Hverfa

hverfa

hverfa, v. (hverf, hvarf, horfinn) 1) dreie sigomkring, rulle; om Hjul: hverfanda hjóleller hvel se under hjól, hveL. 2) gaa i enkredsforming Bevægelse, gjøre eller danneen Kreds eller krum Linje (jvf hverfa(fð) 1); hann skal svá víða vargrækrok rekinn sem - himinn hverfr, heimrer bygðr Heið. 31 (3817); med Gjen-standen, hvorpaa eller hvorover Bevæ-gelsen foregaar, tilføiet i Akk.: himinhverfa þau (nL. Maane og Sol) skolohverjan dag Vafþr. 23; hverfa um e-tdvs. gjøre en saadan Bevægelse, have ensaadan Stilling, at noget omgives, inde-sluttes deraf (jvf umhvarf, umhverfis):Síð ok Við - þær (nL. ár) hverfa umhodd goða (= þær ár falla um Ásabygðir SE. I, 1302) Grímn. 27; innangerðis þess, er hverfr um akr eða engLandsL. 4, 329; fig. hverfa vel um e-tdvs. forsørge, forsyne noget saaledes, atdet kan være i en god Stilling eller Til-stand: fyrir ofan kampinn stóð hurða-naust mikit, ok var vel um horfit Háv.2615. 3) omgive noget med en Gjenstand (e-t e-u) saaledes, at det bliver inde-sluttet deri, er omringet deraf: hann falþá öngul þann, er horfinn var agniok eigi mátti sjá í æzlinu Heilag. II,430; nema þar at eins, ef björn erhorfinn (&vl vorpinn, se verpa 3; dvs."ringet", "indringet" (jvf verpa e-n inniFlat. III, 35919) hvorimod Udtrykket ermisforstaaet af Paus og de tidligereOversættere, ligesom Misforstaaelsen ergaaet over i Chr. IV, norske Lov 6, 56)í híði LandsL. 7, 582; í því fjalli vareinn klettr sléttr ofan ok horfinn lauf-guðum viði Bær. 1119; vissu þeir eigifyrr, en garðrinn var allr horfinn mönn-um Fsk. 27726; bœrinn var allr horfinnmönnum SturL. I, 31519; jvf Pr. 3505;fig. horfinn e-u dvs. vel forsynet mednoget, enten godt eller ondt: hann varvel vinum horfinn Nj. 154 (2681); full-ríkir ok vinum horfnir Æf. 2260; líttvinsældum horfinn Aa. 16910; sœmdumvar hann svá horfinn, at - Æf. 874;svá kunnigr ok listum horfinn, at -Æf. 4884; hann var horfinn ógurliguvandræði Heilag. II, 18215; hann vildibjarga þeim, er skuldum vóru horfnirHeilag. II, 24729; hann var fjölskyldumhorfinn dvs. han havde meget at gjøre,havde mange Forretninger, Pr. 28729. 4) være i Bevægelse, være i Gang ellerpaa Færde; tíðindi slík, sem hér hverfa(dvs. som man her faar høre) Dn. VII,1699; kennimannsskapr hvarf sem erfðí ætt þeirra Post. 85532. 5) vende sigi en eller anden Retning; vér hverfumoss í austr þá, er vér biðjum fyrir oss-, en eigi fyrir því, at guð sé heldrí austr á himnum en í vestr, því atþú mátt engi veg þess hverfa, at guðsmiskunn sé eigi fyrir þér, en þá ervér horfum í austr -, þá skolum vér -Hom. 1961. 6) forsvinde, blive borte,saa at man ikke længere har eller serTingen, = hverfa brott; menn ríðu12 saman til dyngju einnar ok hurfuþar allir (nL. at sýn) Nj. 158 (27524);sól hvarf at sýn, ok gjörði myrkt OH.2185 jvf 21626 (Flat. II, 35538 jvf35411 fgg); eigi er allmikit undir þeimmönnum, er guð vill at deyi, hvatþeim verðr at bana, heldr undir því,hvernig at þeir hverfa eptir banannLeif. 1229; jvf hverfa til e-s 1; H.sagði -, at hann var lostinn mikithögg en brúðrin brott tekin, ok -- aldri vissi hann, hvert hón hvarfdvs. hvor hun blev af, Vem. 1449; þat(nL. hross) hvarf, en ek leitaði þessFlat. I, 24514; ef skip hverfr, ok séekki til spurt á 3 sumrum Grág. 9415(Grg. I, 24423); skip þat hafði horfit-, ok þat hafði eigi til landa komitsvá at spurt væri OH. 12912; jvf Fm.IX, 36811; med Personen, som mister, sav-ner det forsvundne, tilføiet i Dativ:Mávi hurfu sauðir nökkurir ok varvíða leitat ok fundust eigi Vatsd. 