Leita

leita

leita, v. (að) 1) lede, søge efter noget (e-s)for om muligt at finde eller faa det; leituðu þau nistisins ok funðu ekki Bp.I, 33722; heraðsmenn leituðu hennarok fundu hana ekki Nj. 7 (1420); þátók at myrkva af nótt ok þóttust menneigi mega leita hans EG. 46 (909); varhans leitat um allan bœinn Fm. VI, 169;ef svá er sem mik varir, at sá leitivatnsins, sem með henni er Fm. VI,35120; hann ætlaði at leita lands þess,er G. - sá Flat. I, 42929; H. sigldivestr í haf ok leitaði Íslands EG. 23(4426) jvf landaleitan; s. ferr nú meðsínn her - at leita hans Stj. 47911;jvf EL. 2835; ek fer, herra! at leitaorlausnar um vandmæli þau, er - OH.8610; á þessu móti er þeirra hlutaleitanda, at eigi at eins eru þeim nauð-synligir til heilsu, heldr ok þeim, erókomnir eru í heiminn HeilaG. II, 25914;med Personen af hvem, eller Stedet hvorman begjærer at faa noget, tilføiet vedPræp. a) af: leitar ráða af Svía konungi,hvat hann skal ráða upp taka OH. 4233;b) til: engi hefir fyrr til mín ráðaleitat Flat. II, 7710; leitaði hann sértil þess húss gistingar, er svá mikitværi, at - HeilaG. I, 22115; c) undir:leitaði ráða ok liðveizlu undir hannSturL. I, 19614 fg; kvaddi hann þingsok leitaði ráðs undir kennimenn, hversu- Mar. 1421; öngum samir þeim, ervápnaðar hefir hendrnar, at leita undirúvápnaða fœtrna fulltings (= lat. abinermis pedibus auxilium petere) Pr.32323 (SalL. JuG. c. 107); d) við eller með: leitar jarl ráða við lenda mennOH. 4115 (Flat. II, 4528); leitaði ráðsvið þá, hverju skyldi svara OH.9633 (Flat. II, 17836); kvað ekki þurfaslíks við sik at leita Flat. II, 14728 jvf 25;Þ. bauð at leita vörzlu við bœndr hinabeztu fyrir kvikfé hans SturL. II, 1451;þeir - leita með föður sínn, at hannskipi þeim nökkut ríki Gyð. 7925. 2) gjøre sig Umage for at skaffe en noget (e-m e-s); hafði hann selt í hendr öllráð syní sínum ok leitat honum kván-fangs EG. 7 (1016); leituðu honumhœginda slíkra, sem þau máttu OH.25027 (Flat. II, 38735); mæltu þat sumir,at þeir skyldu leita sér trausts til (dvs.hos se Nr. 1 b) Noregs konungs OH.844 jvf 10 (Flat. II, 16822); leita sérstaðar (se under staðr) Hm. 113 (112);OH. 13922; Fris. 916 (YngL. 14); þat erhverjum manni boðit at leita sér lífsmeðan kostr er Nj. 130 (2025); meðþeim öllum hætti var þeim vegsemdarleitat ok skemtanar KoNr. 8324; hannkvað sér nú leitat mikillar skapraunarFrs. 8714; ogsaa leita e-m um e-t (=leita e-m e-s): leita Höskuldi um mannaforráð Nj. 98 (14918). 3) undersøge, efter-forske, søge at komme til Kundskab omnoget (e-s); þess er leitanda, fyrir hvíheilagr andi vitraðist í dúfu líki Hom. 917 (HomiL. 8018; Leif. 3132) jvf 9931;HomiL. 5727. 18013. 1903; Leif. 2631;leitit vendiliga, hvar hann leynistStj. 4794; þú leitar (dvs. vil vide), hvattriclinium er eða cubiculum HeilaG. I,4662; þar er þú leitar, hversu dómaskal hugleiða þá, er - Kgs. 1403; hannfór þá þaðan suðr með landinu atleita, ef þaðan væri byggjanda landitFlat. I, 42928; fer ek at leita, ef þeirmætti finnast EL. 288; sá, er vita villglöggligarr æfi þessa konunga - -,þá leiti í þá bók, er - Stj. 58518; varhann við staddr einn dag, er A. móðirhans leitaði í eina hirzlu Fm. IV, 377;med Personen, hos hvilken der søges Op-lysning, tilføiet ved Præp. með eller við:leita með bœndr, ef þeir vilja Bp. II,141 fg; leitar við hana, hve opt sábardagi kœmi at henni Flat. II, 38932;leitaði erkibiskup við lýðinn, hvat tilraðs skyldi taka Mar. 1111; nökkurbróðir leitaði opt við einn aldraðanmann (= lat. requisivit senem dicens):villtu faðir o. s. v. HeilaG. II, 56819;leiti hann, ef hann vill, viðr oss Anecd.2122 (2719). 4) henvende sig til, optrædemod nogen (e-s) paa en vis Maade; efþér ætlit nökkut at gera, ef yðvar erílla leitat Nj. 92 (13915); maðrinn varhinn vaskligsti ok vel stiltr, þótt hansværi eigi vel leitat Flat. II, 7331; Þ.var harðr sumum bóndum, enda varhans eigi með blíðu leitat SturL. II,14117. 5) søge at komme afsted, sætte sigi Bevægelse; leituðu sumir braut orlandi OH. 13016; leita austr með landiLaxd. 73 (20825. 20917); sýnist mér þatráð, at þú - leitir enn sem bráðasttil Íslands út EG. 72 (17324); ek munleita á fund Eiríkssona EG. 72 (17318);leitar hann undan á eitt berg Stj.47912; halt-tu vörð á, ef hann leitarút munninn (dvs. gjennem Munden) Fm.VI, 35122; tóku öll vöð á Jordán þar,sem ván var, at Effraim myndi yfirleita Stj. 40738. 6) forsøge, gjøre sigUmage for, med Inf.: þá leitaði Kalfr(at) flytja brœðr sína ofan til skipsOH. 2209; móðirin leitar at hugga þaumeð orðum en vinnr þat eigi Bp. II,13511. - Med Præp. á (jvf áleita): 1) leita á e-t dvs. angribe, overfalde: ætla ek á engan mann at leita fyrri,en gjalda grimmliga mótgerðir ok van-sœmd Fm. VI, 10914; mun oss betrveita, ef vér leitum á útstrandirnarþar, sem eigi eru borgar svá styrkarFm. VI, 14819; leitit ekki til bardagaá aðrar þjóðir Gyð. 192; varði harð-fengliga, ef á var leitat hans ríki Fm.IV, 16226. 2) leita á e-n dvs. forurette: þeir kaupmenn af Þrándheimi, sem áleita oss ok sóknapresta í Björgvin íþví, at þeir neita oss rétta tíund atlúka DN. VII, 1036. 3) leita á e-t dvs.paaanke noget, fremføre Udsættelse paanoget, som om det dermed ikke er somdet burde være: aðrir löstuðu ok áleituðu aðra Mar. 116710; Kimbi barsik öngum mun betr en hinir, er hannhafði á leitat (se L. 5 fgg) OH. 22217;leitaði eigi á alþýðu sið, því at hannvissi eigi hit sanna, ok (eigi) veittihann þeim fullting, at eigi efldi hannvillu HeilaG. I, 55834; verðr honum réttsú kvöð, þótt menn vili á leita (nL.kvöðina) við hann, hvarvitna þess er -GrG. I, 5215. 4) leita e-s á = leita e-sí: þó at ek sé vanfœrr til at deilakappi við yðr, frændi! þá mun ek þóannars á leita en játa undan mér ríkiFlat. II, 17815 jvf OH. 9611. 5) leitaá dvs. vende sig i en vis Retning, forsøgepaa et eller andet Sted eller hos enPerson i en vis Anledning, for at opnaanoget som ønskes; rœddu með sér, hvarÞ. mundi á leita um kvánfang Nj. 9(1621); hvar skolu við á leita Nj. 2 (32);heldr þik varkunn til at leita á nökkurNj. 12 (2121). - at: 1) leita at e-u dvs.søge efter noget for at finde det, for atfaa det i sin Magt eller Besiddelse, == leita eptir e-u, leita e-s (leita 1).OH. 2203 (Flat. II, 35927); Gyð. 839;HeilaG. I, 64124; Fm. IX, 21827; EL.2834; jvf Vallalj. 572; var þá leitatat lækninum ok urðu þeir kaupsáttirSturL. II, 11311; fari þeir ok leiti sérþar at sáðum Stj. 2641 jvf 6. 2) leitaat dvs. undersøge hvorledes det forholdersig (jvf leita 3): leituðu þeir síðan at(jvf HeilaG. I, 56933. 59336), ok hafði áþeim sama degi verit biskupa fundrinn-, sem Martinus sagði HeilaG. I, 62518;var leitat at um far þeirra OH. 2207;leita at við e-n dvs. forespørge sig hosen, = leita eptir við e-n: leitaði atvið Bjarna, hvers hann mundi at hafagoldit Fm. V, 31929. - fyrir: leitafyrir e-u eller e-m dvs. bære Omsorg fornoget, nogen, at det kan gaa samme vel, = sjá fyrir: vildi biskup leita fyrir ráðihennar ok gipta hana Mar. 155; leitafyrir sér eller leitast fyrir dvs. a) søge sinFrelse ved Flugten; Elis ok hans félagileitaði þá fyrir sér ok héldu þá fram leiðsína undir borgarveggin EL. 7012 jvf 42;lét hann þar lausan fyrir hliði borgar-innar, en leitar síðan fyrir sér þar útanborgar (= lét hann bróður lausan okhljóp í braut L. 26) HeilaG. II, 6326;leggjum á flótta, verðr nú hverr atleita firir sér Flat. I, 14116. b) gjøre sitbedste i en vis Anledning, i et vist Øie-med: þér skolot leitast