Sjá

sjá

sjá, v. (sé, sá, sénn) 1) se, have Synsevne; blindir sjá Post. 84722. 2) ved Hjælp af Synsevnen komme til Kundskab omnoget, se noget, faa Øie paa noget, blive det var; þar sá Loðinn konu Flat. I,20711; hér megit þit sjá þá hluti, sem- Bp. I, 87435; sé hér mikinn vitnis-burð guðligrar ástar við Maríam Heilag.I, 52411; þeir koma ofan um Klyptirok sjá niðr undir Ármannsfelli fjöldamikinn hrossa ok manna Sturl. I, 3221;vit munum aldri sjást síðan Nj. 120(2027); sá þeir, at menn riðu heimanEb. 18 (2414); hann kvezt sjá mann ríðaLaxd. 37 (9632) jvf Fm. X, 3449; þeirheyrðu heróp ok sá vápnum brugðitFlat. I, 21931; var þá ok sén reið þeirraFinnboga Vatsd. 35 (5629); Flosi kvaðþar gótt at sitja ok mega víða sjá Nj.139 (2249). 3) vende sine Øine, sit Øie-kast i en vis Retning, = lítla 1; er hannkom til hennar, sat hón ok sá í gaupnirsér ok grét Vápnf. 211; hann skundarþegar þangat, sem líkit lá, ok sezkniðr hjá líkinu ok sér í gaupnir sérAlex. 11531; ótti var at sjá í auguhonum, ef hann var reiðr OH. 169;hann sá jafnan í skóginn ok væntihennar Heilag. I, 50614; konungr sá tilhans ok mælti - Eg. 12 (2123); þeimsýndist haugrinn opinn, ok hafði Gunn-arr snúizt í hauginum ok sá í mótitunglinu Nj. 79 (11819); sjá út dvs. ud af Huset, ud i det aabne Luftrum: Hrútr- báð engan mann út sjá á þeirrinótt, ok haldi hverr vöku sínni, er máLaxd. 37 (9919); sá út húskarl einn oksér mann úti fyrir dyrunum standameð vápnum Fbr. 99; Jöðurr ok hansmenn áttu dimmt út at sjá, þar semþeir váru frá ljósi komnir Fbr. 1010. 4) bese, undersøge, bedømme; mátt þúsjá hana, ef þú vill Nj. 2 (35); Haraldrkonungr gékk á landi at sjá sár mannaFm. VI, 32518; eigi kann byskup gerrat sjá menn á velli en ek Flat. I, 38637(Fm. X, 32629); Rikarðr konungr biðrnú biskupa ok jarla at koma til at sjá,hverr þessara hinna ungu riddara betrgæfist í atreiðum Bær. 9118 jvf 25; efkýr er garðbrjótr eða garðsmogull, þáskulu ganga til grannar þeirra ok sjágarð Gul. 826; skal hvárrtveggi nefnatil lögsjánda af sínni hendi at sjá féþat, er þar skal gjaldast Grág. 21424;landeigendr 5 skulu vera teknir tilsóknar í hrepp hverjum - at skiptatíund manna ok matgjöfum eða sjá eiðaat mönnum Grág. 24914; fyrir þeimbónda er rétt, at þeir vinni eiðinn, erþeim mönnum þykki þat fullt, er tileru teknir at sjá eiða at mönnum íhrepp hverjum Grág. 487; eiðar þeirrafluttust ekki svá, sem þeim líkaði, ersjá skyldu Fm. X, 16117. 5) skjønne, forstaaa, indse; þat munu menn mæla,at þú kunnir eigi at sjá sóma þínn,er þú vill eigi þessa kosti, er ek býðþér Nj. 49 (7716); aldri varð þat enn,at ek sá eigi gátur þær, er fyrir mikváru upp bornar Herv. 2356; vant erat sjá, at þessi dómr haldist Fm. IX,24323; má nú Flosi sjá sínn kost, hvárthann vil sættast Nj. 146 (25019); ersénn kostr, at ek hverf til heimligsathæfis (= lat. decrevi, ut non revertarin eremum) Heilag. II, 5099. 6) be- søge, komme sammen med en; báð hónmiklu framarr, at biskup skyldi sjáson hennar ok nökkut við hann talaHeilag. I, 1255; sézt höfum vit SigurðrFm. VI, 12219. 7) se til, bære Omsorgfor; af því sé þér (&vl sjáit við), atþér mœðist eigi í písl mínni Heilag.I, 31714. 8) sjá e-m e-t dvs. skaffe ennoget; ef hann tekr aðra konu, þá munhann ok sjá meynni gjaforð (Vulg. pro-videbit puellæ nuptias) Stj. 30211 (2 Mos.21, 10). 9) sjást, v. r. frygte, m. Akk.; fátt hygg ek yðr sjást Hjörv. 12; ættáttu, er ek sjámk Hund. 2, 18; sjámkfrænda reiði Hund. 2, 16; lítt sésk,Atli, óvo þína Sig. 3, 33; betr at þjónaengum, ef hann mætti kyrr sjásk Sturl.II, 22214; m. Inf.: ef vér - sjámsteigi at gersta hann Messusk. 1689. -Med Præp. á: 1) sjá á e-t dvs. væreVidne til noget; margir Juðar þeir,sem - á þetta tákn sá, trúðu á JesumHeilag. I, 52416; gékk Villifer til gull-ballarins ok lypti upp - ok skaut áborgarvegg at öllum her ásjánda Klm.4802. 2) sjá e-t á e-m dvs. se noget paaen; má ek eigi á manni sjá dvs. jeg kanikke se, hvad der findes hos et Menneske Eg. 84 (21220); især i Udtrykkene: látaá sjást dvs. lade sig mærke med noget,røbe noget af sin Tilstand: Gunnlaugrvar þá ófœrr fyrir fótarins sakir, þótthann léti ekki á sjást Gunl. 10 (24710);var þeim í því mikill ófagnaðr - okþögðu þó yfir ok létusk (for létu) ekkiá sjást (dvs. létu menn ekki sjá á sér)Hom. 15510; hón getr svá digrleik sínskviðar hult, at náliga sér valla á henniMar. 113513. 3) sjá á e-t dvs. se paa, betragte noget; nú em ek í höll kom-inn á þik sjalfan sjá Vafþr. 6; sá hanná pílagríminn ok segir - Bev. 22252;sjást á dvs. staa lige over for hinandenfor ved Kamp at afgjøre sit Mellem-værende: ekki mun skjótt um skiptameð okkr Vigfúsi, ef vit skulum tveirá sjást Vígagl. 1952; svá lízt mér á þik-, sem eigi sé sýnt, hversu mikils þúmetr goðorð Þorsteins, ef þit sjáizttveir á Eg. 84 (21225); sem þeir eigastvið þvílíkan leik, skilr keisarinn sikmunu verða yfirstiginn, ef þeir sjásttveir á Klm. 20130. 4) sjá á e-t dvs.tage sig af noget; Ragnhildr - baðhann taka við honum ok sjá á málhans Flat. II, 26424; þeir hitta Glúmok biðja hann á sjá ok kváðust tilmundu leggja ok bœta fyrir hannVígagl. 1453; Þorgils kvað sér eigi veraskylt at sjá á þat mál (jvf líta á 1 og 22det Bind s. 5366 fg 36, ásjámál, álíta-mál) Sturl. I, 1329; sjá á með e-m dvs.bære Omsorg for en: þess vil ek biðja,at þér sjáit á með Högna syni mínumNj. 76 (11323); mun ek sjá á með þérbæði þessa heims ok annars Mar. 13210.- af: sjá af e-u dvs. vende Øinene bortfra noget; varla máttu vér af henni sjáDidr. 364; ek þóttumst ekki mega afþér sjá sakir ástríkis Fld. II, 23523;var svá ástúðigt með þeim brœðrum,at nær þóttisk hvárrgi mega af öðrumsjá Sturl. I, 19717. - eptir: sjá eptire-u dvs. have Tilsyn med noget, tage sigaf noget, ikke lade uænset; var lítt séteptir um skattlöndin þau, er fjarrilágu Eg. 73 (17423); þeir brœðr - fóruum várit vestr í Búðardal um stefnu-daga ok ætluðu at sjá eptir vígsmálinuHafliða Sturl. I, 33411; skulu þér vitaat, þó at herra ábóti vili þar þegjaum, þá sjám vér þar eptir ok hirtalátum DN. IV, 6925; þikist ér til Hlíð-arenda eiga eptir nökkuru at sjá dvs.synes I at have noget Ærinde til H. Nj.49 (7529); nær er þat mínni ætlan, atþeir þykkist nökkut eiga eptir sínumhlut at sjá við hann útanheraðsmenn-inir dvs. at have et Mellemværende med ham, Laxd. 50 (15127); ætlu vér, at eigimuni aðrir meirr eiga eptir sínum hlutat sjá Heið. 35 (3843); eigi mun ekskiljast við frændr mína þá, er eptirþessu máli eiga at sjá Eb. 27 (447);þeir þóttust ekki efni til hafa athalda hann langvistum fyrir stórbokk-um þeim, sem eptir áttu at sjá Bp. I,62127; Þorgils gékk út í garðinn meðbrugðit sverðit ok bað jarl þar undirganga, ef hann þœttisk eptir nökkurumeiga at sjá þar Sturl. II, 11535; munsvá eptir at sjá -, at af manna völdummun vera Vem. 1859; elligar nauðgumstvér svá eptir at sjá, at þeim mislíkiDN. VII, 16618 jvf 17110; hann mun þareptir hefndum eiga at sjá Örv. 722. 733;hann sjalfr (var) œskumaðr ok úroskinnat sjá eptir sínu Æf. 28110. - fyrir: 1) sjá e-t fyrir dvs. se at noget er forhaan-den, vil indtræffe; þá er vér skynjumok sjám fyrir flærðir þeirra ok falsHeilag. I, 6622; hann sagðist þat fyrirsjá, at hann mundi fram stíga ór þessarisótt Bp. I, 87520; hann þóttist sjá fyrir,at hann mundi fella fénað sínn, eföngra bragða væri í leitat Flat. I, 5231. 2) sjá fyrir e-u dvs. bære Omsorg for no-get; verðr hverr fyrir sér at sjá, ermenn koma í slíkt öngþveiti Laxd. 61(1772); vilt þú biðja þér konu? þatvilda ek, segir hann, ef ek gæta velfyrir mér sét Nj. 13 (2223); man ek sjáfyrir málinu Nj. 7 (1414); eptir þat sáhverr skipstjórnarmaðr fyrir skipi sínuFm. X, 14618; hann bað Þorvarð sjáfyrir fundi þeirra dvs. sørge for at og hvor de kunde mødes, Sturl. II, 19419;ef höfðingi vil vitrliga sjá fyrir gjöfumsínum, þá - Kgs. 1703; hefir þú núvel fyrir sét kvikfjám staðarins Bp. I,87510; láttu mik sjá fyrir honum þat,er mér líkar Vem. 67. 3) sjá fyrir e-m,e-u = sjá ráð fyrir (Háv. 718): hvertráð sér þú fyrir mér nú? sagði hann;far þú til Rúts föðurbróður míns, segirhón, ok sjái hann fyrir þér Nj. 17 (283);ek á fár dœtr fyrir at sjá Gunl. 9(24012); sjá þú fyrir fóstri; þat skalmítt ráð, sem þú vil vera láta Nj. 98(14821); þeir báðu hann fyrir sjá Nj.150 (2591); báðu þau hann þar fyriröllu sjá, sem hann ætli Sturl. II, 2230. 4) sjá fyrir e-m dvs. gjøre det af med en,besørge ham (ud af Livet): þá lætr hannfá hann í hendr bróður Darii, at hannskyldi sjá fyrir honum Alex. 1318; ekskal skjótt sjá fyrir lífi hans El. 10337. 5) sjá e-m fyrir e-u dvs. forsørge en mednoget, saa at han har det, ikke er for-legen derfor: bæðim vér gerna, at þérsær (= sæið) oss fyrir húsum dvs. skaffer os Hus at være i, DN. VIII, 1107; varþat ok skilt þeirra í millum - at capi-tulum ok korsbrœðr - skyldu sjá Ívarifyrir tilheyriligu svefnhúsi DN. IV,30821. 6) sjást fyrir dvs. være forsigtig,se sig for: hitt mundi mítt ráð at hrapaekki ferðinni, sjást heldr fyrir Eg. 78(18626); þessi var herðimaðr mikill fyrirsér, er svá röskliga vann at ok sástekki fyrir Nj. 156 (27028); sá er tý-hraustr, er umfram er aðra menn okekki sést fyrir SE. I, 985; er Agli ofmjök ættgengt at sjást lítt fyrir (dvs.være uforsigtig) Eg. 45 (897). - fram:sjá fram dvs. se ud i Fremtiden, hvad der vil ske: fram sé ek lengra Vsp. 44;fáir sjá nú fram um lengra Hyndl. 41(44). - í: sjá í e-t 1) se paa noget: varandlit hans, sem i blóð (&vl á blóð) sæiNj. 143 (2322). 