Ala

ala

ala, v. (el, ól, alinn). 1) avle, = geta 2(jvf byrja, gera barn); börn þau, erhann elr við þeirri konu Grg. I, 22614;ól Ulf Loki við Angrboða en Sleipnigat við Svaðilfara Hyndl. 37; elr viðkván kona þar til er mög um getrHerv. 3675; börn ólu þau Ríg. 12. 21jvf Hyndl. 15; barn þat er þau ala(= barn þat er þau geta Grg. I, 22418)Grág. 6821; hversu mundu menn aukasteða alast í paradíso Elucid. 645; justusheitir forað, þat elsk í kviði eins dýrsPr. 47222; fig. nú elr hverr þessa stafaníu annan staf undir sér, ef hann verðrí nef kveðinn SE. II, 187. 2) føde tilVerden, = geta 3, fœða 2. Eids. I,8; Grg. I, 35; svein ól móðir Reg. 31jvf 218; ól kona hans (dvs. þrælsins)son jafnframt því er dróttning varðléttari Sturl. I, 1717 (jvf 111); Þóra ólbarn um sumarit ok var þat mær eg.35 (697); hefir húsfrú þín alit þérdóttur Heilag. I, 50712; þá ól hin sælaMaria at miðri nótt son sínn Mar. 272jvf &vl & Homil. 13421; ferr þessufram langar stundir, at hun fær eigialit barnit Völs. 8613 (c. 2); ala barndautt Eids. I, 71; ef barn elsk (dvs. fødes)Grág. 617; Grg. I, 712; dróttning ólsveinbarn í heim (dvs. til Verden) Mag.618; fœða skal barn hvert er boritverðr í þenna heim - nema þat er meðörkumblum alit Borg. I, 13; í efri vörvar skarð þat, er hann var alinn meðSturl. II, 10417; en hann er hér álandi alinn ok uppfœddr Grág. 4116;ef barn elsk í úteyjum Grg. I, 55;alnir ok úalnir (&vl úbornir) Landsl.2 12; jvf Kalfsk. 10 a27; fœddirok úfœddir, alnir ok úalnir Dn. IX,167; barn til arfs alit Grg. I, 17022. 3) føde, opføde, ernære ved at give,meddele det til Livets Ophold fornødneala (= fœða Borg. I, 1) skal barnhvert er borit verðr Eids. 1, 1 jvf 2,5; ef svá berst, at barn er með öfgulíki alin ok hafa þau manns höfuðok manns raust, þau skal ala ok tilkirkju fœra Eids. I, 53; ala barn ábrjósti Alex. 12116; kvezt þar vandamenn á mat ala er þeir váru Fm. XI,37019; postolanna kenning er svá hjalp-vænlig, at í henni of fær hverr, semnæmr er til, þat er sumir alast á, ensumir verða feitir Leif. 45; alast áöðrum dvs. leve paa andres Bekostning,Laxd. 84 (2368); hann lét taka hvala,en suma lét hann brenna, at eigi skyldiÞórðr ala sik við þat Sturl. II, 6321;Adam skyldi ala önd sína við víl okerfiði Pr. 6729; Rútr segir: þat er semmælt er, at illt er þeim, er á úlandier alinn (dvs. den er ilde faren, som skalleve, have sit Ophold udenfor sit egetLand) Nj. 6 (101); tekr v. til sín yxninok lætr ala til jóla Vem. 1160; einnlítinn smásauð er hann - ól heima íhúsi sínu með börnum sínum Stj. 5765;ala upp dvs. opføde fra Fødselen til denvoxne Alder: om Dyr Eb. 13 (11617);om Børn: hvárt sem þat er, skal eigiupp ala, heldr skal bera út þetta barnFinb. 411. Herhen hører paa en visMaade Anvendelsen af Verbet ala i Til-fælde hvor der er Tale om a) at viseGjæstfrihed mod en rejsende Mand ogdet har samme Betydning som at gefae-m vist, f. Ex. búandi er skyldr atala þann mann, er lík fœrir til kirkju,með fimta mann - ef hann synjarþeim, ok er hann þá útlagr 3 mörkum,ok á sá sök er vistar er synjat Grg.I, 185 (Grág. 97); jvf Grg. I, 510 (Grág.319); sagði biskup at hann mundi hendameira misfelli á þeim misserum, enþótt hann œli biskup við þriðja mannSturl. I, 24016; ala gest ok gangandatil guðs þakka Homil. 1236; gestr varek ok ólut þér (Vulg. collegistis) mikHeilag. I, 35523 (Matth. 25, 35); b) om atunderholde Fattige: útanhreppsgöngu-menn skal enga ala ok eigi gefa mat(hvilket altsaa her ikke indbefattes under ala) hvártki meira eða minna Grág.14516 jvf 23; ala e-n í eitt mál, í tvaumál Grág. 14519. 72; þar er ekki gestaeldi mælt, ala hvern at ósekju, er vilDI. I, 19930 jvf 16934. c) om björg,som ydes en fredløs: ef ármaðr kennirþat manni, at hann hafi alit (= fœddan2024) úglagan mann Gul. 2021; kennirármaðr þat manni, at hann hefir alitútlagan mann í skógi Gul. 2027 jvfFrost. 4, 41; Grg. I, 10811. 14517. -Fremdeles er Verbet ala brugt i føl-gende Forbindelser, som ikke vil kunneindordnes under nogen af de foran an-førte Betydninger: ala sút dvs. sørge, =sýta: mildir, frœknir menn bazt lifa,sjaldan sút ala, en ósnjallr maðr uggirhotvetna, sýtir æ glöggr við gjöfumHm. 47; ala aldr, ala aldr sínn dvs. hen-leve sin Tid, sine Levedage: ek muneigi þar (dvs. á Íslandi) aldr ala okmun ek auka ætt mína annars staðarFlóam. 24 (1463); al þar aldr þínn sválengi sem auðit verðr Fld. III, 24921;ala aldrinn með hugleysi Pr. 2997. -ala önn of e-t dvs. gjøre sig Umage fornoget, lat. operam dare rei: of þatskolom önn ala, at vér næðim föður-leifð várri Homil. 225; til slíks fagnaðarskyldi hverr maðr langa ok of þat önnala, at eigi misti hann Homil. 5536;ala önn at e-u d. s.: þakkir geri ekþínni ást, er þú elr svá mikla önn atmínum hag Heilag. II, 52619. - alae-m e-t dvs. bevirke, at en faar noget: al þú oss várkunn (dvs. fortænk os ikkederi, hold os det til gode) þótt vér vilimbrott Pr. 38025; ala sér harm, sorg ate-u, um e-n dvs. gjøre sig Sorger overnoget, sørge over en Ting, for ensSkyld: margir ala sér harm at slíkuHeilag. I, 45016; ólu þeir sér um mikmikla sorg, hvat þess skyldi fyrir mérráðast, at - Heilag. I, 43725. - ala e-teptir e-m dvs. finde sig i, at en gjørnoget (jvf láta e-t eptir e-m): Jóan(baptista) gékk á berhögg at bannaallar þær úhœfur er honum voro mjøkí nánd at heimvistum, ok ól hann eptirengum mönnum ódáðir (&vl engummanni vildi hann þola údáðaverk Cod.Am. 235 fol.) Post. 84627. - ala á e-t= ala önn at e-u, of e-t dvs. tage sig afnoget, gjøre sig Umage for at det kan vinde Fremgang; nú elr Gunnarr á málitvið Þorð ok segir, at honum lízt þettaráð allsœmiligt Hænsn. 11 (1634) jvf4 (13315); Karl elr á málit, at Gunnarrmundi til hans fara Svarfd. 11 (12119).

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛆᛚᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary