Eiga

eiga

eiga, v. (á, átti, Sup. átt, Præs. 3 p. Pl. eigu) 1) eie, have som Eiendom; þatgóz sem þeir eige eða eigandi verðaDn. I, 806; þeir skolu telja til lang-feðra sínna 5, er átt hafa, en sá hinnsetti, er bæði ætti at eign ok at óðliGul. 266 (878); nú leigir maðr jörð atþeim, er á Gul. 721 jvf 771; Arniblikafoli skal eiga Blikar, er liggja áStrindu Dn. II, 178 jvf 1920; 5 auraból, er krosskirkja átti í Blikum Dn.II, 1710; eíga eignir Eb. 2 (415); eigaskútu Eb. 2 (424); eiga goðorð GrG. I,13714; eiga vel fé Nj. 47 (7224); eigagóða kosti fjár Heið. 16 (32221); eigaaura, fé til mundar GrG. I, 11412 fg;eiga barn, son, dóttur EG. 83 (21013).7 (1013. 17); Nj. 1 (1); eiga barn í vánumGráG. 684; eiga móður í lífi Eb. 20(3412); eiga íllan föður Eb. 20 (3415);eiga ómaga GrG. I, 11510. 1161; eigavini Nj. 64; eiga nafn OH. 1812; eigavald á e-u se under vald; eiga hlut at,í e-u se under hlutr; eiga heima seunder heima; eiga mál, rétt, sök á e-use under disse Substantiver; eiga e-sván; eiga kirkju siges a) den Prest, somer ansat ved samme for der at holde Gudstjeneste, syngja messu Dn. I, 319.II, 174; EJb. 31713 (jvf hafa kikrjuStat. 2749); b) den Helgen, til hvilkenKirken er indviet Symb. 196; ligesom den Helgen siges at eiga messudaginn,hvis Navn denne bærer, Sturl. I, 3021;eiga sér e-t = eiga: settum þann sælaner sér né áttit dvs. som intet eiede, Am.97; eiga sér í vá vero Hm. 25 (26);hann átti sér konu ok einn son Konr. 4321 jvf 8452; H. átti sér dóttur, erHallgerðr hét Nj. 1 (211); eiga sér e-nveg dvs. have, forholde sig paa en vis Maade, f. Ex. ílla Am. 41. 2) have til Ægte (jvf eigin kona, eiginn bóndi);om Manden: Brynjolfr átti Helgu dótturKetils hængs EG. 7 (1017); jvf Vígagl.2120; Nj. 149 (25732); Eb. 1 (13). 8 (717);við eigum systr tvær dvs. vi have til Ægte hver sin Søster, Nj. 147 (2546);ef maðr á konor 2 (dvs. lever i Tvegifte, Bigami) hér á landi GráG. 7011; viljumvér vera fýsandi, at þú gerist hansmágr ok gangir at eiga dóttur hansStj. 4681; konu skal ek eiga ganga dvs.jeg vil tage mig en Hustru til Ægte,Leif. 484. 5114 (Luc. 14, 20); om Kvin-den: til lítils kemr mér at eiga hinnvaskasta mann á Íslandi, ef - Nj. 35(529); þær konur heita eljur, er einnmann eigu SE. I, 5382 (se under elja);eigast dvs. have hinanden til Ægte, væreforenede i Ægteskab: AKr. 1141. 3) haveSamleie, legemlig Omgang med en Per-son af andet Kjøn, = eiga at líkamslosta; (om Moderen i Nødsfald døbersit døende Barn) þá á þat barn kirkju-lægt vera ok kona eiga bónda sínnsem áðr, ok svá skal faðir barn skíra,heldr en þat dey óskírt, ok eiga þókonu sína Frost. 2, 39; aldri manverða, at sá atburdr megi við koma,at ein kona megi fœða í senn tvaubörn, nema 2 menn hafa átta hana (=legit hana Stj. 1623) Str. 1529; er hérengi sá, er okkr muni ganga at eigaeptir þeim sið, sem menn hafa hér íheiminum Am. 238 fol. 2; hvor disseOrd udtrykke det samme som: svá at tilokkar megi ganga ok með okkr veraeptir öllum veraldarinnar vana Stj.12424 fg svarende til VulG. possit ingrediad nos juxta morem universae terrae1 Mos. 19, 31, medens igjen ingrediher maa ansees enstydigt med vitjaHomil. 1117 og Stj. 41226, hvor vitjakonu sínnar svarer til VulG. invisereuxorem suam Domm. 15, 1 (jvf kenna16). 4) være i Færd med, sysselsat mednoget (jvf hafa 12); ganga í samkundirmanna úboðit af þess hendi, er veizl-una á (= er veitir) Landsl. 4, 272;þetta sama haust áttu menn rétt fjöl-menna í Tungu Eb. 23 (3630 fg); fóruþeir til Dýrholma ok áttu þar fundNj. 103 (158); ef hann á eigi féráns-dóminn svá sem mælt er GrG. I, 11528jvf 11226; biðr nú sjalf dróttninginat sjá, hverr á þenna leik. Bær. 9125;átti m. för um dag til kastala þess, er- HeilaG. I, 5909; jvf Ljósv. 118; áttuþeir dvöl nökkverja, en hann fór einnfyrir HeilaG. I, 56539; hann á þarféheimtur Nj. 151 (26125); ekki áttihann samræði við þær Stj. 5415 (jvfhafa samræði Stj. 31826); ogsaa medInf. saaledes, at eiga med, Inf. af etVerbum synes tjene til Omskrivning afdettes tilsvarende Tempus finitum: erþeir áttu þetta, um þetta at tala Fld.II, 515; Stj. 39123; kaupit at þeim, erselja eigu Messusk. 1668; sem þeir áttuum þetta at þinga HeilaG. I, 68037;hversu strangar orrostur hann á heyjaHeilaG. I, 67910; eitt sinn, er þauáttu um þetta at rœða Hítd. 2724;inn sæli Johannes postoli á þetta athrœra í sínni elli Post. 63820; jvfHeilaG. I, 67926. 5) være Personen, somnoget angaar; enda mun nökkurr annarreiga þenna draum dvs. maa det værenogen anden, hvortil denne Drøm sigter, Bp. I, 82331 (jvf þá er hans gáta Herv.3352); skýra svá helgir feðr, at þáspásögu hafi átta Saulus Post. 23710;þat (nl. ráð, se Fm. XI, 42823) stóðuppá þenna sama sendiboða: at hannskyldi eigi trúa lágum manni rauð-skjeggjaðum; þvi at meistarinn átti þetta,at hann var bæði lágr ok rauðskeggjaðrFm. XI, 43222; jvf Vápnf. 2116; Sturl. I,36718. 6) have noget hvilende paa sig somen Pligt eller Skyldighed, som noget,man ikke kan undlade; 12 menn þeir, erfylgð áttu með konungi Fm. VII, 24021;átti Rútr för í (dvs. R. skulde reise til)Vestfjörðu Nj. 6 (117 jvf 124); m. Inf. væreskyldig eller nødsaget til at gjøre noget,skulle: á ek þar fyrir at sjá, ef þau (nl.börn þeirra) lifa EG. 55 (1185); Snorrigoði mælti: - skammt get ek eptirþínnar æfi; vel er þat, segir Skarp-heðinn, því at þá skuld eiga allir atgjalda Nj. 120 (1828); af því, at - ekætti mikla hollosto at sýna konung-dóminum Dn. II, 197; þeir menn erþann mann eiga at fá (til frelsis) Gul.45; þess strengi ek heit, segir K., atek skal - -, ok nú áttu, Sigvaldi!(at strengja heit), segir K. Fm. XI,10929 (Jómsv.