2) tage noget i Betragt- ning, skjænke det sin Opmærksomhed (jvfísjaverðr); Hrafnkell sá eigi mjök íkostnað Hrafnk. 2215. 3) gjennemskue, indse tilfulde, hvorledes det i Grundenhar sig med noget (Ord hvori der liggeren anden Betydning end den, som falderi Øinene); Þorgils þykkir nú þetta velmega fyrir bíta, ok sér hann ekki íþetta Laxd. 60 (1761); sá engi maðr íþat Sturl. II, 314. - í milli: sjá í millihverr, hvárt - dvs. se nogen Forskjel paa,skjelne mellem hvem, om -; engi þóttistí milli sjá, hvárr fremri væri Flat. I,27912; ekki mátti sjá í milli, hvern veghníga mundi Flat. II, 441, jvf 42812;eigi mantu í milli sjá, hvárt þú kemstundan eðr eigi Fm. VI, 1026. - í mót:sjá í mót e-u dvs. finde paa noget til Gjen-gjæld for en Ting -; Björn lét eigi þurfasik skemtanar at biðja ok at sjá hérí mót Hítd. 4625. - til: sjá til e-s 1) se (idet til er tilføiet pleonastisk elleruden anden Betydning end at betegne envis Retning, hvori den seendes Syn fal-der); munkar stóðu ok sá til um langanveg (dvs. i lang Afstand) Heilag. I, 5823;er hann sá langt til (dvs. i lang Afstandfik Øie paa noget), þá nam hann staðarok vissi eigi, hvat lið þetta var Heilag.I, 58112; váru þeir menn, er síðast sátil, at dýr rifu hann í sundr Post. 2009;í því kvað við nónklokka; konungrmælti: er nú nón? ok sjái til sólar!Fm. VII, 3223. 2) se Tegn, se noget (nökkut) til en Ting; hann ferr síðanfram á sandinn ok prófar, hvárt hannsæi nökkut til graðungsins upp í bergit,ok sér eigi Heilag. I, 70524; ef þérsjáit þá ekki til mínna ferða, þá fariþér heim Flat. III, 4051; bað Þórðr, attveir hverir menn skyldi ganga fram áfjallit - ok hyggja at, ef þeir sæinökkut til flota Kolbeins Sturl. II, 6220;var þar hvártki at sjá til værleika nétil verknaðar Bp. I, 3416. 3) sigte til, henpege paa noget, = vísa til e-s, vitatil e-s: þau orð (Matth. 24, 42) sjá tilþess, at hann vill, at vér sém öngvastund óbúin við hans kvomu Messusk.16614 jvf 17120. 4) have Tilsyn med,tage sig af noget, = sjá á e-t 4: guðsá til vinar síns, at hann var heill okómeiddr nær viku með dýrunum Pr.841; guð sér til kristni sínnar Klm.19423; guði til sjánda gaftu mér líffyrir hans miskunn Klm. 2216; sjá tilmeð e-m d. s., = sjá á með e-m: meðrþví, at guð sá til með honum, flýgrspjótit gegnum skjöldinn Klm. 1946;hann sjái nú til með honum Klm. 20131;ílla mun yðr farast, nema þú hverfiraptr til míns átrúnaðar; mun ek þáenn til sjá með þér Flóam. 21 (1428). 5) vente sig noget, gjøre sig Haab derom; hvergi annars staðar er til trausts at sjáFlat. I, 2188; nú sér maðr til launa eðaheitr hinn honum fyrir gjöfina ok komaþau eigi fram Grág. 8421; þér afsögðutmik allri erfð mínni, er ek til sá El.814; þeir, er herteknir váru ok til sáhjalpar hans El. 2610; sér rœða þín tilnökkura ambuna? Pamfil. 1399. - um: 1) sjá um e-t dvs. se om, omkring noget: sjást um dvs. se omkring sig (sjá um sik):er alskipat var hit efra ok hit fremra,þá sást konungr um ok roðnaði okmælti ekki Eg. 11 (2013); þeir báðuþá vera uppi á gjárbakkanum ok sjástþaðan um Nj. 139 (2247); hann stóðok sást eigi um OH. 11912. 