Lag

lag

lag, n. 1) hvad der er lagt paa et vistSted og i et vist Øiemed (jvf hlað,leggja 3); vóru þá Varbelgir at attaka af þau lög (nL. langásanna), semeptir vóru brúarinnar (efter at de havdeborttaget de Stokke, som laa tvers overdisse) Fm. IX, 5122 jvf 5116. 20. 5124. 2) Sted hvor man sætter eller læggernoget, har Anledning dertil, eller hvornoget skal ligge; leggja stýri í lagFm. VII, 4718; Flat. II, 1630; leyprsjalfr aptr til stýrisins ok leggr þator lagi Alex. 6726; særligen om Sted,hvor man udsætter eller udlægger saa-danne Redskaber eller Indretninger, somanvendes til Fiskefangst (jvf netlag,steglulag, teinalag); i Skervikalag EJb.1053; Djúpalag, Skierlag Dn. II, 8524 fg;Staðarlag, Dn. III, 79220. 3) Stillingsom en Person eller Ting indtager blandtsine Omgivelser eller i Forhold til andre;sá staðr liggr í lægra lagi sem einndalr Stj. 10721; fig. sér í lagi dvs. for sitVedkommende, særskilt: til eigna hefirhón lagt ok til húsa sér í lagi níumánaða mati ok fjóratigir ok enn íöðru lagi fim mánaða matir ok tolftigir Dn. II, 9318; sögðu þau osshvert sér í lagi sem eins manns munni,at - Dn. III, 6419; hann var skyld-ugr sira s. fim pund korns í tvíæralandskyld - ok tíu vættir korns sér ílagi, sem þá risu upp til landskyldalykta í þriðja árganginn Dn. IV, 11719;í öðru lagi dvs. paa den anden Side, der-næst: gengr (I.) í brott síðan ok dregrat sér lið - -, en í öðru lagi sendirs. menn til Eysteins konungs Mork.1732; géngo í móti líkino út í borgar-hliþ - -, en víkingar í öðro lagibáro kistuna Mork. 1017; leitaði hannsér þá fœris, at hann mætti einn hefnamargra vanréttis, en í öðru lagi þóttihonum þó skaði mikill um manninnVatsd. 3 (626); óaðist hann reiði drótt-ins, en vænti sér miskunnar í öðrulagi af þessu guðs fyrirheiti Mar. 6813. 4) Stilling hvori noget bør eller skalvære; því næst brestr hallarveggrinnat baki Ubba - -; þá hljóp aptr ílag hallarveggrinn Mag. 2252. 2312 jvfMag.* 7722; fær p. enn talt huginn íþá, at fylkingar hans komast vel ílag Alex. 14214; fæst hann þar í lengiat koma nautunum í lag Æf. 9085;ymsum hleypti hann (nL. Egill) brún-unum ofan eða upp - -, en er Egillsettist niðr, dró hann hringinn á höndsér, og þá fóru brýnn hans í lag Eg.55 (1162. 10); i fig. Bet. hvat sem hannþekti sik annan veg diktat hafa eðaritat, en kristilig regla hefir ok heldr,þá er hann vissi minnr, fœrði hannþat í lag ok gerði rétt Heilag. I, 14513;en hvat, ef svá ílla verðr, at þú fegr-ist um hríð, ok þítt mál í lág komit- -, en þú bregðr á hátt verra?Heilag. I, 46732; þessi aumi (nL. djöful-óði) maðr var allr or lagi fœrðr fyrirhinn versta anda, slándi sínu höfðivið grjót ok steina Heilag. II, 11935;ef eigi géngi mjök or lagi dvs. hvisdet ikke skulde gaa meget anderledes end det burde, end vi vilde, Fm. VIII,29122; þetta er skapliga mikit sverð,en hin váro meiri, en lagi gegndi(dvs. større end de skulde være), er fyrr hafðihann gört Didr. 804; vér þykkjomsteigi lagi á koma at gera yðr greiðaum skattana dvs. bringe det i Orden med at gjøre eder Rede for Skatterne, Fm. XI, 2826 (Jómsv.* 2416); hann mun eigilagi á koma at fara fyrir hinar fyrstuvetrnætr Flat. I, 16511. 