fyrir vandliga,at þér svarit með sannindum því máli,sem ek vil at grafa HeilaG. I, 30410;bauð hann Bomilcari - - at gjöraþetta verk - - ok biðr hann - -leitast fyrir sem mest, þótt nökkuruyrði seinna gört (lat. sin id parumprocedat quovis modo Numidam inter-ficiat) Pr. 25722 (Sallust. JuG. c. 35);nú viljum vér sjalfir leita fyrir oss atgoðanna ráði Pr. 3662; c) gifte sig, ind-gaa i Ægteskab: þá skal skilja þau okhvárki fyrir leitast meðan bæði lifa,en sjalft leyft (dvs. sjalfleyft) því þeirrafyrir at leitast, sem eigi varðar eðaveldr meinum, ef þat lifi lengr; en þóat þau skiljast síðan er upp kemr, þámegu þau ekki fyrir leitast meðan bæðilifa DI. I, 2872-5 (HE. I, 245). - í:leita e-s í dvs. forsøge noget som Middeltil at raade Bod paa en Ulempe, For-legenhed: þat er at segja, at ek þoli eigilengr, at Þ. siti yfir sœmdum mínumsvá, at ek leiti einkis í SturL. II, 2461;þó at ek sé vanfœrr til at deila kappivið þik, bróðir! þá mun ek þó annarsleita í (= á leita Flat. II, 17815), enjáta undan mér ríkit OH. 9611; var þámargs í leitat (for at slukke Ildbranden):borit í vatn ok sjór ok brotin víðaherbergin SturL. II, 11216; jvf Bp. I, 33714(612). 3399 (93). 3524 (2726). - sundr: tekrþessi vesli maðr saman at virða oksundr leitast (dvs. leita sér) vesöld sínaok himneskan fagnað þessa ens háleitakonungs (nL. Ólafs) HeilaG. II, 1823 fg - til: 1) leita til e-s = leita e-s(leita 1): aldri leitaði hann til griðané undankomu Flat. II, 30936; riðu þeirþá til Miðfjarðar ok leituðu þar tilfararskjóta SturL. II, 22324. 2) leita tile-s dvs. skride til noget, foretage sig noget: leitar Alexandr til úfriðar móti HircanoGyð. 6711; leita til við e-n dvs. foretagesig noget mod en: vill margr fátt eðaekki sitja öðrum þat, er honum þykkirtil leitat við sik HomiL. 10730; leita tilmed Inf. dvs. søge; forsøge, = leita við:leitar hann til at kynda eld fyrir sjalfuporti kastalans Stj. 40213. - um: 1) leita um e-t dvs. undersøge hvorledes detforholder sig med noget: var þá leitatum (= hugast um Flat. II, 36020, leitatat um OH. 2207 fg) sár manna Fm. V,86; tók hann um þat at leita meðhelgu ráði, hversu hann mætti hanaenn háleitligarr dýrka Mar. 7816; ogsaa leitast um dvs. undersøge Forholdene; leituðust þeir þá um ok fundu hurð ígolfinu EG. 46 (9118) jvf HeilaG. I, 30626;nú leitast hón um, ef nökkurir viljaland hennar kaupa Krók. 316. 2) leitaum e-t dvs. søge at finde eller faa noget: þeir svöruðu, at um þat væri eigi atleita, at þeir mundu gefa upp Borgar-fjörð SturL. II, 14031; leita um sættirdvs. søge at faa istandbragt Forlig, Flat.II, 49623; Eb. 10 (1124); leitaðist um þástaði, er öruggastir væri til hælis Stj.47925. - við: 1) leita við e-n dvs. spørgeen, se under leita 3. 2) leita e-s viðe-n dvs. begjære noget af en, se under leita 1 d. 3) leita við e-t dvs. forsøgepaa noget, gjøre sig Umage for at faa gjortdet: þær leituðu við þat eitt mánaðallan at snúa hug Agathe frá guðsfyrirætlan HeilaG. I, 710; annat sumarskal hann ok svá et sama við för leitaGrG. I, 9011; jvf SturL. I, 1433; leituðuþeir við þat allan dag unz þeir vórumóðir ok léttu af verki HeilaG. II, 2710;jvf MaG.* 937; E. segir, at þat var þáúvænt, at hann mundi þá yrkja mega,þótt hann leitaði við, en freista má ekþess EG. 81 (1972); leita við um e-td. s.: eggjuðu enn margir á, at viðskyldi leita um atreiðna Nj. 12 (218);ogsaa leita við med Inf.; skal ek viðleita at fyrir koma því ráði Kgs. 15418;lifnaði enn dauði ok leitaði við uppat rísa HeilaG. I, 55725; hann blaðraðitungunni ok vildi við leita at mælaOH. 25019 (Flat. II, 38729); jvf Fm.IV, 32910.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᚽᛁᛏᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.