2) sjá ume-t dvs. have Tilsyn med, Omsorg (umsjá)for noget: ek vilda, at þú sæir um búitmeðan með móður mínni Nj. 28 (4027);nú skaltu ríða upp í Þórolfsfell ok sjáþar um bú Nj. 41 (6314); þeir - höfðufarit út til sjófar at sjá um skip þeirraok annan varnað Eg. 73 (17627); skalek sjá um fémál hans ok um þat annat,er hann tekr at henda Nj. 3 (513); farþú nú ok sé um, at 30 daga sé sunginmessa fyrir sál hans Heilag. I, 38414;hón fylgði presti þeim, er Auðunn hét;hón hafði fylgt öðrum presti áðr; hónvar í mörgu lagi trúmaðr mikill, þótthenni sæist lítt um þetta Bp. I, 45128;sjá um með e-m = sjá á, sjá til meðe-m: fá þú honum kaupeyri ok láthann lausan, ef nökkurr verðr til atsjá um með honum, meðan hann erungr Bp. I, 363; Höskuldr sá um meðhonum, svá at hann hélt bústað sínumLaxd. 11 (167); sjá um fyrir e-u dvs.bære Omsorg for, have Tilsyn med noget:eigu mun nú fyrir öllu verða um sétFlat. II, 19432. - við: sjá við e-u 1) se paa, se lige imod noget: hannþóttist sét hafa - þann óhreinan anda,er hann átti eigi stað við at sjá Sturl.II, 21515. 2) vogte sig for noget: viðmunum vér sjá slíkum brögðum (nl.at vi ikke lade os overliste deraf) Fm.VI, 1564; má vera, at menn þínir hafieigi jafnvel (som du) við sét at kaupavið þá Fm. VI, 3785; hón hét þegarstaðfastliga - at viðr sjá framleiðisalla vega því, er gagnstaðligt er guðsvilja . 91;Barl29 þat er ok mannvit -at kunna þat vel at sjá, hverir hlutirer honum () eru vel veitandisom bedereða hverir viðr sjándi, at hann játtieigi þeim hlutum . 93;Kgs19 hann fýstisvá til hennar, at hann fékk eigi viðsét munúðlífi . 136;Mar5 sé nú við dvs., . I,vogt dig nu, tag dig i AgtSturl309;2 sjá við um e-t dvs. : hafa þessir mennvogte sig medHensyn til nogetmeirr sét við um kaupin, en ek hugða. VI, 378. - sjá yfir e-tFm13yfir: : er höfðingjum skylt kallat1)overse noget for at se, hvad der erat findeat sjá skyndiliga yfir öll bréf þau, erþeir virða sik með at taka . 248.Pr12 : er þeir sá yfir, at2)finde, skjønne, indseþeir máttu eigi sigra hann með sann-indum, ok þeirra svivirðing óx o. s. v.. 241;Post30 ek sé nú eigi yfir, at vérmegim háskalaust koma í Galliam .Pr350;22 hann sá eigi yfir, at þeir kœmisttil bœja, ef þeir fœri í brott . 53;Hitd16eigi mátti yfir sjá, hvern veg hnígamundi (orrostan) . IV, 97 (. 39);Fm26OH24hón bað hann brott leita ór úbygðum,ef þeir mætti; Þorgils kvaðst eigi yfirþat sjá (dvs. ) .se at de kunde det?Flóam23 (144). 18 :3)have Tilsyn med nogethann fór optliga sjalfr at sjá yfir akrasína . IV, 35;Fm10 skyldu þeir sjá yfirþetta féskipti af hendi Magnúss kon-ungs . X, 115;Fm19 hann skyldi heimtalandskyldir - ok sjá yfir, at þat greidd-ist allt vel . X, 227;Fm4 mega þær þáeigi yfir sínn hlut sjá . 43. Grett1 e-m4)sést e-t yfir dvs. : lítlu síðar talar hann tilen forser sig, begaar enFeil i nogetVigfúss - ok segist bœta skyldu, áðrþeir skilja, hvat honum hefir yfirséztaf rógi ok meinsœri vondra manna. XI, 436;Fm15 e-m sést yfir dvs.upers.: Eyólfi hefir nú yfir sézten forser sig. 143 (235);Nj21 hefir oss at vísu yfirsézt . 143 (236);Nj1 þeim mun hafa yfirsézt . 143 (236);Nj16 sést því sumumyfir . 244.Herv2

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛋᛁᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.