5) Maade hvor- paa det forholder sig med en Sag, Frem-gangsmaade som anvendes i et Tilfældeeller ved Udførelsen af en Gjerning; þótti hann þá eigi félauss sem mennætluðu, kom nú í samt lag um féþeirra, sem áðr, eða meira Fld. II,3579; brugðit er nú lagi - or því, semvant er (dvs. det forholder sig nu ander-ledes, end sædvanligt er), at engir erumenn á gangi Grett. 18329; kvazk eigiáðr haft minnsta lag af hrakningumdvs. lidt mindste, nogensomhelst Overlast, SturL. II, 20830; hann kunni et samalag á at höggva sverðegginni nú okfyrr dvs. han vidste at bruge den sammeFremgangsmaade nu som før, naar han skulde hugge med Sværdeggen, AnaL.226714 (Fld. II, 48117); í mörgu lagi dvs.paa mange Maader, i mange Henseen-der: pú hefir mörg tákn sýnt feðrumvárum ok mikil gœði þeim veitt í mörgulagi Heilag. I, 31036; þykkir mér ímörgu lagi dóttur mínni fullboðit Fm.VI, 1334; hann var líkr í mörgu lagifrændum sínum Flóam. 5 (12328); jvfBp. I, 45128; í sumu lagi: svá má þatkalla í sumu lagi dvs. det kan paa enMaade, i nogen Henseende være saa, være sandt, Fm. VI, 20727; í öllu lagidvs. i alle Henseender: í öllu lagi varhans fé mikit: gull, silfr, jarðir okganganda fé Band. 66; í hverju lagi(forbundet med Verbet vera) dvs. af hvil-ken Beskaffenhed, hvordan: at þú mættirhafa vit til þess, í hverju lagi Hringrkonungr væri til allra hluta Fld. II,9029; ek hefi hana jafnan grunsama,í hverju lagi hón er dvs. hvorledes det har sig med hende, Partalop. 1927; i Lig- hed hermed bruges vera í hærra lagimed Betydningen af at være temmelighøi, høiere end almindelig: upp á fjall-it, þar sem þat var í hærra lagi Stj. 29610; jvf skip var gótt, en mennheldr í röskvara lagi Grett. 11410; sávar heldr í vænna (&vl vænsta) lagi,er snögt berr af honum Konr. 5247;honum vóru ok landslögin í kunnaralagi dvs. temmelig vel bekjendt, Bp. I, 8213;þá eigu þeir jafnan heldr at vera íhljóðara lagi Kgs. 8332; sú þjóð þóttiþá (nL. vera) í verra lagi en samverskaHom. 8723; þó læt ek svá, sem mérþykki þetta verk mítt í verra lagivíga þeirra, er ek hefi unnit Hrafnk. 911; saa og vera í mesta, bezta lagi dvs.være blandt de største, bedste: sá er ímesta lagi þeirra strauma, er á Breiða-firði eru Laxd. 18 (3532); þeim þóttuþau (nL. vápn) í bezta lagi sínnar eigudvs. nogle af de bedste, som de eiede, Vem. 187; var Eiríkr í elzta lagi sunahans, en Hákon í yngsta lagi Fsk. 203;jvf Fm. X, 37814; Helias var í fyrstalagi (dvs. blandt de første, fornemste af den Tids Profeter) Pr. 825. Udtryk som í nærra, lengra lagi forekomme dog og-saa i Forbindelse med andre Verber iBetydningen: temmelig nær, temmeliglænge o. s. v.: hann sat í nærra lagiþeim Norðlendingum SturL. II, 1119;þat var kallat, at hann géngi Konráðií nærra lagi (dvs. stod lidet tilbage for K.) um allar íþróttir Konr.* 3 (jvfat honum lægi næst um íþróttir viðKonráð Konr. 4325); óttast hann nú ímeira lagi Flov. 17042; sú ör skalfara - í minnsta lagi með þrjá mennfulltíða LandsL. 3, 38; þann dag svafUnnr í lengra lagi Laxd. 7 (831); leiðamenn hann (nL. Odd) til skips, okleiddi Úspakr hann í lengra lagi, þvíat hann átti mart at tala við OddBand.