Leiða

leiða

leiða, v. (dd) 1) sætte noget i saadan Bevæ-gelse at det gaar, kommer, líðr (se líða 1);þeim, er skip sítt vilja leiða eða sjalfirfara landa á meðal Kgs. 122; þá leiddirþú firir augu þér faðm ok brjóst róð-unnar Flat. II, 29911; leiðir hann síttum liðit líf sér fyrir hugskots auguMar. 53425; upers. leiðir þá (= líða þeir)- norðr fyrir land Bp. II, 4835 jvf 28; 2) lede, føre noget i en vis Retning, tilet vist Maal eller Sted saa, at det følgermed eller efter den ledende eller førende; bað hann sína menn leiða hana (nL.kúna) at honum ok slá hana af okmatgjöra hana Æf. 296; mælti Þ., atbrjóta skyldi stakkgarð ok leiða þangathesta SturL. II, 2323; ef maðr leiðirberfé sítt til graðfjár annars mannsólofat o. s. v. GráG. 23616; sá maðreignast dilk, er ána á þá, er leiðir(nL. dilkinn) (= þá er mælt, þó atdilkr fylgi móður sínni ómerktr, at sáeignast hann, er ána á GráG. 2313) GrG.II, 1563; göra þeir sér hreiðr ok leiðaþar or unga fugla Kgs. 1223; tók hanní hönd henni ok leiddi hana eina samanNj. 83 (12924); gripo (nL. fjandr) í hendrhenni ok leiddu hana hart ok óþyrmiligaþar, er vóru hraun ok klungr - -;þeir (nL. de Helgene, som hun i denne vitran eller Henrykkelse paakaldte) takatil hennar ok taka hana or höndumfjandanum ok leiddu hana í brott Bp.I, 45212. 45310; er önd hans var fráskilabúkinum, var hón leidd fyrir dómstólguðs - -; eptir þetta var Stephanusá braut leiddr ok til staðar leiddr,sem hann hafði til gert (nL. píslastaðaL. 31) Mar. 10215. 25; leiðit hann núaptr sem þér leiddit hann hingat Mar.5371 jvf 53626; ígjær leiddi hann hermikinn, en nú er hann leiddr af hersínum til graptar Hauksb. 97 foL. 1 b18;hón, er jafnan hafði öllum ein svörbúin, leiddi hann til herbergis ok sýndihonum fagra rekkju (hvor han kunde hafa sínn vilja með henni) BarL. 9110;um kveldit - var Lya leidd ok laginí sæng Jakobs Stj. 1726; var þat (dvs.þar) drukkit vegligt brúðlaup ok síðanleidd í eina rekkju Palnir ok Inge-björg Jómsv. 5936; var Hringr konungs-son at drekka brúðlaup sítt, ok komek þá, er brúðina skyldi inn leiða- -; var hún síðan leidd í höll oksett í sæti sítt - -; líðr nú á daginnok var brúðrin til sængar leidd, enþví næst var brúðguminn út leiddr (nL.or höllinni) Fld. III, 39111; jvf HeilaG.I, 2325; seg mér af, at ek mætti nemaaf þvi at geyma konu mínnar þanntíma, er ek leidda nökkura heim Æf.685; leiða e-n til höggs se under högg;mun mér ílla þikkja at sjá yðr leiddaundir öxi Fld. II, 54633. 3) føre, frem-føre, lade noget komme tilstede; leiða(= fœra fram, láta ganga) vitni GuL.266 (878); Eids. 2, 269. 4) have gaaende; þar leiðir hón (nL. Numidia) dýr okupp fœðir, er hón er skógi vaxin oksléttlend -, en þar hesta ok -, semhón er halsut (dvs. halsótt) eðr fjöllóttStj. 6429. 5) ledsage, følge en (e-n) af-sted eller paa Vejen, naar han forladerHuset, reiser bort; hvergi mun ek leiðaþik, sagði Ingibjörg, far nú vel okheill - -; gengr nú Kjartan í brott oktil konungs, sagði konungi, at hann erþá búinn ferðar sínnar; Olafr konungrleiddi Kjartan til skips ok fjöldi mannsmeð honum Laxd. 43 (12512. 19); þennasama dag ætluðu menn at róa, ok leiddiÞ. þá til vara, ok í annan lit fór hannat sjá veiðiskap þeirra Karlsefn. 5(Aa. 12517 fg); leiddu menn hann tilskips, ok leiddi Oddr hann í lengralagi, áttu þeir mart at tala Band. 810;þær systr leiða hann or garði (= út)VígagL. 1914; er hann (nL. Sigmundr)mjök búinn, þá mælti jarl: þann skalút leiða, at maðr vill, at aptr komi,gékk jarl út með Sigmundi Flat. I,14423; se flere Exempler under leiða út. 6) leve, henleve, opleve, med Livet ellerTiden, som gjennemleves, tilføiet somObjekt i Akk., = leiða fram 3; átu okdrukku, lágu ok leiddu sína daga þessaheims í gjálífi Leif. 19534; helvíti, erþeim er firir sína starflaun ætlat, -,er sína lífdaga leiða með íllu lífi BarL.9121; jvf BarL. 1621. 9516. 14613. 7) gjøreen Ting (e-t) til Gjenstand for noget (e-u)saaledes, at dette fæster sig derved; fornjötunn sjónum leiddi sínn andskotaHým. 13; leiddi augum þá menn, errunnu upp ok ofan eptir strætinu Æf.6822; er ek leit ok leidda ek augum, þáfannst engi staðr né staðfesti athæfishans BarL. 17014; G. kvað mein at því,at hón leiddi þá eigi augum, er vinihennar höfðu drepit Flat. I, 3021; biðek þik, at þú - jöfur ungan ástumleiðir Hjörv. 41; yðr þykkir atfyndiligvár trú ok leiðit háðung kross dróttinsvárs HeilaG. I, 10334; bað, at hún skyldileiða sínn hag ok sítt ráð miklum at-huga HeilaG. I, 37728; se flere Exemplerunder athugi; vér eigom alla nauðsyntil - at leiða huga ráð várt Hom.10423; Thomas slíka luti hugum leiðandiThom. 273; jvf gsv. leþer hann opæ,mæþ ope dvs. raaber efter ham, ØstG. L.Ræfst. 7, Bygd. 27: pr. 43:1 (Side 1715. 2153 fg. 22816 fgg); vildi hann þateigi atkvæðum leiða, hverr sá mundivera Bp. I, 29536; hvat er ei þarfundrum leiða (dvs. man ikke har Grundtil at undres over, jvf gerast, verða atundri), pótt svá bjartr verðleikr sæiguðs valda menn Post. 4775; várt lífer leitt lygiligum löstum forekommersom Oversættelse af lat. anima nostrarepletur illusionibus HeilaG. II, 47316jvf 47429 fg, hvilket synes vanskeligt atforklare; ogsaa leiða e-t með e-u fore-kommer i samme Betydning som leiðae-t e-u: þarf eigi at leiða ferð hansmeð erendi eða langmælgi Æf. 85 B20;ligesaa leiða e-u at e-u, um e-t = leiðae-t e-u: leiddi mjök at spurningum,hvat menn kynni honum til at segjaum ferð Svíakonungs OH. 7638 (Flat.II, 1097; Rútr man öngum getum viljaleiða um sóttarfar þítt Nj. 7 (143);jvf Nj. 131 (2052); ætluðu þat margir,at -, en sumir leiddu um öðrum getumÞ. Jón. 619 (121 a5); hyggjum vér þatok leiðum atkvæðum fyrir þér um, þarer hann er, at hann mon almáttigrvera í goðdóminum HeilaG. II, 330, jvf:929; leiddi mest at spurningum (dvs.spurgte mest efter) um kristinn dóm,hvernig haldinn væri - í OrkneyjomOH. 4424 (Flat. II, 497). 8) gjøre noget tilGjenstand for sin Opmærksomhed, give Agtderpaa, = leiða e-t huga eller athuga,hugleiða; segir konungr frá mörgumafreksverkum sínum í útlöndum, okfann þat, at svá var sem Einarr leiddi(= hugleiddi Fm. VI, 2801; Flat.III, 34935) þat ekki Mork. 5930. 