* 9427); varð hann sváhræddr, at hann vissi varla hvar hannátti at hafa sik Bp. I, 80713; honum á(upers.) at dœma varðveizlu þess fjárGráG. 8419; öll lunnendi þau, sem þareigu til at liggja Dn. II, 1920; þatmá segja -, at vér hafim - varlavitat, hvat vér eigum gera HeilaG. I,68932; eiga syngja, lesa, Bp. I, 84615. 22;hvat á eða má (dvs. skal eller kan) íhverjum stað falla Fm. VIII, 130;gerum eptir því, sem honum þykkirvera eiga HeilaG. I, 6705. 7) være ennoget (e-m e-t) skyldig, være pligtig atbetala ham noget; mun æ hvat þú áttþeim, er veitir dvs. glem ikke hvad duskylder den, som giver dig noget, HeilaG.I, 45614; fyrir þá skuld, sem herraHöskollr átti Jóni jarli Dn. II, 1688;G. viðr gékk sik hafa í aura fyrir jörð-ina f. sjautján merkr &c., ok einamörk þar til átti honum meistari Þor-geirr, ok þá kvazt hann jafnvíssa vitasér til upplyktar sem sú, er í höndumhans var Dn. IV, 28814. 8) have Rettil noget som sit Tilkommende; eigahögg ok höfn í skóginum EJb. 15218;Dn. II, 252; Grett. 9717; á ek núveðféit OH. 7510; var goldit halfumeira en húskarl átti Frs. 11315;hverja liðveizlu skal ek þar eiga, er þúert Nj. 120 (18025); eiga uppreist atmáli Gul. 37 (232); med Inf. have Ret, Adgang til at gjøre noget, f. Ex. maðrá at gefa barni sínu laungetnu 12 aura,ef hann vill GráG. 855; nú skal hannaf jörðu fœra þat, er hann á at réttuaf at fœra Gul. 741; eigit þér nu eptirmikit at mæla Nj. 55 (8811); fögrumsigri munu þér fagna eiga HeilaG. I,69614; engi maðr á at ripta gjöf sínaGráG. 8421; skal Þ. kimbi eigi eigaat því at spotta Eb. 43 (804); jvfGráG. 8320. 841 fg; Eb. 25 (4115); Nj.135 (21322); med Adj. som Objekt: á sáeigi þingreitt, útkvæmt dvs. han er ikkeberettiget til at ride til Tings, kommeud, = honum er eigi þingreitt, útkvæmtGrG. I, 14923; Nj. 146 (2517); eiga e-tat e-m dvs. have noget tilgode hos en,at kræve eller vente af en: kváðustmikit eiga at Þráni s., nær sem þeirtalaði til Nj. 92 (13827); þat vil ekeiga at þér, at þú segir mér frá ferðþínni Flat. III, 4126; jvf Nj. 7 (1210);Gísl. 317; eiga fé at e-m Gul. 351;GrG. I, 8914. 1139. 1162. 9) = hafasom Hjælpeverbum forbundet med Præt.Part. af et andet Verbum, især saa-ledes, at det sat i Præt. danner dettesPlusqvamperfectum: þat er við áttummælt HeilaG. I, 2416 jvf II, 485; Fm.XI, 301 (Jómsv.* 2516); sem þú áttireiða opt svarða Ghe. 31; svá semhann átti skilit Fm. VI, 1605 (jvf14827); jvf Flat. I, 1297; Fm. IV, 311.- Med Præp. á: eiga á e-u dvs. haveRet til at kræve noget som Fyldestgjø-relse, naar en har forgrebet sig paanoget (= eiga rétt, sök á e-u): á maðrá festarkonu sínni, ef maðr liggr meðhenni, slíkt sem hann á at leysa hanaor hershöndum með Gul. 201; ekki ákonungr á því Gul. 172 fg; eiga áfangá rossi sínu Gul. 927. - at: 1) eigae-t at e-m dvs. have noget at kræve afen, se under eiga 8; 2) þeir er mikitþóttust at sér eiga dvs. de som syntesat de havde meget at tabe eller frygte?Sturl. I, 4822. - eptir: 1) eiga e-teptir e-n dvs. have Ret eller Forplig-telse til noget i Anledning af ens Død: eiga arf, vígsmál eptir e-n Nj. 2 (3).147 (25432); 2) eiga e-t eptir dvs. værei den Stilling, at noget forestaar en,som han har i Vente eller at gjøre: þat áttu eptir, er erfiðast er, en þater at deyja Nj. 37 (562); 3) eiga e-teptir dvs. efterlade sig noget ved sin Bort-reise eller Død: margir báðu konungorlofs at fara inn til bœjarins, er eptirkölluðust átt hafa klæði eða &c. Fm.VIII, 17520; jvf EG. 30 (607); ef faðirá óðal eptir Landsl. 5, 77; nökkurstafkerling hafði andazt, en þessikerling átti eptir eina heklu &c. Fm. VIII, 10614; andaðist ok átti eptir 2 sonuvaxna ok einn ungan Gyð. 27 jvf 227.6011; Eb. 7 (815). - í: eiga e-t í e-udvs. eie en vis Del i eller af noget: G.skuldi eiga svá mikit, sem þau áttubæðin í Nesgarðonom Dn. VIII, 25712jvf II, 1686. III, 32011; EJb. 64 fg og jevnligen; þat er menn áttu í hestumok herbúnaði Sturl. I, 2225; hann skalþann kveðja, er meira á í búi GrG. I,1609; eiga í ferju dvs. være Medeier, Deleier i Fartøi, Band.* 128; ef hannkveðr nei við (faðerni) ok kveðz ekkií (barni?) eiga Gul. 5728; annan vetrátti hann í búi við hann Sturl. I, 2285.- inni: eiga e-t inni nær e-m dvs.have noget indestaaende som sit Tilgode- havende hos en, Dn. VIII, 2577. -með: 1) eiga e-t með e-m dvs. havenoget tilfælles med en, = saman meðe-m: eiga skip með e-m Ljósv. 144;sá kvazt íllvirki verit hafa ok drep-inn fyrir glœpi sína ok lézt ekki hafameð píslarváttum guðs þeim, er íeilífri dýrð vóru HeilaG. I, 5815; 2) eigameð e-rri dvs. have med en Kvinde atbestille, = eiga samræði með e-rri, lat. rem habere cum aliqua: finna menn,at Saumæsa digrast ok mundi veraólétt, ok rœddi p. við hana eina samanok spurði, hverr ætti með henni Flat.I, 15730 (jvf Jómsv. 6029; Fm. XI, 534= Jómsv.* 4412). - saman: 1) eigae-t saman dvs. have noget i Fællesskab:eiga bú saman GrG. I, 1605. 7. 11; þeiráttu hof báðir saman Nj. 83 (1294);rautt gull ok bleikt gull á eigi samannema nafn eitt Flat. II, 3005; kemrþú þér því vel við Hallgerði, at iteigið skap saman Nj. 44 (6610); 2) eigae-t saman dvs. have noget som det eien-dommelige eller karakteristiske ved sitMellemværende eller indbyrdes Forhold:vel (lízt mér á hann) en eigi veit ekhvárt við eigum heill saman Nj. 2 (39);mikit þótti - undir, at menn ættigótt saman (= væri vel sáttir) í út-verum Laxd. 14 (242); mikill harmr erat oss kveðinn, er vér skulum svámikla úgæfu saman eiga Nj. 130 (20119); 3) eiga saman = eigast samræði við(se eiga við 3) Krók. 363; 4) eiga samandvs. være i Strid med hinanden, = eigastvið (4), eiga deild saman: þar áttusaman skinnari ok jarnsmiðr Fm. VI,36114. - til: eiga e-t til dvs. have nogetat gjøre for derved at opnaa noget:ekki eigoþ it annat til, nema at biðjapostolann, at hann - Post. 46130. -um: eiga um við e-n eller e-t evs. havemed nogen, noget at gjøre, = eiga viðe-t at skipta: við brögðótta áttu núum Flat. II, 792; jvf Konr. 6445; Sturl.I, 113; OH. 3231; Nj. 64 (10120); þeiráttu við ofrefli um at eiga Fm. IV,16530; ekki er við menn (heldr við tröll)um at eiga Nj. 63 (9729) jvf 36 (5221).- undir: eiga e-t undir e-m 1) havenoget tilgode, at kræve hos en: n. áttimikit fé undir Starkaði ok í SandgiliNj. 64 (10128); hann átti undir velhverjum manni stórfé Hænsn. 1 (1251); 2) være i den Stilling med Hensyn tilnoget, at Forholdet dermed er under-kastet en Persons eller Tings mereeller mindre afgjørende Indflydelse: á ekekki ferðir mínar undir öðrum mönnumGrett. 6817; er sá eigi vel staddr, erlíf sítt á undir þínum trúnaði Grett.1847; mikit áttu undir fargæfunni Band.*1624; man ek - eiga eigi undirújafnaði hans Grett. 7319; eiga e-t undirsér dvs. have noget at sige i en Sag;er hann sá, at hann átti ekki undirsér dvs. intet formaaede, Mar. 9624; jvfÞ.stanG. 453; guð vil auðsýna Franz-eisum, at þeir eru dauðligir menn,ok hvat þeir eiga undir sér sjalfumKlm. 2487; far þú við marga menn,svá at þú eigir alt undir þér Laxd.57 (16617); jvf Grett. 10614. - við: 1) eiga e-t við e-n dvs. deltage med eni noget: áttu við þá bæði svefn okmat ok svá tíðagerð HeilaG. I, 63029;ekki á ek þetta við þik dvs. jeg har ikkemed dig at gjøre i denne Sag, Nj. 60(935); Þ. - átti drykkju við Þóri EG.48 (9725 fg); eiga orrostu, stefnu, ráð,tal, þing við e-n EG. 3 (729). 52 (1049);Nj. 87 (12919). 88 (12919); OH. 889;áttust þeir högg við EG. 54 (11328); 2) eiga e-t við e-n dvs. have noget raa-dende, herskende i sit Forhold til, Mel-lemværende med en (jvf eiga e-t saman):eiga gótt, íllt við e-n dvs. være i god,slet Forstaaelse med en, Nj. 32 (4717).63 (986); Ölk. 1924; 3) eiga við e-a =eiga með e-rri (se under eiga með 2),eiga lag, samræði við e-a: kemr þar einpúta fögr at sjá, er hans freistar meðsínu blíðlæti, sem hann skyldi fá séreigi frá haldit at eiga við hana HeilaG.II, 18419; jvf legg ekki hug á þat (dvs.tænk ikke det), at ek vilja nökkura þáhluti eiga við konu þína, at hón séþá verri kona en áðr . II, 147;Sturl16: eiga við unga sveina .om PæderastiStr70;28 : eiga við e-n (jvfogsaa om Kvinde ),Jens Nilsens Visitatsbögers. 51138 hann vissi eigi er hón átti viðf. Ex.hann . 278 . (jvf . 124);AMfolStj30jvf . 3, 3;Guðr eiga við e-n dvs.4), . 30 (42). 100 (154 fg);kjæmpe med enNj3727. 6;Vígagl72 . 19 (41);Laxd3 eigast við. 45 (86);Eb3 . 24;Dpl17 Þ. kveztogsaaeigi vita, við hver brögð hann ætti. 255 (378).Njarðv19

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚽᛁᚵᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.