Vinna

vinna

vinna, v. (vinn, vann, unninn, eller vunn-inn) 1) gjøre; þat verðr hverr at vinnaer ætlat er Nj. 6 (107); eigu þeir kostat vinna, hvárz sem þeir vilja, at hafasakir til alþingis eða til várþings Grg.I, 993; eigi mun ek bjóða þér suðr-göngu, kvað konungr, slíka menn þarfí landi at vinna þat allt, er konungrþikkist þurfa ok engi dugandi maðrvill vinna Flat. II, 35319; þeir unnuþat sem fyrir þá var lagt Bp. I, 71119;vér skolum halda dróttinsdag -, sváat þá skal ekki vinna nema þat er -Grg. I, 2319; þat eitt skal þú vinna erþér líkar heðan af Nj. 53 (8311); hvater þér hentast at vinna? segir hón;ek em akrgerðarmaðr ok mart er mérvel hent at gera, segir hann Nj. 36(5423); þrællinn vann allt þat, er hann(nL. Otkell) vildi Nj. 47 (737); þat varundr mikit -, at hann skyldi liggjafyrir fótum þeim, svá at þær mættieigi vinna verk sín eg. 89 (2269); þatmunu margir mæla, at ek hafa þettaverk fyrir yðr unnit at hefna hirðmannsyðars Nj. 156 (27020); þér hafit mikitstórvirki unnit Nj. 131 (20312) jvf Fm.X, 2327; vinna e-t til e-s dvs. fortjenenoget ved sin Gjerning: ekki er at hopaundan -, fyrir því at enga ógn býðek þér at sinni, en þú veizt til hversþú hefir unnit GunL. 11 (2534); skaltuþetta eigi til eingis vinna dvs. det skaldu ikke have gjort for intet, forgjæves, uden at have noget Udbytte deraf, Stj.41610, jvf Fm. I, 15624; Egill kom sérsíðan í sætt, svá at hann skyldi þat til(sættarinnar) vinna at koma o. s. v. Fm.IV, 36916; hann fór með her þann tilVindlands ok vann þar mikinn hernaðFm. XI, 30125; vinna eið Fm. VI, 2117;GuL. 1364; Nj. 74 (11020); vinna sœriFm. VI, 94; vil ek -, at þú látir mikvita, hvárt þú ert sjúkr, eða berr annattil, ok mega ek bœtr á vinna eg. 71(16827); vinna lyktir á e-u dvs. fuldføre noget, Bp. I, 64119; vinna sigr á e-mHeilag. I, 60435; BarL. 16331; vinna mikitá e-u dvs. anvende megen Umage paa no- get for at det kan vinde Fremgang, Herv. 32911; vinna údáðaverk á konu GuL. 5732;vinna verk á e-m dvs. foretage sig fiendt-ligt Angreb paa nogen, = vinna áverkaá e-m: ef maðr hleypr lögmæto fram-hlaupi til manns á þeim vetvangi, er áunnin verk verða með mönnum Grg.I, 14512 jvf 1461; vinna áverka á e-md. s.: hjóna skilnaðr skal hvergi veraalandi hér, nema þar er biskup lofar,nema því at eins at þau skilist umómaga sakir eða þau vinnast á þannáverka er in meiri sár metist Grg. II,401; vinna á e-m (uden Objektsakkusativ)d. s.: eitthvert sinn er vit hittumk áförnum vegi, þá veitta ek honum at-hlaup, ok vilda ek vinna á honumSturL. I, 3626; hvar þess er menn farameð þann hug at á mönnum vilja vinnaGrg. I, 14523; Nj. 75 (110) jvf Ljósv.s. 1638; Grg. I, 14720; SturL. II, 14920;maðr á sín at hefna, ef hann vill, sá erá verðr unnit Grg. I, 14716, jvf SturL. II,2113; ef fé viðr á fé Grg. I, 19223; grið-ungr er úheilagr við áverkum, þegarhann viðr á mönnum, ef hann er þre-vetr eða ellri Grg. II, 18815. 