9) ud-tale, lat. pronunciare; opt skipta orðaleiðingar öllu máli, hvárt hinn samihljóðstafr er leiddr skjótt eða seintSE. II, 522; einn dag, sem hann less,leiðr hann seint orð sem vera áttieptir réttri grammatica Æf. 9571 jvf 72. 74;hvárt þótti þér hann (nL. Höskuldr)seint leiða nafn sítt eða skjótt? vístheldr seint, segir Hrafn; þá kalla ekhann Haustskuld, segir Guthormr SturL.I, 18831; var því fjallit kennt við nafnríka manns, en er sú grein á meðal, atheiti fjallsins skal seint leiða, en mannsnafn skjótt HeilaG. I, 69331 (Mar. 54215);hversu mátti hann meirr at kveða, ensegja, at hann vægi þar at ok væri þarat ok ryði þar at odd ok egg, er -(jvf ek vark at þar ok vák at þar okrauðk at þar odd ok egg, er - v. 24 fg)þótt hann leiddi eigi svá sem tíðast erVígagL. 2543, hvorved kan bemærkes, atefter den forskjellige Udtale kunde at op-fattes som benægtende Partikel eller Præ-position, og selve Eden som en Benægtelseeller en Tilstaaelse af at have dræbt Man-den. 10) begrave (jvf leiði 2, leizla 2);s. leiddi hann upp í holtunum EG.84 (2123); þessi Ásolfr var þar leiddrFlat. I, 26822; sýnit oss, i hverjum staðleiddr er líkami sæls Nicholai HeilaG.II, 1494; var hann í þeirri kirkju leiddrPost. 52029; jvf Bret. 13 (166 &vl);Klm. 12810; Æf. 28205. 11) henrykke, = leiða e-n í andarsýn (se dette Ordog St. Patricks–Sagan utG. af Sv. Forn-skriftsällskapet s. 494), leiða e-n orsínum líkam, or líkam (Mar. 78024. 8073),L. e-n til himins or sínum líkam (Mar.78527): af munk, er sá klerk í pínumer hann var leiddr Mar. 78023; bróðirvar leiddr Mar. 8072. 12) bevæge, til-skynde, overtale (med Tilføiende af Præp. á, af, til, eptir); verðr hans hugr nökkutá leiddr at fyrirláta veg eilífs lífs Mar.76420; en þó vildi inn gamli karl eyfitláta af leiðast (dvs. lade sig afholde fra,lade sig bevæge til ikke) at rœða of þáíþróttina Post. 13718; jarl varð at þvíleiddr með fortölum vina sínna (dvs. blevved sine Venners Overtalelser bevægetdertil), at hann bauð alla málavöxtu ákonungs dóm SturL. II, 11619; ráðumvér ok til leiðum - alla kristna menn -at þér hugleiðir um ok reinsir yðrarsamvizkur o. s. v. Dn. VIII, 76 (9532);leiðandi þeim (dvs. þá) til ok á eggjandimeð yðrum fortölum at gera þeimgóðgerðir Dn. VIII, 76 (9415); hón baðhann mjök, ok fyrir ástar sakir viðhana lét hann leiðast til, ok var þótregr til SturL. I, 7722; lét Hjalti þáleiðast eptir (dvs. da lod H. sig overtale,bevæge ved) bœn Gizurar -, at (dvs. tilat) hann var eptir við hinn tolfta mannFlat. I, 44219 (Fm. II, 23418); jarl vartregr í öllu sáttmáli, en lét þó leiðasteptir bœnastað þeirra Grettis Grett.5624; þar létu margir eptir leiðast OH.16917; lét Hreiðarr (nL. þar) eptir leiðastMork. 3935. 