29(4533) jvf Landn. 2, 21 (12617). 3, 3(17712); Skapta hvarf skyrta ok fannská Játvarði Guðlaugssyni SturL. I, 3337;féll þegar hræzla á þá -, svá atbæði hvarf þeim afl ok hreysti Klm.36437; því næst hvarf hann þeim dvs.saa de ham ikke mere, Fm. III, 18122;fig. með því at þér erot svá horfnirmér (dvs. have saaledes svigtet mig, slaaetHaanden af mig), þá gefi J. Kristr mérlán miskunnar sínnar EL. 711; medStedet, hvorfra noget er forsvundet, til-føiet med Præp. af eller or: hverfa afhimni heiðar stjörnur Vsp. 56 (NFkv.10 b5. 18 a9); síðan er mínn ættar-skjöldr af lífi hvarf Eg. 81 (Sonartorrek 10); þá hvarf af Palnatókaþyngd öll Fm. XI, 694 (Jómsv.* 584);ef maðr hirðir fé manns ok hverfrféit or hirzlo hans Grág. 2206. 8 (Grg.II, 14623. 25) jvf Fbr. 4513 fg 19; horfinne-u, at e-u siges ogsaa den at være, somhar mistet noget, for hvem noget er bort-kommet: heillum horfinn, horfinn atheillum se under heill (f.) 1ste Bind s.761 a28 fgg; heraði horfinn SturL. II,22223; ek vil eigi vera sök (&vl sókn)horfinn, þótt ek ganga frá dómi gagnaat leita Nj. 143 (23428); horfinn e-u, íe-u dvs. fri for noget, saa at han ikke ind- lader sig derpaa, giver sig af dermed:þar mun vera Þ. frændi ok eigi horf-inn heimsóknum við mik SturL. II,19920; jvf 2003; eigi ertu enn horfinní fyrirsátum við mik Þ.hræð. 4119. -Med Præp. og Adv. af: 1) hverfa afe-u dvs. komme bort fra noget, se underhverfa 6. 2) afstaa fra noget, ophøremed noget: Philistæi vóru enn eigi afhorfnir íllviljanum við Gyðinga Stj.54429; ogsaa med Inf. þegar er þú vilt afhverfa at vera hans úvin OH. 19322,jvf þegar þú vill af hverfa (nL. atvera engi vin Knúts konungs) ok verahans vin Flat. II, 31934; þeir vóruenn eigi af horfnir at veita honumatsókn Konung. 1583 (Fm. VIII, 356&vl 1). - aptr: hverfa aptr 1) vendetilbage. Hm. 98 (99); Fm. VII, 29815.X, 23123; Flat. II, 5912; Stj. 60621;þeir, sem kristnir váru áðr, hurfu aftrtil kristni OHm. 3841; fig. aptr hverfrlygi þá, er sönnu mœtir Bp. I, 6397;þá skolu börn öll hverfa til föður sínsaptr GuL. 633; þá skolu börn öll aptrhverfa í hit betra kyn GuL. 634; hverfaaptr til sjalfs síns eller sín sjalfs Heilag.I, 20414 fgg hvor Udtrykket eller Betyd-ningen forklares; og dernæst særligen a)gjenvinde sin tabte Bevidsthed, Mar.103715. b) komme til Eftertanke og Besin-delse, sandse sig, Mar. 11441; Heilag. I,20221; hverfa aptr til sín a) = hverfaaptr til sjalfs síns a: hún fellr niðr í úvit-, síðla sama dags hverfr hún aptr tilsín Bp. II, 96. 9; stóð hann upp ok hugðisér draums vera - -, en Petrus hvarfþá aptr til sín (Vulg. ad se reversus) okkenndist við, at hann var vaktr Post.29215 (Ap. Gj. 12, 11) jvf Heilag. I, 20414;b) = hverfa til sjalfs síns b Mar.114426. 2) omvende sig (i religiøs Be-tydning) Elucid. 5915. 683. - at: 1) hverfa at e-m dvs. komme til en: er þeirsá jarl ok kenndu hann, þá hurfuþegar at honum allir ok fögnuðu hon-um Fm. XI, 19318; absol. hverfa at dvs.komme tilstede: þá hurfu fleiri at okbáðu með henni Heilag. I, 62238. 2) hverfa at e-u dvs. tage noget til Følgeeller Efterrettelse: at því ráði hurfu a.ok Þ. Fm. VII, 20615; jvf Eb. 1018;OH. 3213; Fris. 6235. - brott: hverfabrott, á brott dvs. forsvinde, = hverfa 6.Mar. 103718; Band. 1424. - eptir:hverfa eptir e-m dvs. følge en i sin Ad-færd, rette sig efter ham: ok þar meðaðrir frændr Þórðar ok vinir þeir, ereptir honum hurfu OH. 12910 (Flat.II, 25117); eptir honum hurfu margirmenn í skilningu Pr. 9516; hann hafðimjök svá einráðit at hverfa eptir munoþsínni dvs. følge sin Lyst, Heilag. II, 20220.- frá: hverfa frá e-u 1) gaa fra noget,forlade det: gerðu-t far festa áðr þeirfrá hyrfi Am. 35 (37); hverf ek fráhvítri Herv. 30811; á hverjum degi ersyndugr maðr hverfi frá syndum sín-um, þá - Hom. 9724; þeir hverfa, erhonum (nL. ofmetnaði) fylgja, guði fráSóL. 15. 2) slippe, opgive en Sag, saaat man ikke vedbliver at befatte sig der-med: ef hinn hefir fram sagða sökinaáðr hann féll frá (dvs. døde), ok skal þataðili ok taka þar til, er hinn hvarffrá Grg. I, 12320; nú skal þar til taka,sem fyrr var frá horfit dvs. begynde igjenpaa Fortællingen der, hvor vi før slap, Mag. 938; jvf Fm. IV, 1568; vildukoma Þórði í meiri kærleika við kon-ung en áðr hafði verit, ok varð erfittum þat, ok hurfu frá at sinni Bp. I,6371 (SturL. II, 34535); s. hefir þá frammál þat, er hann hvarf frá hit fyrrasumarit SturL. II, 9120; var B. fyrirþat frá horfinn at girnast kongdómsá Jorsalalandi Æf. 17133. - í: hverfaí e-t dvs. indgaa i noget: skulu þeir(ved Døden) hverfa í tölu veldisenglaLeif. 637; jvf GuL. 634 under hverfaaptr; ef sá maðr kvángast fyrir ráðskaparfa síns, þá á þat barn eigi arfat taka, enda á barn þat at hverfa ímóður ætt at framfœrslu Grg. I, 22319(Grág. 6720); jvf Grág. 1073. 10 fg -með: hverfa með e-m dvs. følge med en, tilhøre en, slutte sig til en: nú færleysingi konu ættborna, sá er görthefir frelsisöl sítt, ok skiljask þau kvik,þá skolu börn öll með henne hverfaGuL. 631 fg; síðan skal hverr goði segja,hvat lögin mun kalla, ok með hvárum(dvs. öðrum hvárum se hvárr 2) hverfa atþví máli Grg. I, 21416 jvf 27. - saman:hverfa saman dvs. komme sammen: en erdagr kom, hurfu saman (Vulg. colle-gerunt se) meirr en 40 JudæorumPost. 22915 (Ap. Gj. 23, 12); jvf ÍsL.7 (1114). - í sundr: hverfa í sundrdvs. skilles ad: Am. 34 (36). - til:hverfa til e-s 1) gaa hen til et Stedeller en Person: hlæjandi Guðrún hvarftil skemmu Ghv. 7; hverf þú til hjarðar- beitor sœkja Hým. 17; hvarf hanntil sveins nökkurs sjúks, ok varð hannþegar heill Leif. 16820; eigi vil ekhins syndfulla manns dauða, heldr vilek, at hann lifi ok hverfi til mín Hom.9721; nú biðjum vér -, at hverr krist-inn maðr - hverfi til Krists meðöllum hug ok hjarta Hom. 9824 jvf9717; flestir þeirra, ef þeir þurftu í nökk-uru - nauðsynliga luti -, þá hurfu þeireigi til mannligra hráskinna, heldr tildróttins Heilag. II, 3388. 2) henvendesig til en for at indlede en Samtale medham: Ingibjörg kona jarls gékk tilHjalta ok hvarf til hans OH. 5325;men især om Henvendelse til den, medhvem man vil tage Afsted: R. fékk Þor-valdi - faraskjóta norðr yfir heiði-; Þ. mælti marga vega fagrt til Rafns,er þeir skildu, ok (hann) hvarf til hansBp. I, 6699 (SturL. II, 30418); Gunnarrhverfr til allra manna, er hann erbúinn (nL. at ríða í brott alfari L. 11)Nj. 76 (11212); Ívarr var leiddr á landupp undir öxi, ok hvarf áðr til þeirraok bað þá heila hittast Fm. VII, 22419;tók hann corpus domini ok blezaðipresti sínum ok lærðum mönnum, okhvarf til þeirra, en síðan andaðisthann Heilag. II, 3511. 3) gaa ellerpege mod, i Retning mod noget (jvfhorfa til e-s 2): hafa þolinmœði viðarendóma alþýðunnar, hvartz hverfatil lofs eða löstunar Leif. 136. 4) falde i ens Lod, tilfalde en: þótti stórheill til hans horfit hafa Flóam. 25(1498). - undan: hverfa undan dvs.unddrage sig, undslippe, blive fri fornoget: í þat ríki, er undan var horfithans skattgjöfum Fm. XI, 421 (Jómsv.*3517); jvf 18312.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᚠᚽᚱᚠᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.