2) gjøre en (e-m) noget (e-t), lade en faa noget (som tjener ham til Gavn eller Skade);vinna e-m reiðu dvs. betjene en med Sa- kramente, Heilag. I, 2525; vinna dýrðenom heilsamligsta Ólafi konungi OT.12; vinna e-m beina Heilag. I, 2512;vinna e-m grand Sig. 1, 49; fyrri enhann gæti unnit Þorgeiri nökkurn geig,þá - Nj. 147 (25310); sjá gengr einntil at vinna oss úsœmd Vatsd. 19 (327);vinna e-m bana Korm. 116; vinna e-míllt Fld. I, 52824; vinna e-m þörf dvs.være tilstrækkelig for en, saa at han ikkebehøver mere: því at eins vinnr honumþörf þeirra leyfi, ef - Grág. 25915; sáenn sami er veitti Helia spámanni, atválaðri ekkjo mætti pörf vinna lengiat œrno lítit mjöl í skjólo ok lítit við-smjör í bolla - Heilag. I, 26113. 3) vinna e-m dvs. betjene, = þjóna; hón varfengin til at vinna Þormóði Flat. II,20619; Höskuldr bað hana vinna þeimhjónum ok gæta þar við sveins sínsLaxd. 13 (227); tók hón (nL. María) viðenum sæla Johanni baptista, er hannvar fœddr, ok hóf hann af jörðu ok vannhonum nýfœddum Mar. 249; heima-menn vunnu líkinu SturL. I, 32328 jvfII, 39614; þær fœddu fyrr en þær (nL.nærkonurnar) kœmi til þeirra, ok hefðivit til at vinna sér sjalfar þann tímasem þær urðu léttari Stj. 24827; eksýnda yðr, hversu yðr byrjar at vinnaok tœja váluðum ok sjúkum Post. 29825. 4) nytte, være til Nytte; margir lögðuþar gótt til, ok vann þat ekki SturL. II,2286; veit ek eigi hvat þat vinnr (=mun tjóa Mork. 1943) Fm. VII, 16028;ekki vinnr lengr at dyljast fyrir Ni-cholas Heilag. II, 949; þat er hann -ásaker - vinnr engum dauðligum manniat afsaka Post. 53731; sér þú eigi, atþér vinnr þetta (nL. at þú sópar mýitór með hendi þínni) ekki, því at þatsezt jafnskjótt aptr á Ljósv. s. 2633;eigi skal þér vinna, þótt þú skríðir ískumaskot undan mér Mar. 105628;vinnr Nicholas alls ekki annat at flytjaHeilag. II, 785. 5) bearbeide; vinnaakr Mar. 10429; sá ok sem við skaltaka húsinu skal láta vinna um váritáðr teigu vára ok sá Dn. II, 24419;vinna upp jörð (at akri ok eng) dvs. op-dyrke Jord, Frost. Indledn. 18; vinna(ok erfiða) jörð Stj. 3022. 25; vinnit hana(nL. jörðina) ok plœgit Stj. 1876; vinnaskóg Eb. 33 (5913). 35 (6311). 6) ar-beide, udføre Arbeide; vinnumenn kærðu,at þeir mætti eigi vinna, ef þeir skyldimissa matar Flat. I, 5526; vinna á jörðuHeilag. I, 28622; vinna á akri ok plœgjaMar. 11583; ekki skal vinna, hvárkifiskja né fygla, ok hvárki vinna á akrné eng GuL. 163 fg; sé er kunnr oksannr verðr at því, at vinnr á sunnu-degi GuL. 168; ef vinnr man mannaúlenskt firi útan dróttins ráð, þá -GuL. 1610; vinna í skógi LandsL. 7, 22;vinna fyrir e-m dvs. arbeide til Nytte foren: ef þrot sœkir þau - þá skolobörn þeirra vinna fyrir þeim, meðanþau lifa GuL. 6615. 7) faa gjort en tilnoget, m. 2 Akk.; tilræði bróðurins vannhann blindan með öllu Mar. 105618; efgoði vinnr eigi dóm fullan áðr sól komiá þingvöll Grg. I, 5020; ef hann viðreigi heimilt (féit) Grg. II, 1428; munek segja yðr þat, er nýliga hefir atborizt nökkurum af várum brœðrum,at fyrirfarandi dœmi vinni yðr varariHeilag. II, 35713; m. Akk. og dertil sva-rende Akk. Præt. Part.: vinn mik holp-inn (= lat. salvum me fac) Heilag. II,4876; at þeir vinni (garðinn) lagðan áþrimr sumrum Grg. II, 902; eigi ábyrg-ist eigandi, þóat rutr göri skaða, erhann mátti eigi heimtan vinna Grág.23121; vann hann yfirkominn HaraldGunnhildarson Fm. X, 25711; vannvæltan hann af slœgð sínni Post. 7601;vann þat sannat at - Post. 23128; m.Akk. Neut. af Præt. Part. brugt uper-sonligt: ef sá maðr heimilar honum erforráð á aura sínna, ok hann hyggr atsá mætti honum heimilat vinna þanngrip en eigi elligar Grg. II, 16420. 8) naa frem; smíðuðu einn stöpul - þanner þeir ætluðu at vinna skyldi til him-ins SE. I, 812; især vinnast Íllugi eltihann, meðan eyin vannst (dvs. over heleØen saa stor som den var) Grett. 17220;festi spjótit í brynju hans, ok bar hannaf hestinum svá langt sem spjótskapthans vannst, ok kastaði honum í vaðitEL. 3515; festrin vannst eigi til jarðarFm. IX, 325; var þá höggvit bú Kolf-innu húsfreyju ok etið meðan vannskSturL. II, 1881; meðan dagrinn vannst tilnætr Fld. III, 417; allan þenna 3 dagatíma vannst þeirra vegr Stj. 13130; ríkiSicioniorum - vannst um 9 hundruðára ok 70 ok eitt ár Stj. 14018. 9) vinde, tilvinde sig, faa i sin Magt ellerBesiddelse; vinna land Flat. II, 18; vinnaborgir Stj. 60214. 6412; vinna skip Fm.VIII, 202; nú hefir þú unnit góðan hestFlov. 3023; A. lagði ráð til með Þóri,hversu hann skyldi vinna hellinn Valsvíkings Þorskf. 4910; þann einn samirmér mann at eiga, er þess rekr réttarok viðr sér frama á Hildibrandi Húna-kappa Fld. II, 4728; vinna aptr dvs. vindetilbage: gef mér þá nökkut lið til for-ræðis ok skip, ok vita ef ek mega aptrvinna þat ríki, er látit er Fm. X, 2317. 10) faa Magt, Overmagten over en, over-vinde en; sá mun vinna allar þrautir okyfir láta yðr stíga allar kvalir Heilag.I, 37029; þeir ætla, at þeim muni íllasœkjast at vinna oss Nj. 129 (1984);megu þér nú vel bíða þess, er eldrinnvinnr þá Nj. 130 (20127); vinnr Sig-mundr hann skjótt ok verðr hans bana-maðr Flat. I, 14018; fáir váru menn svá-, at Egill ynni þá eigi flesta menní leikum eg. 40 (7828); hafði hann núunnit alla sína úvini Bev. 26637; skaltumega sjá, at vér vinnum þá (nL. Gyð-inga) Stj. 59817; þó at hann væri gjarnat vinna Jugurtham Pr. 2627; svá segir,at þessi Kirjalax - hafi unnit stórarisa ok marga dreka ok dýr Pr. 40317. 11) bringe det dertil med noget, at man bliver den vindende, seirende; vann ekátta orrostur ok vartu í öngarri Fm.VII, 1237; vann Árni Einarsson málþeirra sira Einars föður síns ok Þor-gils sæls fyrir erkibiskupi Flat. III,57524; vinna stríð Dn. IX, 127. 12) være tilstrækkelig; vinna e-m: skolu þeirsvá miðlast húsrúm við; ef eigi viðrþeim báðom, þá á sá fyrst heimil fjárhús 3 nætr - Grág. 4984; ef þeimvinna eigi báðum innihús Grág. 49813 fg;man okkr eigi vinna rúm báðum í gröf-inni - Heilag. I, 23125; legg ást í móti,þat hefir þú til, ok þat vinnst þérHeilag. I, 46013; tók hann sótt þá erhonum vann at fullu (jvf þurfti hannekki fleiri (högg) til bana DpL. 173)Flat. I, 981 (Fm. XI, 222); vinnast d. s.:setti hann Þorgils it næsta sér á pall,ok