13) upers. leiðir e-t dvs.noget sker, indtræder; især leiðir e-t afe-u dvs. noget intræder som Frugten,bliver en Følge af noget, har sin Aarsagderi: höfðu menn þat fyrir satt, at þatmundi vera fyrir sakir mála SnorraSturlusonar, er lát hans hafði nökkutleitt af konunginum SturL. II, 7625;jvf Laxd. R. 213; hafði þá áðr orðitHaugness fundr ok þau tíðindi, er þaraf leiddi SturL. II, 1332; kvað sér þatofrefli at taka Þorgils sér til vistar-manns við svá mikinn kostnað, sem afþví mundi leiða SturL. II, 1207; predika- af almenniligri trú ok hennar arti-culis, af heilagri skírn, ok hverja góðaluti þar leiðir af Stat. 2823; jvf 24133.2801; héðan leiðir þat mál, er stendrí nefndri bók Post. 49522; þaðan leiddiþenna ógnargný, at - Bp. II, 5018;hvaðan leiddi þann úvana Æf. 166;héðan leiddi ofrvald á rétti kirkjunnarÆf. 16175; leiðir þat héðan -, at móðirsveinsins vill með engu móti annatsamþykkja, en - HeilaG. II, 6320; ogsaa e-m leiðir e-t af e-m, e-u dvs. en faar,vederfares noget af en, til Følge af noget: ætla ek ok, at honum leiði önga sœmdaf þeim SturL. II, 1992; engis kynsúnáðir leiddi þér af mínum ferðum,orðum eða gjörðum HeilaG. II, 9412;þau vandræði leiðir mér af þér, at ekþikkjumst trautt mega um tœla MaG.1554; því (dvs. hví) skulu vér hafa fjándaþenna, at oss leiðir ekki af, nema íllteitt Trist. 6 (3018); hér af leiðir honumsvá mikit angr, at - Fm. XI, 43323;ogsaa leiðast af e-u dvs. være Frugteneller Følgen, Virkningen af noget; leiðistþat af vináttu várrar frú ok herra Guð-mundar, at dróttningin eignast þvílíkanpart í hans lífssögu Bp. II, 1555 fg;láta e-t leiðast dvs. indrømme, vedtagenoget: lætr Sigmundr þat leiðast (=gangast Flat. I, 14814), at þat fé skyldigreiðast (= gjaldast Flat. I, 14814) áþrim árum Fm. II, 11414. - Med Præp.og Adv. á: 1) leiða e-t á e-t ofan dvs.lægge en Ting til noget, saa at der blivermer: leiddi hann svá annan glœp áannan ofan Post. 15431. 2) leiða e-ná e-t se Mar. 76420 under leiða 12. -af: 1) leiða e-n af e-u se Post. 13718under leiða 12. 2) leiðir e-t af e-u se SturL. II, 7625 m. m. under leiða 13. 3) leiða e-n af dvs. affærdige en (jvfleiða e-n á brott, af garði): prestr varaf leiddr með nökkuru lítlu Bp. I, 8147.- aptr: 1) leiða e-n aptr dvs. føre entilbage : leiddu þeir enir sömu englarhann aptr til líkams (mods. frá líkamL. 15 fg) HeilaG. I, 55718 jvf 57831; 2) leiða e-n aptr dvs. omvende en (nL. frahans Veis eller Livs Vildfarelse) BarL.15116 fg - at: 1) leiða e-n at e-u se SturL. II, 11619 under leiða 12; 2) leiðae-n at e-u dvs. lade det komme dertil meden, at der vederfares, rammer ham noget: tekr hann stríðan sjúkleik -, svá athann er leiddr at dauða (= leiddr tilbana) Klm. 55318. 3) upers. leiðir e-tat dvs. noget kommer tilstede, indfinder sig: gakk higat dagliga -, haf þá meðþér fésjóð þínn ok lát svá leiðast atríkdóminn Mar. 2856. - á brott, íbrott: leiða e-n á brott, í b. dvs. følgeen ud paa Veien ved hans Bortgang, = leiða e-n út, af garði, Flat. II, 915;EG. 12 (2320). - frá: leiða e-n fráe-u dvs. føre bort fra et Sted, hvorhan har sitt Hjem: vas ok önd ríðaranekkvers leidd frá líkama ok vórohonom sýndir annars heims lutir okkom aptr síðan til líkams HeilaG. I,24916; biskupinn er svá einkanliga fráleiddr sjalfum sér, at ei fær hannendrminnst, hvar þessi postolans orðheima eiga Post. 48640, jvf hverfa aptrtil sín under hverfa aptr 1. - fram: 1) leiða e-n fram dvs. lede, føre nogenfrem: s. leiddi fram hestinn Nj. 59 (9118). 