Ríða

ríða

ríða, v. (reið, riðinn) 1) være i en halv- cirkelformig Bevægelse, der dreier sig omCentrum som Hjulets Radius, i en Vak-len mod tvende Yderkanter, mellem tvende Yderligheder; er upp reið galgatréit Fm.VII, 1225 fg, se under galgatré; tréit varhallt á einn veg, svá at einsýnt var, atþangat mundi falla ok bundo þeir Mar-tinum þar undir trénu -, en munkarstóðu langt frá ok gréto, ok vætto eigilífs Martino, en er tréit reið ofan athöfði honum, þá görði hann krossmarká móti því ok hafði traust allt í guði;þá féll tréit af þvero frá Martino, svásem vindi lysti á mót Heilag. I, 55933(5825. 61238) jvf Heilag. II, 11334; reisaskyldi tré (dvs. Mast) á konungsskipinu,ok þá er reist var tréit, tók tréit atfalla fram eftir stokkinum; konungrstóð undir, er tréit reið, ok tók maðrí belti honum ok kipti honum út atborðinu Fm. IX, 38625; hann bar kað-alinn um einn kastalastafinn ok drógufast, tók þá kastalinn at ríða mjök Fm.VIII, 42914; A. konungr leggr - spjótiá fílinum svá, at þegar gengr á hol,af falli hans varð mikill dykr, ok í þvíer fílinn tók at ríða, setr - Alex. 7620;K. - skýtr til dýrsins (nL. fílsins) spjóti,ok kemr í narann, en hann kippist viðhart ok vildi snúast, en hann var harðlaúmjúkr ok ríðr af út ok fellr Konr. 7319;útarr gengr hann eptir höllinni harðlasnúðigt ok styðsk við spjótskapt sítt,því at hann reið á ymsar hliðar, okhonum þótti við því búit, at þá ok þámundi hann falla Konr. 7649; rendu svágaleiðr upp á járnin (dvs. járnrekendrnarL. 3), en þegar festi ok af tók skrið-inn, þá bað hann alla hlaupa fram í,ok þeirri galeiðinni, er Haraldr vará, steypti fram af járnum, en önnursprakk sú, er Haraldr var eigi í, erhón reið á járninu Fsk. 16310; rammter þat tré (dvs. Træklinke), er ríða skalöllum at upploki Hm. 137 (136) jvf Þ.reiddi ketilinn af eldinum Vatsd. 28(4510); stóð hann upp - ok hjó meðöxi til m. konungs -, maðr nökkurr,er sá, at öxin reið, skaut honum frá Fm.VII, 32521; konungr brá flötu sverðinu,er ofan kom (= reið Fm. VII, 15727) athöfðino, en fyrst reiddi hann báðomhöndum Mork. 19035; reið þá ofan öllþekjan Nj. 203 &vL. (2det B. s. 44126);biskup stóð réttr meðan hann talaðivið konung, ok þó sem hann byggi tilhalsinn, ef konungr léti ofan ríða (= efhan reiddi ofan Mork. 19723) sverðitFm. VII, 17212; kemr riddarinn at útanok höggr eptir honum (nL. Jamund) -Jamund steypir sér fram af hestinumí því, er hann heyrði sverðit ríða Klm.16113; grípr bróðirinn sverðit - ok af-slíðrar -, lætr síðan ríða á halsinn áþeim leiða dreng svá röskliga, af höf-uðit fýkr af Æf. 2290; s. s. leggr til,at biskup geri nökkura linan á þeirramáli, þeim til lífs, er nú reið sverðat svíra Bp. II, 7432; hann tók tveimhöndum skjöldinn ok bar upp við, er athonum reið höggit Þorskf. 6215; baðhann Þórgeir láta ríða (dvs. Þórgeirreiða) stöng sína (dvs. hestastafinn) athöfði Steingríms Vem. 1242; í því, erhann heyrði, at öxin reið at honumFlat. I, 34211; reið at honum brún-ássinn Nj. 131 (20225). 2) hæve sig (ogsaa ríða upp, oprindeligen vel omhvad der løftes ved Hjælp af en ulige-armet Vægtstang som galgatré, se detteOrd); þeir féngu tekit hann við klif,er upp ríðr ór fjörunni Eb. 32 (5814); þá er sól ríðr upp, ok þar til, er hón sezk Frost. 10, 44; upp ríss svá mikil alda með ofviðri, at hún sýnir skýrandauða þeim manni, sem þar er staddrá lítlum báti - -; en svá sem hannhefir sagt nökkur vers af Venite oksegir invitatorium í milli Ave María, þá ríðr (nL. alda jvf L. 10) at bátinum svá öflugt, at honum hvelfir, rekr þá klerkinn í kaf Mar. 60530. 3) tage en vis Vending, faa et vist Udfald somResultat af de Svingninger, den Vaklen,hvormed noget bevæger sig mellem toAlternativer, Muligheder eller Yderlig-heder: a) ríða e-m til e-s, í e-t dvs. føretil noget for en, paadrage en noget: skal þeim sú sök ríða til tjóns ok tapanar Post. 47734; reið um síðir sjalfum Petroí krossfesting Post. 47432; b) ríðr e-uum e-t dvs. en Ting har noget at betyde,er af en vis Interesse, stor eller liden: honum þótti í þér mest vinkaup ok stœrstu ríða um þína hollostu Flat. II, 28910; enn í annat sinn bað hann frest á (nL. gjaldit) ok kallaði sér þá miklu meira skipta, kvað þá stórum ríða mundu Heilag. II, 4811; þá heimtiÞ. enn at Bjarna skuldina, en B. svararílla; en Þ. var vel stillr ok sagði slíktsmá ríða (dvs. at saadant ikke havde stort at betyde) SturL. I, 27319; eigi þarf númeira við, at fullu mun þetta ríða dvs.dette vil være fuldt tilstrækkeligt SturL.I, 31128. 4) ride a) med Tilføiende af etSubstantiv, som betegner Dyret o. desl., hvorpaa der rides: haltr ríðr hrossi Hm.70; heldr mætti þér hestum ríða okher fella Rig. 44; þótti þat öllum mikilfurða -, at menn hefði riðit inumsömum hestum í einni reið af Þ. oktil H. í svá miklum ófœrðum, sem þávóru SturL. II, 2122; hón sér mann ríðaat garði svörtum hesti Nj. 36 (5418); erhón (nL. gygrinn) kom ok reið vargiok hafði höggorm at taumum, þá hljóphón af hestinum SE. I, 1766; ogsaa: þeir kunnu vel kjól at ríða Rig. 45 (48);om kveldriða, tröllriða, som siges at ríðamanni (ligesom man endnu kan høre sagtom en Person, at Fanden rider ham, naarhans utilbørlige Adfærd viser, at han ikkeer sig selv mægtig, ikke kan styre eller beherske sig selv): um tröllkonu (&vltröllriðu): ef þat er kent konu, at hónríðr manni eða kono hans eða hjóni(= þjónum Eids. 1, 46) Eids. 2, 351;um nóttina, er Þ. sá út, fann hannGunnlaug son sínn fyrir durum, lá hannþar ok var vitlauss; - lá hann allanvetrinn í sárum, ok var margrœtt umhans vanheilsu; flutti þat O. -, atGeirríð mun hafa riðit honum, segir,at þau hefði skilit í stuttleikum umkveldit -; reið Þ. í Máfahlíð okstefndi Geirríði um þat, at hón værikveldriða Eb. 16 (193-12); Gjengangere siges at ríða húsum, skála: urðu mennþess varir, at opt var riðit skálanum(nL. af Þórolfr bægifótr, som efter sin Død gékk aptr) Eb. 34 (6119); því næsttók Glámr at ríða húsum á nætr svá,at lá við brotum, gékk hann þá (aptr)náliga nætr ok daga -; jafnan kvamGlámr heim ok reið húsum -; heyrðiGrettir út dunur miklar, vár þá faritupp á husin ok riðit skálanum ok barithælunum um þekjuna svá, at brakaðií hverju tré Grett. 7826. 7916. 8325-27jvf aptrgöngur, reimleikar s. 813. 7;men ríða forbindes ogsaa med en Ob-jektsakkusativ, som betegner a) Dyret somtilrides (jvf ríða hrossi under ríða 4a):þat var siðvenja þeirra at ríða hesta,temja bæði við gang ok hlaup Fris. 1412(Hkr. 1810); jvf konungr gaf honumhest þann, er hann reið suðr ok sunnanSturL. I, 34637; b) Stedet, Veien, Stræk- ningen, paa hvilke man færdes ridende:sú skal ríða þá, er regin deyja, móðurbrautir mær Vafþr. 47; kom einn kon-ungr ok reið minn vafrloga Völs. 14618;þeir ríða suðr heiði þá, er Tvídœgraheitir, ok riðu þeir mikinn ofan í bygð-ina Grett. 295 fg; riðu þeir þá brattabrekku SturL. I, 3648; vér sjau dagasvalt land riðum Guðr. 2, 34 (35); Atlimik sendi ríða örindi mar inum mel-greypa myrkvið inn ókunna Ghe. 3 jvf88; þessi gata mun vera riðin af mönn-um Jarisleifs Flat. II, 13223. - Oftest forekommer ríða, uden Tilføiende af nogetderaf afhængigt Substantiv, som intran-sitivt i Betydningen af at ride, f. Ex. þveginn ok mettr ríði maðr þingi atHm. 60(61); nema vel at ríða EL. 932;áðr hann ríðr af garði Post. 4866; Sturlareið heim, vestr SturL. II, 2247. 10; viðþat sverð hafði Sæmundr jafnan riðitSturL. I, 3639; s. reið í brott öndverðanótt -, veit ek eigi, hvert hann erriðinn Didr. 1021 fg; þar til, er flokkrKolbeins var um fram riðinn SturL. II,2136. - Særlige Forbindesler af ríðamed en følgende Præposition ere: á: ríðaá e-n dvs. ride paa, mod en saaledes, atderved opstaar et Sammenstød: í því erGunnarr stendr upp, ríðr Otkell á hannofan Nj. 53 (829 jvf 13); bað hann mennbúa sik ok ríða á, hvat sem fyrir væriSturL. II, 22432. - af: ríða e-n af baki,af hesti dvs. ved et Angreb til Hest stødeen anden af Sadelen, saa at han faldertil Jorden: ek set við hundrað markasilfrs, at hann ríðr mik eigi af bakiBær. 9423 jvf 9419. 9359 fg; ríðr Bæringrat Bernard, lýkr svá með þeim, atBernard ríðst af hesti Klm. 17536;hversu þessir tveir ríðast af hestunumKlm. 35025; ogsaa i figurlig Betydning om at blive ens Overmand: hafa hérymissir aðra af baki riðit Fld. I, 55312.- at: ríða at e-m = ríða á e-n: þathafði ek ætlat, ef ek ríða at honum, ataldri skyldir þú hans kona verða EL.9135; þat sinn riðu hvárigir at öðrumSturL. II, 22439; hann báð þá at sœkja,en Gríss reið eigi at Frs. 10815; ríðaþessir fjórir riddarar djarfliga framat hinum með harðasta atreið Klm.17521 jvf 16. - í: ríða í e-t dvs. ride indi noget, i et Rum: nú koma þeir athöllinni ok vildi Önundr af baki stíga,en Ingvarr bað þá ríða í höllina; þeirgjöra nú svá, at þeir ríða allt innarrfyrir hásæti Eymundar o. s. v. Ingv. 3(s. 146b20-147a9 fgg). - Med Hensyn til hvad der Ingv. 3 fortælles om ÖnundsRidt ind i Stuen kan oplyses, at der i Dunlop Geschichte der Prosadichtungübertragen von Felix Liebrecht s. 71anævnes 2 Exempler fra England paa, aten Ridder eller Minstrel uden videre riderind i en Konges (Arthurs, Edvard denandens) Sal, hvori denne sidder omgiven af sine Riddere, se Percy Reliques of ancient english poetry I: a essay on the ancient minstrels nota z. I et Stykke om Folkeliv, Sæder og Skikke i Littauen optaget i "Fra alle Lande" , Aargang 1870, 2den Del, s. 22 fortælles der omPladsmesteren (eller den som overbringerIndbydelsen til Bryllup), at hvor hankommer hen, venter han ikke til Stakit-laagen eller Ledet aabnes for ham, mensætter med Hesten derover saavel somover den nederste Halvdel af Stuedøren, han rider lige ind i Stuen. I Th. Cols- horn Hochzeitgebräuche aus dem Lüne- burgischen i Weimarisches Jahrbuch III,36610 fg heder det: In vollem "Gesprunc"jagen sie (nL. die Hochzeitbitter, Bräuti-gamsknechte) über das Gehöft bis aufdie Diele, reiten sogar dann und wannin die Stube &c. Om en Pastor Vint- rosius i Arboga gik der efter "Skildringarur svenska prestmäns lif" (Stockholm 1872) s. 38510 det Rygte, "at hann pået barnsöl inridit i stugan och til hästmottagit välkomman". Jvf. H. J. Wille Beskrivelse over Sillejords Prestegjelds. 2583 fg.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚱᛁᚦᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.