svá hans menn sem bekkrinn vannstSturL. II, 13520; svá mart manna semstofan vannst SturL. II, 13120; at drykkrsá, sem sœmiligr er tignum manni atveita, taki þann vöxt, er at nógu megivinnast Mar. 107118; láta eigi vinnastdvs. ikke lade det være nok, ikke give tabteller ophøre: láta eigi vinnast virðingat veita (= lat. non cessabit honoremdeferendo) Heilag. I, 5151; vinnast e-mdvs. være tilstrækkelig for en: svá miklavápna gnótt - at vinnast mundi LXX(sjau tigum) þúsunda manna Post. 706;hann þykkist þí síðr tveim völdumvinnast, at hann kennir sik varla einunœgjast (= lat. ipse vix uni, nedumduobus officiis poterat sufficere) Thom.5521; vinnast m. Inf. dvs. være istand til,formaa: sá mun vinnast at œrnu öllumat hjalpa Heilag. I, 46035; þó at ekvinnumst eigi at dyrka þítt nafn BarL.18126; vinnast til e-s dvs. være tilstrækkeligtil noget: vannst honum þat skjótt tilbana (nL. svá at hann þurfti eigi meira)Flóam. 34 (1607); nú vinnst eigi féveganda bæði til þegngildis ok bótaLandsL. 4, 127; vannst honum varligalengðin til (þess), at jörðina tœki sporðrok höfuð SE. I, 16411; m. Gen. udeladt men underforstaaet: ríta enskir mennenskuna latínustöfum öllum þeim erréttrœðir verða í enskunni, en þar erþeir vinnast eigi til, þá hafa þeir viðaðra stafi SE. II, 1212; ef þeir (nL.drengmenn) vinnast eigi til, þá skolobœndr fara GuL. 2995 fg; vinnast til e-sdvs. være god for, i Stand til, formaanoget: engi vinnz til þess - at kannaöll (klaustr) Heilag. II, 40611; skal eká leggja slíka reiði sem ek vinnsk tilSturL. II, 12826 jvf 20412. 13) vinnae-u dvs. gjøre Modstand mod, lægge Hin-dringer i Veien for noget (= vinna viðe-u); vinna sköpum Hund. 2, 27; Sig.1, 53; Am. 46; ek vætr honum vinnamáttak VöL. 39; vanntattu vígi Hund.2, 26. 14) sværge; vinna eið, sœri,se under Nr. 1; þeir unnu honum landok trúnað dvs. tilsvore ham -, Fm. X,40117 jvf Flat. III, 26216 fg. 15) =vátta? koma fleiri menn jafn nánir til,þá skal skipta með þeim at jafnaði íknerunna alla, þeim er lög vinna tilþar Grg. I, 2415 jvf 7. - Med Præp. á: 1) vinna á e-u dvs. lægge Arbeide paanoget; i eg. Forstand: vinna á akri,jörðu se under vinna 6; i ueg. Forstanddvs. lægge Vind paa, gjære sig Umage for,lat. operam dare: þú munt mikit áþessu vinna Herv. 32910 fg; þó höfumvér mikit á unnit í várri ferð Fm. XI,2641. 2) vinna á e-m dvs. overfalde enmed Vaaben, se under Nr. 1. - at: 1) vinna at e-u dvs. være sysselsat, i Ar- beide med noget: vinna at heyi Eb. 50(9325); unnu at svínum Ríg. 12; Þorgilsvann at sauðfé um vetrinn á gerði firirsunnan garð ok var góðr verkmaðr DpL.1629. 2) vinna at e-m = vinna á e-m 2:SturL. II, 2477; þar var markat á tjald-inu, at Sigurðr vann at Fáfni Flat. III,2444. 3) vinna at e-u dvs. faa udrettetnoget ved en Sag til dens Fremme: ekkimunu þér fá at unnit svá búit (jvfmátti engu á orka L. 5) Fm. VII, 2708;fóru menn í millum þeirra ok vannstekki at um sættir SturL. II, 16; ámæltuþeir Gyrgi hertoga ok kvóðu ekki atvinnast fyrir honum Flat. III, 29333(Fm. VI, 1387). 4) vinnast at e-u dvs.være tilstrækkelig til noget: mun þat atlítlu vinnast Leif. 17113 (Joh. 6, 7);sumum þikkir hann vel segja (söguna),en sumir vinnast minna at (= sumumfannst minna um Fm. VI, 35528) Mork.735. - fyrir: 1) vinna fyrir e-m dvs.arbeide til Fordel for en: ekki unnustþau Kotkell mjök fyrir (dvs. de arbeidedeikke meget for Tilveiebringelse af sine For-nødenheder), en hvártki þurftu þau umvetrinn at kaupa hey né mat Laxd.36 (9521). 2) láta fyrir vinnast dvs. givetabt, = láta vinnast (se under Nr. 12):mikils þykkir nú við þurfa, er þit eruttveir í móti mér -, en þó skal enneigi láta fyrir vinnast Fm. VII, 11618;láta fyrir vinnast um e-t dvs. opgive enSag, ikke længer give sig af med den,Bp. I, 3418; Vem. 2212; létu þeir þáfyrir vinnast at fœra hann til kirkju,ok dysjuðu hann þar, sem þá var hannkominn Grett. 7819. - til: vinna e-ttil e-s 1) gjøre noget for derved at til-veiebringe, opnaa noget: vildi hann vinnaþat til sátta með þeim Fm. IV, 1710;hann (nL. Magnús Erlingsson) hirti eigi,hvat hann vann til, ef hann fengi þater hann var eigi til kominn Fm. X, 711;m. - eggjar einart Skarpheðin ok þáat drepa Höskuld -; gera skal þérkost á þessu, segir s., ef þú vilt farameð oss ok gera at nökkut; þat vil ektil vinna, segir m. . 111 (170);Nj3 vil ekþar mikit til (= til þess mikit) vinna,at þú sér með mér í ráðum . I,Flat128;1. 3 þat vinn ek til engis (dvs. ) at svíkja þá, erdetgjør jeg for ingen Prismér trúa . 31 jvf . 20 (45).Band7Laxd2 :2)ved sine Gjerninger erhverve, paa-drage sig, fortjene eller forskylde nogethversu ek skal ná fé því, er ek vanntil, þá er ek felda Ljót . 71 (168);Eg29spurði hví sá maðr skyldi hafa málfram, er áðr hafði til óhelgi sér unnitvið Þorgeir . 66 (101);Nj5 tekit þann íbrott með valdi, er sjalfr hafði unnittil dauða . II, 115;Sturl20 þvíat þessarhendr unnu til alls þess er ek þyrftaok förunautar mínir . 298;Post24 hugð-ist hann nú á skammri stundu at vinnabæði til fjár ok frægðar . 172. -Grett10 vinna um e-t dvs. um:tilendebringe, fuld-: var þeim þangat kastat, þvíatbyrdeormrinn vann skjótt um þeirra líflát. III, 304. - vinna e-tFlat19undir:undir e-n dvs. ;bringe noget under ensHerredømme vil ek binda þat meðsvardögum at vinna Noreg undir yðr. I, 84. - vinna e-t við dvs.Flat27við::gjøre noget til Modstand imod nogethvat muntu ríkr vinna við Húna harm-brögðum? . 15;Ghe vinna við e-u dvs.: þeygi vit máttum viðstaa imod nogetmunum vinna, nema ek hélt höfði viðhringbrota . 23;Oddr mátti hann okeigi við sköpum vinna né sínu aldrlagi. 157 (. 30). - vinna yfirVöls8cyfir:e-n vinna e-n yfir dvs. :ellerovervinde enef svá úlíkligt verðr, at þú vinnr yfirdýrit . 36 (. 17);Finb3c engi vinnr hannyfir, ef hann veit á því vánir (dvs. )hvis)ikke man kommer uforvarende over ham. 210;Bev28 sá okkarr er annan vinnryfir, skal - . 262;Bev17 ef þetta sjáBretar at - hann mundi skjótt verðayfir unninn . 15.Partalop8

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚠᛁᚿᚿᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.