* 323; batt (beltit) um beranlíkam hennar heldr í fastara lagi Str.939; ganga, ríða í fyrra lagi dvs. blandt de første, fremste, Jómsv. 692; Mag. 941;SturL. I, 2373. 39532. II, 22428; tók Þ.í fyrra lagi við trú Flóam. 20 (14032);Koðran tók trú ok skírn í fyrsta lagiVatsd. 46 (7626); þá þarftu smalamannat ráða í fyrra lagi SturL. II, 35536;í heldra lagi, í heldrum lögum dvs. i temmelig høi Grad, Alex. 926; Fld. III,5519; í helzta lagi dvs. i særdeles høi Grad, Pr. 5211 (AnaL.1 17821); í síðastalagi dvs. meget silde: Þ. - bjóst velheiman at klæðum ok vápnum, því athann var skartsmaðr hinn mesti, okkom í síðasta lagi Vatsd. 42 (688); atminnsta, mesta lagi dvs. i det mindste, idet høieste: fyrir hverja grein ertu eigiþeirra maki at minnsta lagi, ella meiraháttar maðr (nL. end de)? Stj. 1438;eigi meirum saman (dvs. større Mængdeaf disse Varer maa ikke fremmede Hand-lende sælge til Udlændinge), en honumvinnst til mánaðar kostar at mestalagi (dvs. end i det høieste saa meget somhan bruger til en Maaneds Underhold-ning) Rb. 49 (NL. III, 1734); ei skoloþeir ok binda meiri skuld á várnherra konongen af Norege en at mestalage sex þúshundrað marka Dn. V,1418; at lengsta lagi dvs. i det længste:skal ok engi garðsbóndi - byggjaútlendum manni lengr hús sín í sennen -, ok aldri lengr hinum samasamfleytt en 6 vikur, sem áðr er skipat,at lengsta lagi Rb. 49 (1243 = 12715);ogsaa uden foregaaende Præp. lengra lagi = í lengra lagi: brœðr héldu sérsaman ok L. L. reika fram á skóginnMar. 105422; stœrra lagi dvs. blandt destørste: sem þá, er s. L. eru ( nL. frost)í Noregi Ann. 14825; seinsta lagi dvs.i det seneste: svá at allt sé lokit s. L.(om ikke før) at páskum næstum Dn.III, 12730; mesta lagi dvs. mest: hannhafði - í margmælginni mesta lagisyndgazt Stj. 15612; flesta lagi dvs. imeget stor Mængde: þat var einn dag,þá er flesta lagi var komit (nL. til leiksins) GísL. 268. I denne Betydningmaa det vel være, at Ordet lag fore-kommer i balkarlag, flagðalag, forn-yrðalag, galdralag, haðarlag, togdrápu-lag, toglag, med hvilke Udtryk betegnesforskjellige Digtningsarter. 6) Værdisom tillægges en Gjenstand, Taxt somsættes derpaa; þeir skolo leggja lag ámjöl ok á lérept ok - Grg. II, 7221jvf 731 fgg; hann var vanr í fyrra lagií kaupstefnur at koma ok leggja lagá varning manna Hænsn. 2 (1267); jvfAnn. 12430; lét s. taka mjöl fyrir hon-um (nL. Þorkeli rostung, som med Far-tøi og Varer var kommen i Hvítá) umvetrinn ok lézd vilja sjalfr ráða lagi áSturL. I, 21018; sletti A. - beru sverðiflötu um herðar honum ok spuði, hvedýr þá skyldi matar vætt; halda lagi,segir Kolskeggr SturL. I, 2483. 7) hvadder i Værdi kan stilles ved Siden af,udgjør lige meget som en anden Ting (e-s); só fégóðir, at hver mörk pen-inga gangi at forngildu firir þriggjalaupa lag smörs, vöru eðr annars varn-ings Dn. VIII, 12813; heima skuldistanda með honum fim kúa lag þet(dvs. þat), sem hann átti at lúka henni,med því skilorði, at - Dn. VIII, 14913;tveggja mánaða mata lag í korni Dn.I, 20711; í hvaltíund tveggja mánaðamata lag Kalfsk. 