Ætla

ætla

ætla, v. (að) 1) forestille sig noget i Tan- kerne, tænke sig; ætlom vér hve fegnirvér monom verða Homil. 5218; muntuþat ætla mega, at alt man svá farasem Njáll hefir sagt Nj. 76 (11220); þatmá eigi ætla (dvs. derpaa kan man ikke tænke) meðan hundrinn lifir Nj. 72 (1075);hann sagði henni ok í trúnaði af ferðþeirra Bjarnar ok erendum ok spyrr,hvat hón ætlaði, hversu Svía konungrmundi taka því máli Fm. IV, 13822;trautt kann ek at ætla, hversu rassinnmundi sveitaz ok erfitt hafa orðit íþessi ferð Ljósv. 1913. 2) beregne; eigi komtú fyrr en ek ætlaða Ljósv. 1910; hann gékk til kistu einnar ok laukupp ok ætlaði sér byrði af gulli okgóðum klæðum Klm. 236; er þat eng-um manni bleyði, at hann ætli hóffyrir sér ok sínum mönnum Fm. X, 349;sýndist öllum, at guð hefði nær ætlat,hvat hann mundi bera mega Bp. I,13919. 3) overveie, betænke; eigi ætlalærisveinar Krists lengi fyrir, hvat þeirskulu tala í augliti ríkismanna Heilag.II, 23130. 4) mene, holde for; ek ætla,at ek muni eigi þurfa - Flat. II, 6322;ef ek á svá mikit vald á þér sem ekætla Nj. 6 (1014); þat hafða ek ætlat,at þessi kumpánn mínn skyldi nærrkoma Þóru Skagadóttur Flat. I, 1995;nú var eigi þat, at þú - ætlaðir, athann mundi vera svá mikill ættleri,at - Eg. 86 (21930); ætlaði hón, atværi mundi hundr eða köttr Bp. I,33629; ætla ek (dvs. det er min Mening),at þú skalt hafa 2 hluti Flat. II, 18123;ætla ek, at hann hafi siglt vestr tilEnglands Eg. 17 (3217). 5) anse, agte; ætla þú eigi mik ambátt þína sem ein-hverja af dœtrum eða blótkonum BilialStj. 42829; Heli ætlaði hana vínóða Stj. 42823; tóku margir meinsamir menn atætla munkinn eptir sér (dvs. at bedømme Munken efter som de selv vare) Heilag. II, 52217. 6) have noget i Sinde; kvezthafa ætlat ferð sína til Róms Fm. VII,1551; spurði Þórarinn Glúm, hvárt hannætlaði útan sem hann var vanr Nj. 13(2221); er þeir vóru þar komnir okætluðu yfir fjörðinn Flat. I, 1029; þeirætluðu ekki lengra í kveld Nj. 147(25227); eigi er þat eyrindi mítt tilkirkjunnar at ætla í kirkjuna Heilag.I, 4032; hann ætlaði, at hann skyldiriðit hafa með honum Nj. 41 (6310);eigi þarftu nú at ganga yfir ána, efþú ætlar at eigi skuli harðna sættinþín ór því sem þú játar nú Sturl. I,40513; þú ætlar eigi þítt mál rœðamega Kgs. 6534; ætlaði at drepa þáalla eptir um morguninn Nj. 157 (2735);ek ætla nú ór vöndu at ráða Nj. 147(22215); hann ætlaði at biðja IngigerðarOH. 5714; Oddr ætlar at drepa þikBand. 1415; maðr einn skauzt at okætlaði at höggva fót undan Kára Nj. 151 (26219); hann varð við þat reiðrmjök ok ætlaði at láta meiða eða drepaossa landa fyrir Ísl. 7 (1013). 7) be- slutte, bestemme; strákar þrír er ætlaðirvóru til at geyma hesta Sturl. II, 1271;sagði honum hvat ætlat var Nj. 10 (17);hitt hafða ek heldr ætlat at hætta kaup-ferðum Nj. 13 (22); eftir því sem hannhafði ætlat Dn. VIII, 113 jvf VII, 160;især om Skjæbnens Bestemmelse med Hen-syn til et Menneskes Livsløb eller Livs-gang; þat verðr hverr at vinna semætlat er Nj. 6 (107); þótti þat mönnumvera fyrirspá mikil, þá er þat kom framum hvárn þeirra er ætlat var Sturl. I,949; allt mun þat ætlat fyrir Sturl. I,20718; þat mun verða um forlög okkursem áðr er fyrir ætlat Sturl. I, 20819;ef guð hefir svá fyrir ætlat Fm. IX,507; ekki man mér þat stoða -, efmér er dauðinn ætlaðr Nj. 41 (6219). 8) tildele en noget, tiltænke en noget (e-me-t) som det han har at gjøre; hann æt-laði þrælum sínum dagsverk Flat. I,5385; þér ætla ek at fyrirkoma Hem-ingi á sundi í dag Flat. III, 4077; þarsem menn veittu veizlor várum herraJesu Kristo, var Martha köllut tilþjónostu af allra hendi, þvíat hón æt-laði svá kost sem hin visasta húsfrúok hin röksamasta ráðskona Heilag. I,51417; om Skjæbnen: Þorgilsi var lengralíf ætlat Flóam. 13 (13125). 9) til- tænke en noget som det han skal faa ellerudføre; keypti þar pell ágætt, er hannætlaði Ólafi konungi sér til tignar-klæða Flat. II, 5513; hann ætlaði hennilíf en sér dauða Sturl. II, 1658; þettaer hit versta verk orðit, hafða ek Oddiætlat en eigi þér (sagde Uspakr til Vale,da han havde tilføiet Vale et Hugsaar som var tiltænkt Odd) Band. 1419; þatsæti eptir hans dag ætlaði sér hverrsona hans, en hann sjalfr ætlaði þatEiríki, en Þrœndir ætlaðu (þat) Halfdanisvarta Fris. 5815 fgg; legg ek þat á viðþik, at þú megir engri munuð framkoma við konu þá er þú ætlar þér áÍslandi Nj. 6 (1015); þarftu þat ekkiöðrum mönnum at ætla (dvs. have an- dre mistænkt derfor) Eg. 85 (21422); þérmundi þat engi maðr ætla dvs. det skulde ingen have væntet af dig, Nj. 76 (11220);alla hluti ætluðu þeir guði (dvs. tilskreve de Gud som Ophavsmand) Post. 8743. 10) ætla sér eller ætlast dvs. agte sig tilat gjøre noget, have i Sinde; ef hannætlar sér at keppa við oss Flat. II,12222; hann skyldi eigi ætla sér þatat fara norðr til sveita Sturl. I, 2789;B. gékk tregligar at öllu sáttmáli, enmælti þat eina um at hann ætlaði athalda Flat. II, 18015; ek ætlaðist atfara niðr á Egiptaland Stj. 16211; hannætlast at fara til Jómsborgar Fm. XI,8811; suðr ætla ek mér at ganga Flat.III, 41015; þangat ætlar hann sér Heilag.I, 66637; Ljósv. 18; hann ætlaði séreigi aptr inn næsta vetr Sturl. II, 22415;þá ætlaðisk flokkrinn at brenna bœinnupp at hringom Fm. X, 38831; ef þúætlast því at fella ást á þessa hlutiHeilag. I, 45421. 11) give noget (e-u)en vis Bestemmelse; hristir digrt spjótok ætlar því gegnum Balam Stj. 19832;Sturla sendi þau orð Órœkju, at hannþóttist þess víss orðinn at honum varætlat norðr með Kolbeini mági sínumSturl. I, 4059. - Med Præp.: eptir:ætla eptir dvs. gjøre sine Beregninger,Slutninger angaaende en forefalden Be-givenhed efter de forhaandenværende Om-stændigheder: ef maðr verðr þrimr vápn-um úsambærum veginn, þá má eptir-ætlandi kenna þat víg þrimr mönnumFrost. 4, 23; jvf Heilag. II, 52217 under Nr. 5 - fyrir: 1) ætla fyrir sér dvs.forestille sig, tænke sig forud: þat er þósatt at mart verðr annan veg en maðr-inn ætlar fyrir sér Flat. I, 1994 jvf Fm.VII, 1419. 2) ætlast e-t fyrir dvs. have iSinde at gjøre noget: vér skulum haldatil njósn, hvat Ólafr ætlast fyrir Flat.II, 4014 jvf Nj. 153 (26616); ritninginsegir sjalfan guð samvinnanda veraþeim öllum, er gótt ætlast fyrir Heilag.I, 6410; spurði B., hvat hann ætlaðistfyrir Eg. 32 (6517). - til: 1) ætla tile-s staðar dvs. agte sig hen til et Sted:sigldu nú ok ætla til Myklagarðs Flat.I, 2918; Helgi hljóp upp í því er hannvarð varr við ófriðinn, ok ætlaði tilduranna Sturl. II, 349; hann vissi hvarskip stóð ok ætlaði hann þar til Sturl.II, 4320. 2) ætla til e-s dvs. agte sig tilnoget som man vil gjøre: A. - léztekki til brautlaups ætla Fm. V, 265; erþann veg búinn sem þá er hann mundiætla til stórræða nökkurra Háv. 2431;hafði lið þat ætlat til fundar við Þor-olf Eg. 22 (421); hann ætlaði til upp-göngu Fm. VII, 254. 3) ætla til e-s dvs.gjøre Regning paa noget: þá minntisthann hvar til trausts var at ætla Mar.1325; ætlom enn til þess at svá munivera meðan heimrinn stendr Homil.16620 jvf 2127; þar skulu ætla til heysen eigi til haga, svá sem þeir ætlaréttast Grág. 5035 fg jvf Hœnsn. 5 (140);eigi þarf þú til þess ætla, at ek gangavið frændsemi við yðr Fm. XI, 617;ekki er til þess at ætla at Fm. XI,381; ætla sér til e-s dvs. gjøre sig Haab om at faa noget, Sturl. I, 3079.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛅᛏᛚᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary