Auðn

auðn

auðn, f. at noget lægges eller ligger øde,vorder eller er ubeboet; þá es hannhafði áðr fyrir sagt auðn borgarinnar(= niðrfall borgarinnar Leif. 708) Leif.7011 (se Luc. 19, 44) jvf Pr. 9130; Troj.25 (6811); ef bólstaðr er lagðr í auðn,ok skal þat þó byggt ból heita ef þater eigi lengr samfast en 12 mánaðr,enda sé þar þó bœlt, ef vil fyrir húsasakir ok svá annars GráG. 4193; lendurþær er Hrappr hafði átt, lágu i auðnsem fyrr var ritat Laxd. 21 (623) jvf18 (3819). 17 (377 fg); Páll K. keyptiRudh som ligger a Tellerasen a Dofrumok thet lagh tha i audhn vnder feeog fola DN. III, 9225; nú liggja mörglönd í auðn ok bólast dýr í þeim stöð-um es mikil bygð manna hefir veritHeilaG. I, 2347. 2) Udryddelse, Bort-ryddelse af noget, saa at intet derafbliver tilbage; hann mundi varðveitaandir þótt hann seldi eigo þeirra tilauðnar HeilaG. I, 2144 (jvf 21340 fg);dreif þá heim mart manna ok gékkþá upp allt sumarbúit, var þá mikitorð á af bóndum, at til auðnar þóttihorfa Sturl. I, 25131; skyldú þeir verjalíf sítt ok gefa sik ekki upp til auðnarGyð. 1013 (1 Macc. 2, 11). 3) Tab som Person eller Sted lider ved at berøvesnoget, som borttages; auðn staðar vársgrátom vér því at sá bróðir andaðistfyrir 4 nóttum, er baztr var í váromunklífi HeilaG. I, 24816. 4) Stilling, Tilstand, hvori det mangler, som mander behøver at finde; skal kveðja -heimilisbúa at bera um þat, hvárthann eigi fé eða fœri til at fœra þannómaga fram eða eigi; ef þar berr auðn,ok er þá &c. GrG. I, 7019 jvf II, 117;ef þeir eyða skipit svá (dvs. ved deresUdeblivelse foraarsage at Skibet saafattes Mandskab) at ófœrt sé, þá varðarfjörbaugsgarð þeim öllum er svá gangaaf, at því berr auðnina GrG. II, 6930;ekki manns mál fær verðugliga talthennar (dvs. eyðimerkrinnar) auðn okógn (lat. horrorem terroremque) Hei-laG. II, 4345 jvf Fm. XI, 32028. 5) Jord som ligger øde, er ubeboet; nú efjörð liggr auð í hjá, þá skal um auðngerða er á Gul. 802; um þær auðnirer menn vilja byggja, þá skal sá ráða,er auðn á, at húsa sjalfr ok ljá 3 vetrþeim, er upp vinnr jörð &c. Frost.Indl. 18; sá bœr hét síðan á Hrapp-stöðum, þar er nú auðn Laxd. 10(152) jvf 21 (623). 6) ubebygget ogubeboet Strækning, som ikke kan anseesat være nogens private Ejendom (isærom eyðimörk); Eiríkr spurði konungvandliga - - at yfirbragði þjóða okgrein landa - - frá auðn landa okfrá þeim stöðum er þeir áttu ferðyfir Flat. I, 3211; eignaðist hann (dvs.Haraldr hárfagri) vandliga allt land oköll óðul, bæði bygðir ok óbygðir, sætrok úteyjar ok allar merkr og auðn lands-ins Flat. I, 4123 (Fm. I, 523); þatmegu nú allir menn vita hér i Dan-mörk, hvat hér er konungs eign eða bœnda eign, at konungr á hér auðnalla í landi; allir játuðu því at sváværi; konungr kallaði auðn sjóinn okaðrar óbygðir Fm. XI, 22516 fgg; tværnætr síðan voru þeir í auðn ok höfðuengi mat, nema þeir átu safa og sugubirkjuvið Fm. VIII, 3318; sunnan (atnefndri Libia liggr) Bláland ok einarok ymisligar þjóðir ok úfœriligar auðnirStj. 9320; sem grey norna þau er gráðugeru í auðn um alin Hamd. 30 (29).- Naar auðn forekommer som Navnpaa Jordejendomme i Norge, kan maaskedette Navn være tillagt dem, med Til-sidesættelse eller Forglemmelse af det,hvormed de tidligere benævnedes, fordide bleve lagte i auðn (se under Nr. 1),men almindeligvis er det vistnok tillagtopryddede Stykker i den udyrkede Mark,der fra først af lodes ubebyggede ogbrugtes under en vis Jordejendom, mensenere gik over til at blive et selvstændigtbebygget og beboet Jordbrug (jvf ht. einöde, se G. Hansen Anmeldelse af Inama-Sternegg Untersuch. über das Hofsystem i Gött. gel. Anz. 1873 s.949) ligesom gerði, inlag, ruð, ruðstaðr.Jordeiendomme med Navnet auðn (f.)omtales EJb. 8029; 37922; DN. V, 61417(III, 11045).

Part of speech: f

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛆᚢᚦᚿ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary