Leika

leika

leika, v. (lék, leikinn) 1) angribe, over-falde, tage fat paa noget; maðr sá, erSnorri hét, var leikinn af flagði einu, oksótti hann trollkona ein svá mjök, at -Bp. I, 46416; emk-a ek lítt leikinn,tel ek ván önga Am. 88 (90); efhann s/,e/r um lék Hjörv. 38; þau á vágivindr of lék Guðr. I, 7; særlig omIlden: eldr tók at leika húsin Þorskf.7429; eldrinn leikr kapelluna Mar. 10459;eldrinn tók at leika vatnkeröldin okviðinn Jómsv.* 2925 (Fm. XI, 353); jvfNr. 5. 2) behandle noget paa en saadanMaade, som angives ved et tilføiet Ad-verbium; tóku þeir hann höndum okbeysta ok leika alls konar ílla Flat.II, 38417; jvf Sturl. II, 11421; svá höfðuþeir - grimmliga leikit alla þá halfu,at - Fm. VIII, 239; varðmenn segjajarlinum hversu harðliga þeir vóruleiknir Sturl. II, 1158; sárt ert þú leik-inn Nj. 16 (273) jvf 78 (11419); Sveinnherjar nú í Danmörk - -, landsmennflýja nú undan ílla leiknir ok segjakonungi Jómsv. 622. 3) gjøre, udrette (noget); vili þér gefa mér fiskinn, efek fæ upp dregit? þeir kváðu hannverðan at hafa, ef hann lék þat Finb.818; þessa þrjá luti lék hann senn,sem nú vóru taldir Eb. 15 (8615); máttiengi maðr skilja, hversu at hann lékþetta Flat. I, 46410 jvf 12; höfðu við áskriptum þat, er skatar léku Guðr. 2,15; kunna ek á ísleggjum svá, at einganvissa ek þann, er þetta léki til mótsvið mik Fm. VII, 1202; ef aðrir leitaá oss, þá kann vera, at vér leikim þánökkut í mót Laxd. 83 (23232); ekhygg, at þú ok engi annarr fái þatleikit Flat. I, 1521; þú fékt ekki leikitþat, er mjúkleikr var í Fm. VII, 11922;jafnan sitr f. um skíðgarðinn ok vildisjá Mjöll konungsdóttur ok gat þataldri leikit Fld. III, 63421 jvf 64126;B. leit opt hýrliga til hennar ok stéfœti sínum á rist henni, ok þettabragð lék hún honum Fld. III, 20911;skaltu eiga kost at fá leikit við hanaslíkt sem þú vilt (= framit þínn viljameð henni) Klm. 477; ek á þær dœtr 2,sem öngan tíma kendu nökkurs karl-manns, þær mun ek út leiða, ef þérvilit, misgerit heldr ok leikit meðrþeim, hvat er yðr líkar Stj. 12117 (1Mos. 19, 8) jvf Fld. III, 65419; þatmátti öngum kosti leikast dvs. det lodsig paa ingen Maade gjøre, Heilag. II,54816; hinn er annarr kostr - -, atleggja á allan hug, at þér komizt útanmeð lausafé yðvart, en þá leikist umlönd sem auðit er (dvs. og da faar detgaa med Jordeiendommene som det kan)Eb. 21 (3428). 4) lege, foretage sig noget,hvorved man paa en behagelig, under-holdende Maade fordriver Tiden, øversig i eller udøver nogen Idræt eller Fær-dighed; hví leiki þér nú eigi? þeirkvóðust öngan hafa knöttinn (jvf knatt-leikr) Sturl. I, 35211; léku þá svá títt,at eitt (nl. handsax) var jafnan á loptifyrir hvár m, en þeir höfðu æ meðal-kaflann, ok þóttist engi maðr greinmega á gera, hvárr þeirra mjúkligarrlék Flat. I, 46336. 38; nökkurir menn hansriðu fyrir á Espihól, skyldu þar leikaum daginn - -; leika skyldi á Möðru-völlum um daginn Sturl. II, 17319. 21;léku menn uppi á landi, Haraldr varí leikinum Hkr. 69510; við skulum núleika fyrst Hkr. 6953; báðu menn þá,at J. skyldi leika af öllu afli ok sýnaþat, at hann var sterkr Ljósv. 959 jvf 62;med leikr eller et Ord, der angiverLegens, Gjerningens Beskaffenhed, til-føiet som Objektsakkusativ: alin við uppvárum í einu húsi, lékum leik marganAm. 68 (72); bað Þorstein leika nökkurnsmáleik Fm. III, 19230; Sigmundr - lékfyrir honum merga fimleika, ok hendijarlsson mikit gaman at honum Flat.I, 13634 fg; þá lék konungr fingrbrjótmikinn, þá skækti jarl af honum riddara,konungr bar aptr tafl hans ok sagði,at hann skyldi annat leika OH. 16720. 22(Flat. II, 28326. 28); med Redskabet, som den legende bruger, Gjenstanden, hvormedhan leger, tilføiet a) i Dativ: fingrumat leika Ríg. 24 (27); leika geirumFafn. 15; létt hón sér gérði, lék hóntveim skjöldum Am. 70 (74); jvf leikastvið barnleikum Fm. VI, 3436; b) ved Præp. at: Bragi skáld - sat í öndugiok hafði reyrsprota einn í hendi sér okleikr at, ok þuldi í feld sínn Sturl.I, 27; sá hvar Katla sat ok lék athafri sínum Eb. 20 (3229); lék þá atþrimr handsöxum Flat. I, 4644; þeirléku at skáktafli OH. 16725 (Flat. II,28326); c) ved Præp. við: sá hann einnsmásveinn leikanda við sínar hendr sembörn eru vön Mar. 8096; jvf leika viðfingr sér, við fingr sína, se under fingr 1;leika sér dvs. lege, more sig, fornøie sig: hann lék sér þá enn á golfi með öðrumbörnum Vatsd. 42 (689); þá er annarrvar 4 vetra ok annarr sex vetra, lékuþeir sér um dag, ok bað SteinolfrArngrím ljá sér messingarhest Vígagl. 125; man finnast í túninu á Odda hóllnökkurr, er ek lék mér jafnan viðrBp. I, 22812; Leifr sat í hásæti ok léksér at gulli Sturl. I, 210 jvf 12. 14; gerðuSvíar trémenn 2 ok settu þá í haug hjáhonum (nl. Frey), því at þeir hugðuat honum mundi gaman þykkja at leikasér at þeim Flat. I, 40329; þess vilnumstek, at færri gangi höfuðlausir á dóms-degi fyrir mik en fyrir þik, er þú leikrþér nú at glœpum þínum Sturl. I, 6824. 5) spøge, spotte, drive sit Spil med en,spille en et Puds, lat. ludere, ludificare;leikandi mon ek svara þér Pamfil. 13516;lék hann mik nú ok gabbaði Fm. VI,11218; svá leikr Jugurtha hann (= lat. itabelli modo, modo pacis mora consulemludificare Sallust. Jug. c. 36) Pr. 2592;ver þú við öl varastr ok við annarskonu ok við þat hit þriðja, at þjófarné leiki Hm. 132 (131); verða þeirherfengnir af djöflinum, ok leikr hannþá allt þar til, er þeir fara af heiminumPost. 4068; leikinn af djöfli Post. 19218;sýndist mönnum þann veg, sem hannmundi leikinn, því at hann fór hjá sérok talaði við sjalfan sik Eb. 53 (9816);lék hón þáleiðis feðr sínn áhyggjufullanaf sér (Vulg. sic delusa sollicitudoquærentis est) Stj. 18125 (1 Mos. 31, 35). 6) spille paa et musikalsk Instrument,hvis Navn tilføies i Akk. (jfr. Nr. 2);þeyttu þeir á sína fagnaðarlúðra okléku alls konar söngfœri með glaumok gleði Stj. 63123 (2 Kong. 11, 14); hannvandist við strengleika ok lék mannabezt hörpu Stj. 45825; jvf Nornag. 491(Flat. I, 34632). 7) bevæge sig, være i Bevægelse, røre sig; Eyjolfr kom tilhans (nl. Árons) ok spurði: hvárt lifirþú mágr? hann lézt lifa ok leika eigi;E. tók hann í faðm sér ok bar tilsjófar Sturl. I, 2562; harma þeir ekkiheldr en vér þá (er) vér sjáum fiskaleika í hyl Elucid. 16512; lék þar grindá járnum ok var ekki auðveldligt innat komast, ef læst væri hliðit Flat.II, 2933; skjalfa þótti húsit sem á alsoddi (&vl á þræði) léki Fld. I, 8724jvf &vl og 42424; Leifr leikr á lófumSturl. I, 128; ek sé túnriður leika lopti áHm. 156 (155); mærr um lék á marsbaki Hamd. 12 (14); leika lausum halaLok. 50 (49) se under hali; leika laussdvs. bevæge sig uhindret, frit: lét hannleika laust knéit í brókinni Fm. VII,17014; bóndi gáði varla at róa, lékuárar lausar í höndum honum Fm. VI,44624; þat dupt, sem gröfina fyllir,hrœrist upp ok niðr í einum stað svásem andardráttr manns leiki lauss undirPost. 6648; Hákon jarl skal leika laussok styðja allar fylkingar Jómsv. 7221;láti þér hann nú eigi lausan við leikalengi, ok drepi þér hann sem fyrstFlat. I, 2017; úrsvalar unnir léku Hund. 2, 11 (13); þótti honum þat helzt fróíat hafa höndina niðr í lœknum ok látastrauminn leika um sárit Fld. III, 38815;þeir steyptu golli leikanda (dvs. flydendeGuld) nýteknu or afli í munn honumHomil. 15123; særligen om Ilden som spiller, flammer, slaar om sig (jvf Nr. 1): varð eldr lauss (í Björgvin) -,lék eldrinn, skjótt (dvs. greb hurtig omsig) - kom þó hirðin ok bœjarmennok ætluðu þar at verja eldinum, enþar var þá svá mjök leikit, at þarmátti ekki við festast Flat. III, 1756. 9(Fm. X, 294); þeir vöknuðu eigi fyrr,en loginn lék um þá Flat. I, 29027;bað -, at þeir skyldu heldr gefa uppborgina, ok skyldu menn ná út at gangaheldr, en þar léki eldr yfir Fm. VIII,34114; leikr hár hiti við himin sjalfanVsp. 56 (NFkv. 10 b9. 18 a13); i fig. Be- tydning leika e-m í mun, í skapi: lékmér meirr í mun (dvs. jeg havde mere Lyst til) meiðmar þiggja Sig. 3, 39 (38);þat leikr mér í skapi at kaupa Íslands-far Frs. 852; at hann - geri þik sínnmann, sem mik grunar, at þér leiki ískapi Sturl. II, 1104; men ogsaa Stedet, Rummet hvor en Bevægelse finder Sted,siges at leika; allt hans herbergi leikrí gleði með fögrum strengleikum okorgana söng Mar. 15816; þau komafram at einum pytt eðr ketli (nl. iHelvede), er allr lék útan ok innan semein sía með grimmasta gnist úbæriligsbruna Bp. II, 917; hertil synes høre eigi fór hann leikandi Heilag. I, 716(hvor fór leikandi svarer til lat. sonitusqvæsivit aut plausus Vitæ Patrum I(Migne Patrologia LXXIII) col. 140 D). 8) danse (jvf got. laikan, = gr. Luc. 1, 41. 44. 6, 23); lét leika fyrirhonum gólegar meyjar ok prúðar (=lat. ancillæ quoque coram illo saltarejubebantur Surius Juni s. 207 § 3)Heilag. II, 32914; lék mærin vel fyrirkonungi ok boðsmönnum, þá mæltiHerodes við meyna: kjós þaz (dvs. þat es)þú vill at leiks launum Homil. 1327 (Marc.6, 22); jvf Post. 8481; þat sama folk satsér fyrst at eta ok drekka, en síðan erþat var gört, þá stóðu þeir upp at leika(= Vulg. ludere 2 Mos. 326, 6 = 1 Cor.10, 7; jvf choros 2 Mos. 32, 19 og2 Sam. 6, 5; 1 Krøn. 13, 8, hvor Vulg.har ludere i samme Betydning) Stj. 1569;hón skenkti jarli en meyjarnar lékufyrir þeim Flat. II, 47833. - Med Præp.á: 1) leika á e-n dvs. angribe en: hannfór vel með afli sínu ok lék á engan,en var eigi aflvana, ef leitat var á hannFld. III, 52916. 2) leika á e-n dvs. over-vinde en, faa Overmagt over ham: efsvá er sem þú segir, þá hafit þér mjökleikit á várn vísdóm, ok þikki mérþat mjök ólíkligt Mag. 3514; leikst áe-n dvs. det gaar saaledes ud over en, athan ligger under, bliver den tabende:hefir heldr leikizt á Tristram, ok unirhann við þat storílla Trist. 8 (4024);svá er þat -, at mjök hefir leikizt áminn hluta, en þó mundi mér enn velduga, ef - Gunl. 12 (1694); mikinn hlátrgerðu menn at ferð þeirra Þorbjarnarok kerlingar, ok þótti nú opt á (nl.þau) leikast í viðskiptum þeirra GrettisGrett. 1176. 3) leika á e-u dvs. have noget til sit Objekt, til den Gjenstand som be- røres af ens Virksomhed: síðan er eksá yðr hit fyrsta sínn, þá hefir hugrmínn leikit á yðarri ferð dag ok nóttBær. 10919; jvf Vem. 113; Fm. VII,10319 (se s. 84 b15 fgg); ætla ek atkonungi mun leika öfund á auð mínumok ágirnast fé mítt Fm. VI, 3426; aldriheyrðum vér tvímæli á leika, at þettaværi eigi réttfengit erfðagóz áðrnefndrarRögnu Dn. I, 8949. 4) leika á e-u dvs.være undergivet noget, som har Ind-flydelse paa Beskaffenheden af Tingeneller hvorledes det gaar med den: varþá vinátta þeirra kær, þótt þat léknökkut á ymsu (dvs. om det end var afog til dermed, om end Forholdet varsine Forandringer underkastet, = en þóeldi þar jafnan ymsu á Flat. III, 42213)Mork. 984 (Fm. VI, 36913); enn lék áhinu sama (dvs. det var fremdeles somfør), at honum fórst eigi vel með féFlat. II, 7324; þetta mun á tvennuleika (dvs. dermed maa det forholde sigpaa en af to Maader), at þú munirþenna svein hafa þér getit viðr þræleða þorpara, ella hefir þú lagizt undirHirting jarl Mag.* 332; nú leikr á tveimtungum (dvs. tales der paa to forskjelligeMaader derom), hvárt maðr er arfgengreða eigi Landsl. 5, 191. 5) leika á dvs.være forhaanden, = vera á: peirrarkonu fékk Gríss Sæmingsson, en þólék et sama orð á með þeim Halfreði,sem segir í sögu hans Vatsd. 45 (7514);sá orðrómr lék á, at - Eb. 22 (359);um ymt þann, er á lék, at Haraldrmyndi vilja - Fm. VI, 19421; veðr varkalt ok lék á norðan Grett. 11319. -at: 1) leika at e-u dvs. lege med noget, se under leika 4. 2) = leika á 2 (?): eigier svó at skilja, at vér höfum leikitat yðru viti Mag.* 3516. - með: leikameð e-t = leika e-t (se leika 2); sváleika þeir með allar borgir Gyð. 208.- um: leika um e-t dvs. være ifærd mednoget, have med noget at gjøre: þú skaltok vita, hvat vér höfum um at leika íváru landi Alex. 13231; byrjar þér heldrat miðla mönnum þat -, er -, entaka frá þeim þat lítla, er þeir hafaáðr um at leika Alex. 13411; er nú umslíkt at leika dvs. saaledes forholder detsig nu, Fm. VIII, 9316; ef svá ílla er,at um þat sé at leika, at - Fm. VIII,1025; segir síðan föður sínum, um hvatat leika var Laxd. 46 (13631) jvf Flat.I, 32522. - upp: leika e-n upp dvs.være ens Mester, overgaa ham: kaup-menn undruðu þenna unga mann oklofuðu kunnustu hans, list ok fegrð okatgjörð, vizku ok meðferð, er hann upplék þá alla Trist.* 20616. - út: leikae-n út dvs. behandle en saaledes, at hanlider ilde derved: svívirðliga eru vér útleiknir á marga vega, höfum látit fjóraguði vára o. s. v. Klm. 19319; konungrsér nú Áka, hversu hann er út leikinnFld. III, 58812 jvf 58720; sá hversusárliga hann er út leikinn, at iðrin láguúti Fld. III, 6448. - við: 1) leika viðe-n dvs. indlade sig i et underholdendeeller rivaliserende Mellemværende, Sam-kvem med nogen: er þær (nl. meyjar)kómu til hans, tók hann at leika viðþær til þess, at hann mundi lítit til(dvs. næsten glemte) Marmoriu ok þess,er hón hafði ráðit honum Partalop. 172;þar var inni hani skamt frá postola-num, en þá tók hann til hendi sínniok lék við fuglinn Post. 45912 jvf 14;med tilføiet Dativ, som angiver Legens,Mellemværendets Beskaffenhed: höfðuþeir leikizt við barnleikum (= áttuþeir leika saman Mork. 675) allir þrírFm. VI, 3436; leiku (dvs. léku) þeir þávið þau 7 hundruð heiðingja svá hörðumleik, at engi af þeim komst í brottnema sárr ok svívirðr El. 437. 2) leikae-n veg við e-n dvs. behandle nogen paaen vis Maade: svá at eins leikr þú við(= svá at eins er gert við Flat. I,39624) flesta vára vini, at - Fm. II,1818. 3) leikast við dvs. have en saadanStrid med hinanden, hvori den ene søgerat overvinde den anden, blive ham over-legen: þeir lékust við Brandr, báðumenn Þorbjörn, at hann skyldi leikaaf öllu afli ok sýna þat, at hann varsterkr Ljósv. 938 fg jvf 62; lögðust þeirfrá landi ok lékust við lengi Flat. I,4623; vér Danir munum enn verða viðat leikast Fm. XI, 24917; skilr bróðirinn,at hann mun flettast fyrir honum, efþeir leikast lengr við Æf. 2285. 4) leikavið dvs. vedvare: Bp. I, 37618; hann tókfótarmein -, ok lék meinit við fimtánvetr Post. 77222 fg; meinit hafði lengivið leikit Bp. I, 1903.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᚽᛁᚴᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.