2) leiða e-t fram dvs. udlevere noget, Post.48638. 3) leiða e-t fram dvs. frembringe: gjóta þeir hrognum sínum ok leiðafram fjölda mikinn ungra fiske Kgs.1210 fg jvf 13; tekr jörð at þíða frosnargrasrœtr, en því næst leiðir hón framilmandi grös Kgs. 1227; tré þau, erstóðu með frosnum rótum - þá leiðaþau nú fram af sér grasgrœnt laufKgs. 1232. 4) leiða fram (dag, lif) dvs.leve, henleve, = leiða 6: leiðir hannenn fram önnur þrjú dœgr grátandiMar. 4189; hann leiddi fram sítt lífeptir vándum vegum Achabs Stj. 62418;hversu glœpafullt líf þeir fram leiddu,meðan þeir lifðu Flat. I, 311. - hjá:leiða e-t hjá sér dvs. lade noget gaa siguænset forbi, = láta e-t hjá sér líða:görist íllr kurr í bóndum, konungrleiðr hjá sér - -; bœndr fara ákonungs fund ok segja honum til sínnavandræða, en konungr lætr enn líðahjá sér Jómsv. 6118. 23; ef vér leiðumhjá oss með óvarligri þögn ok snertumeigi þetta lýti Stat. 23227; jvf SturL.II, 8420; Grett. 652. - í: 1) leiða e-ní e-t dvs. indføre en i en vis Stilling ellerOmgivelse, et vist Forhold: ek vil eigileiða yðr í þann háska Bret. 13 (1664);í ráðagerð leiða þeir eigi Johannempostola, heldr heiðinn speking Post.48319; leiða e-t í lög dvs. fastsætte, ved-tage som Lov, = lögleiða 1, ÍsL. 10 (1611);Nj. 98 (1514); Bp. I, 10616. 11519; leiðae-n í lög dvs. optage en som Lem i etSamfund, = lögleiða 2, Jómsv. 6515;GráG. 18910. 19013; (GrG. I, 1924. 20);leiða e-n í ætt = ættleiða, GuL. 58;Frost. 9, 1. 2) leiða tölu í aðra tölu,í sjalfa sik dvs. multiplicere et Tal medet andet, med sig selv, Algor. 3661. 8. 22. 24.36817. 29. - inn: 1) leiða e-n inn dvs.lede, føre nogen ind (i et Hus), mods.leiða e-n út: tekr hón þetta meðmiklum ákafa, ef hón fær svá út leittson sinn, at þat er með þvílíkri stór-mensku, sem nú leiðir hón hann innOH. 319 (Flat. II, 3426); er brúðinaskyldi inn leiða (nL. í höllina dvs. i Bryl-lupshuset) Fld. III, 39111. 2) leiða e-t inndvs. indlemme, indtage: óminnigr þeirraallra hluta, sem inn vóru leiddir i þennaskilmála HeilaG. II, 13521. 3) begyndepaa noget; hann leiddi fyrstr inn okbyrjaði at búa með 2 konum ok þósystrum sín í milli Stj. 457; líkt dœmi,sem nú var inn leitt af várs dróttinspínu Post. 4811; lystir til minnis innleiða sem eina þrjá punkta með þeimskilning, er -, þat er - Post. 50921jvf 50935. 5101; flýr hugsan til hjartans(dvs. hans Hjerte kommer til at tænke paa),hvárt fjárheimtu nökkura muni herraJón inn leiða . 487. - Post3innarr:leiða innarr dvs. : af þí, at önnur brúðrlede ind i Huset, særligti Brudekammeretþá enn af nýju væri til hins samabrúðgumans i. leidd . 173;Stj2 var þatsagt, at hón hljóp or hvílu ena fyrstunótt, er Hrafn var í. leiddr . I,Sturl135. - leiða e-n til e-s dvs. : leiddi konungr þá Eirík son sínn12til:føre,lede en til noget, som han derved skalfaatil hásætis síns . 62;Fris32 rœddo mennþat, ef Sigurðr væri til ríkis leiddr, athann mondi þeim verða ofstórr .Mork205 (. VII, 331);16Fm13 hafði hann þatmein meðan hann lifði, ok þat leiddihann til grafar . I, 381;Sturl27 fékkhann sótt þá, er hann leiddi til bana. 43. 76;OH715 ef þetta helzt eigi afhendi Eilífs, sem nú er mælt, skal engihlutr upp gefinn af landskyldinni néöðru því, sem lög leiða korsbrœðr tilok bréf várs herra konungs, at þeir eiguat hafa . II, 40;DN22 at þau lutnist okfái bæði land ok lunnendi hvert eptirþví, sem lög ok landsins réttr leiðaþeim (dvs. þau) til . I, 290 (. IV,DNNL374). 3 leiða e-t til e-s dvs. : í lof-2)gjøre enTing til Gjenstand for nogetgjörðum - Johannis evangeliste er tilminnis leiðanda (dvs. ), með hverri - . 504, jvfbør bringes i Er-indringPost30. 509 leiða inn; bað hannPost21underleiða til loks (dvs. ) þat, ertilendebringehann hóf upp . 66;Æf18 hér má tilgreinar leiða (= greina dvs. ) signaðan Paulum postola .nævne, an-førePost 481. 32 leiða e-n til e-s dvs. leiða 12. 3)tilskyndeen til noget, se under leiða4)sik til e-s dvs. : hér fylgir önnur frásögn,referere sig til noget, ved-komme nogeter bæði leiðir sik til bœnar ok skírlífis. 309. Thom3 leiðir e-t til = leiðir5)e-t, leiða 13: mun Erlingi þóse underœrit mart til bera þat, er konungi ermisþokkat, þó at þat leiði eigi af mér til(dvs. ),om end ikke jeg skal foranledige det. IV, 320;Fm16 þaðan leiðir svá til, at -dvs. - .dette fører, leder dertil atPost507. - leiða upp dvs. (, skip; jvf leiða 1, ducere,12upp:drage, trækkeopFartøilat.deducere navem); vaða út á sjóinn okætla at leiða upp skipit (dvs. ) undir þeim . 21drage Far-tøiet paa LandLaxd(50);2 er jarl kom í Trömn (dvs. Dröfn),skyldu þeir leiða upp (= draga upp) skipin hinn ýtra strauminn .L. 1FmIX, 321 (. III, 50);3Flat33 þar var þámikill straumr ok hásteint í anní, erkonungr náði skipum sínum, ok svávar þar, sem Ribbungar vóru komnir,ok géngu hvárirtveggju á land upp okleiddu skip sín, en sumir stýrðu meðforkum, ok ef nökkut reip bilaði áeinhverju skipi, var þat þegar í úfœru. IX, 404 (. III, 94). - Fm20Flat8út:leiða e-n út dvs. (jvf leiða e-n ísende fra sig, følge en,der forlader Huset efter en kortere ellerlængere Tids Opholdbrott, leiða e-n ur garði . 19;Vígagl4leiða e-n á götu . I, 198; leiða 5):Sturl13búast þeir sídan til ferðar, ok sem þeireru bunir, þá leiða menn þá út .FlatI, 40;12 var setit at boði svá lengi, semhœfiligt þótti, brúðrin var út leiddallstórmannliga, því at hvárki skortitil gull né silfr né aðra góða gripi. 3;Mag38 leiddi Grankell hann út meðstórum gjöfum . II, 184 (jvf .Flat18Nj110 leið 2;under er konungr fór fráRauðulfi var hann reifðr vingjöfumstórum . II, 301 fg;Flat19 "reiste min Vermoder herfra, jeg gjorde hende ei videre () ()til gode end jeg gav hende en Sølvske, enKobberkjedel og andet smaat"m. Skaan-lunds AutobiographiAar 1693inorsk III, 187;Hist. Tidsskrift29 se ogsaa II, 183–186;J. Grimm kleine Schriften. IV, 1112 d). DWb leiða önd út dvs.2) (jvf leiðaføre Sjælen ud af Legemetur líkama) ,ved Døden eller Henrykkelse . II, 632. 633 jvf .Heilag192825

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᚽᛁᚦᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.