53 b9; þriggja markalag í korni, átta skeppor korns firirhverja mörk Dn. I, 39421; halfrarmerkr lag lérefts Dn. II, 44215; sekrhalfri mörk fyrir naut hvert, ok svá fyrirhvert merkr lag bukka eða sauða Rb.2, 3. Jvf. auralag, fjárlag, kýrlag. 8) Samfund mellem Personer, der staa iindbyrdes Forhold til eller Forbindelsemed hverandre; spyrr, ef hann villþenna mann taka til lags við sik okfélagskapar Flat. I, 57917 jvf 15 (Fm. X,20213 jvf 9); fór hann austrí Svíþjóð okfór til lags með Sörkvi karli, ok herjuðuþeir í Austrveg Nj. 120 (18323); áðr kon-ungr sigldi austr, kom til lags við hannÞorsteinn rauðr -, þeir herjuðu á Skot-land Fris. 5031 (Hkr. 6430); er Hákon jarlhafði tekit við ríki í Noregi, þá rézttil lags við hann E. þambaskelfir mágrhans OH. 17928; váru báðir með Þor-katli ok áttu mikit lag við ÞveræingaLjósv. 2239; bundu þeir jarl lag síttsaman Flat. I, 4914; Paulus sá, er afhimni var kallaðr til postola lags Heilag.I, 3121; særligen om saadant Forholdmellem Mand og Kvinde, at han harhende til fylgiskona, at de leve sammensom Ægtefolk, uden at være bundne til hverandre i virkeligt Ægteskab: Þor-steinn var þá ókvæntr, fylgði hannþá óheimulu ráði takandi sér til lagsGuðrúnu Íllugadóttur -, var þetta sam-lag þeirra opinbert með barngetnaði,fóru þau svá opinberliga með sínuráði, at hann lagði hana í sæng hjásér sem sína eiginkonu Bp. I, 85215;honum fylgði at lagi kona sú, er Sig-ríðr hét Fbr. 8317 fgg; jvf SturL. I,5430; síðan lagði þokka á hana AriÞorgeirsson ok átti með henni börnfjögur; - - en þá er til tók lagþeirra Ara ok Ulfheiðar, þá lét hón íhendr honum fimtán hundruð þriggjaalna aura til forráða ok meðferðarSturL. I, 8833 fg. 898. 9) Samleie, =sambúð 2, samblandan, samlag 2, hjú-skaparfar, hjúskapr 2; K. - leiddihana í svefnhöll sína ok svaf hjá hennisvá, at hann lagði ást við hana tilþess, er lag þeirra varð Klm. 3117 jvf&vl; síðan fór hón í hvíluna ok lagð-ist sem hón var löng hjá honom októk at klappa ok kyssa hann, hannsnerist til hennar ok átti lag við hanatysvar Klm. 4718; hann gerir svá, semhann hefir áðr ætlat (nL. at hann villhafa hennar vilja L. 12), at hann álag við hana, ok áðr brýzt hón svávið, at í sundr rifnuðu hennar klæði,ok fær hón harðleikit fyrir aðra sökDidr. 24715. 10) Vægt, Betydenhed somnoget har eller som tillægges det; ekkilag væri at (dvs. det vilde ikke have nogetat betyde, nL. om jeg maatte være feigr),ef þú værir eigi ragr; slíkt gerir ellin,at þú hræðist um sonu þína VígagL.1866. 11) Stød eller Stik med Sverd,Kniv eller Spyd o. desl. (jvf leggja17); ekki skaltu berjast með ljúgandihöggum eða þarflausum lögum Kgs.8519; hann lagði til Ólafs konungssaxknífi þeim, er rytningr var kallaðr,lagit kom í yfirhöfnina við herðar hon-um OH. 7336 (Flat. II, 8835); hannlagði sverði til konungs, en þar varðfyrir A. -, kom lagit undir brynj-una ok rendi upp í kviðinn OH. 17714(Flat. II, 30311); jvf SturL. I, 25531;leita-ðu á sjalfan hann léttu fleygi-gaflaki, ef þú mátt eigi lagi ná áhann með langskeptu spjóti Kgs. 864.Jvf. kesjulag, knífslag, spjótlag. 12) lögn. pL. se under lög.

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᛆᚵ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.