Bóndi

bóndi

bóndi, m. (for bóandi, búandi, Præs.Part. af búa; N. PL. bœndr; G. PL.bónda; dog bœndanna Flat. II, 7031) 1) bosat Mand der fører egen Hushold-ning (bú); modsat drengmaðr 2 GuL.2994 fg. 3003 fg; bóndi hverr er býstfyrir ok bóndanafn berr LandsL. 3,124; síðan (fra den Tid et Barn ertolf ára) til þess maðr kemr í bóndalög greiðist í útferð laupr EJb. 5767(DN. IX, 886 s. 18132); ek ryð þessa2 menn or kviðburðinum - fyrir þásök, at þeir eru búðsetumenn en eigibœndr (&vl búar) Nj. 143 (2364); urðuok þess margir búnir at fara meðIngimundi þeir er mikils voru virðir,bæði bœndr ok lausir menn Vatsd. 12(2317); hann var einhleypingr ok vaskrmaðr, eigi var hann ættstórr; hanngékk fyrir Þórð ok mælti: hví sætir þat,at þú kveðr enga menn aðra til ferðarpessar en bœndr? - ek vil bjóðasttil ferðar með þér ok ætla ek at veraþér miklu meiri en einn hverr bóndiSturL. II, 1127; kurruðu bœndr um þat,at hann vildi vinnu af taka - en vinnu-menn kærðu þat, at þeir mætti eigivinna ef þeir skyldi missa matar Flat.I, 5524; dóttir eins lítils bónda Flat.I, 28917; hinir stœrri bœndr SturL. II,316; enir beztu bœndr SturL. II, 15710;fullr bóndi BorG. 1, 126. 2, 202; full-virkr bóndi EJb. 14937. 1502; halfvirkrbóndi EJb. 1501. 3; Sebœndr dvs. bœndrí Sebú, DN. II, 110. 2) Husbonden,Manden i Huset, = húsbóndi. GuL.2557 fg. 2621; EG. 46 (939. 29. 9413); HeilaG.II, 62816 jvf 19; Þórðr bóndi í Agatonni(i Oslo, jvf garðsbóndi) DN. III, 10713. 3) Manden, i Modsætning til Hustruen,Ægtemand (jvf búa með konu); takasér bónda (om kona) HeilaG. I, 3796;eiga sér bónda GuL. 5717; BorG. 2,121; bœndr muntu eiga fjóra Laxd.33 (8319); nú er bóndi dauðr en konalifir eptir GuL. 117; ByL. 5, 1423; þúskalt vera undir orpinn veldi bóndaþíns Kgs. 1173 (1 Mos. 3, 16); Líbiakona Neronis ok - vildu ekki þaðaní frá samrekkja við bœndr sína Post.9121; ef maðr ferr af landi brott frákonu sínni þá skal hon sitja 3 tolfmánaða at bíða bónda síns BorG. 2,128; jvf GísL. 2931; Fm. VI, 10412. 4) en af de frie Mænd, som udgjorde det egentlige Folk, Almuen, modsat paaden ene Side Trællen og hans Afkomforsaavidt denne ikke havde opnaaet denfrie Mands Stilling og Rettigheder, ogpaa den anden Side enhver som var ien højere Stilling, hvorved han ragedeop over den almindelige Mand (f. Ex.lendr eller tiginn maðr se Fm. VI,278 fg. 289). Flat. I, 56. 21611; þessarþrættor ok þrautir hafa lengi staðit ímillum vár, oss til margra valka, okmikilla vandræða, ok næsta þæim mester minnstan hlut hafa í átt, er bón-dinn er, er landit byggir NL. I, 44511;bœndr ok búþegnar kalder KongenFolket, naar han henvender sig til detmed mundtlig eller skriftlig Tiltale Fris.731; DN. II, 5. Naar der GuL. 565skjelnes mellem bóandakona og hauld-mannskona, GuL. 2002. 9. 12 skjelnes mellem bóandi og hauldmaðr, hauldsréttr ogbóandaréttr, fremtræde her hauldr ogbóndi som Personer af forskjellig Stand,hvorimod hauldr og bóndi BorG. 1,95. 10. 2, 316. 18. 204 maa være Ord afsamme BetydninG. 5) = heraðsmaðrmods. kaupangrsmaðr. ByL. 3, 714 jvf6, 17. - Hvilken af fornævnte Betyd-ninger Ordet har, eller paa hvilken afdisse Betydninger Vægten især ligger,er ikke altid klart. Som man i flereTilfælde maa opfatte Ordet saaledes,som at det paa en Gang i sig indehaverflere af dem, navnligen de 4 førstnævnte,saa er det vel i Betydningerne 1 og 4forenede, at Ordet bóndi ofte findes til-føiet en Mands Navn, dels a) med, dels b) uden Tilføiende af hans Bosted, som a) Aslákr b. á Unaðum DN. V, 737;Auðun b. á Lundum EJb. 27210; Albjörnb. á Sundi DN. V, 5010; Arni b. áGermin DN. II, 241; Atli b. á Sig-mundanesi DN. IX, 201; Ormr b. áNorðby, Aslakr b. á Jaðri DN. V, 257;Ólafr b. í Eizu, Aatne b. á Bœ, Am-mundr b. á Strönd DN. IV, 174; Oddrb. á Rogni DN. II, 7111; Petr b. áFinnini DN. II, 712; Oddr b. á Gerðar-akri DN. I, 1715; Ormr b. á RefseimiDN. V, 116; Holti Þórisson á Rempnobúandi á Sunnhorðalandi DN. V, 597(4192); Hákon (biskup) sendir Bárði áHallangri &c. bóndom í Ulvíkar kirkju-sókn k. G. ok sína DN. X, 423. b) Hallib. DN. I, 71; Petr b. DN. II, 141;Sigurðr b. DN. V, 50; Josef b. Kalfsk.39 a15. - I Hilsen eller Tiltale fore-kommer Ordet Nj. 2 (322). 116 (17423).- Om Ordets Forekomst i det Angel-saxiske se Steenstrups Danelag s. 97-100.

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛒᚮᚿᚦᛁ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary