Bú

bú

bú, n. bebygget og beboet Landskab, hvisHusfædre eller bosiddende Mænd (bœndr,-byggir) udgjøre et Bygdelag og somsaadanne ere knyttede til hverandre vedsæregne Baand saasom fælles Rettig-heder, indbyrdes Forpligtelser; i hvilkenBetydning Ordet dog neppe forekommeruden som sidste Halvdel af sammensatteBygdenavne, f. Ex. Andabú Dn. II,1198; Ejb. 5719. 18720. 26225; Austbúse under dette Ord; Brandabú EJb.23415. 3087; Dn. I, 34410. IV, 42314.48211; Foldabú Dn. I, 351. II, 2042.III, 7535. V, 3568. 44513; KleppabúDn. II, 3057. V, 5995; Bolt. 57; Kolabúá Þótn Dn. I, 4004. IV, 273. 662;Rennabú Dn. II, 26318. 5209. III, 66010.V, 6106. 14. 61110; Bolt. 7020; Ríðabú áHeiðmörkinni EJb. 24229; RingabúDn. II, 2042. V, 30812; Selabú Flat.II. 54619 (jvf 54610. 15); Dn. II, 27228.V, 5986; Bolt. 5510; Skaðabú Dn. III,1042; Sollabú Dn. II, 3768 (jvf IV,159); Sparabú OH. 1424; Dn. II, 106.27236. III, 3459; Bolt. 168 (= SparbúDn. V, 607; Bolt. 111); ogsaa FinnabúFm. VIII, 107. X, 27323; Bárð. 420. 2) beboet og bebygget Landeiendom, =bœr; dog kun som anden Del af sam- mensatte Stedsnavne; f. Ex. BelgabúBolt. 112; Berabú Dn. V, 3499; Bolt.175; Farðabú Bolt. 94; Kísabú Bolt.2817; Kleppabú Bolt. 1414; Olabú Bolt.696; Rekabú Bolt. 721. 178; Sundbú Dn.III, 185; Sebú Dn. II, 11028. 24015.30310 (jvf Sebœndr Dn. II, 1105. 10 &c.);Vanabú Bolt. 3. 1298. 3) coll. = -búar,-byggir; i det sammensatte Ord landsbúFsk. 26; SturL. I, 2918. 4) Landeien-dom, paa hvilken nogen fører eller laderføre egen Husholdning (Jvf. bœr): Ulfrhét maðr inn auðgi hann átti 14 búeða 15 Mork. 6619; ef maðr á hús íkaupangi en bú í heraði - ef maðrá tvau bú í heraði Frost. 7, 11; ByL.3, 7; bauð hann enn við mér bú fimtánOddr. 21 (22); réð hann - átján búumRíG. 35 (38); þeygi er sem þú þrjúbú góð eigir Hárb. 6; K. sat heimaá búum sínum EG. 3 (59); á þeim bœskal mann kveðja sem hann býr - okskal hann fyrir þat bú vera þingheyj-andi þau misseri GrG. I, 12736; Sverrir- reið við 5 hundruð manna ofan íVíkina til bús Símunar í Skríksvík,tóku upp búit en brendu bœinn Fm.VIII, 6020; ef hjú fara á miðil búa,ok skal bóandinn sagt hafa um várithver hjú eru at hváru búinu heimilis-föst GrG. I, 1392 fg; jvf konungsbú. 5) Husholdniag paa Landsbygden medalt hvad dertil hører eller udkræves;maðr sá er bú görir -, skal segja sik íþing þar, er hann vill, þat er bú, ermaðr hefir málnytan smala GrG. I,13618 (jvf Nj. 143 under bú 6); leigajörð undir bú sítt LandsL. 7, 11; gerabú dvs. sætte Bo eller Husholdning, RíG.20 (23); GrG. I, 1387; Eb. 15 (1710);VígagL. 171; ef menn leggja gör búsaman GrG. I, 13811. 21; setja bú =gera bú Bp. I, 8925; setja bú samand. s. Flat. I, 26434; búa búi dvs. haveegen Husholdning, Frost. 7, 8; Fld.III; 312; ef sá maðr deyr, er grið hefirhandsalat manni fyrir fardaga, ok eferfingi býr þar því búi eno sama, -GrG. I, 13324; G. bjó á Staði sœmiligubúi SturL. II, 25626; Þórir hafði sœmdirmiklar af búi sínu ok ferð sínni ok féþví, er hann hafði út haft Þorskf. 5714;þeir O. ok I. sátu í búum sínum umþingit ok hlífðu svá setunni ok görðuengum manni mein SturL. I, 13015;um várit er Þórðr Sturluson kom búisínu í Hvamm SturL. I, 2711: hanngerði bœ í Skálaholti ok fœrði þangatbú sítt Bp. I, 2620; Þ. fœrði bú Bjarnartil Ásolfsskála ok allt búferli hans Nj.153; kost á hann at bregða búi efhann vill GrG. I, 13325; bað hann bregðabúi sínu á Grund ok fara til UpsaSvarfd. 23170; þá brá H. til Grœnlands-ferðar með Eiríki ok brá búi sínuFlat. I, 43034; ef maðr slítr búi sínuok ferr til kaupangs Frost. 7, 11; ByL.3, 7; ef maðr hefir lönd fleiri undirbú sítt en eitt, ok vill hann fara þar ísel yfir annars manns land GrG. II,9121; lögðust pá Akreyjar í búit SturL.I, 19531; ef maðr ferr minna búi í meira,þá skal hann láta - segja sik í þingþar, sem sá er í þingi, er hann á búvið GrG. I, 13814 fg; ef maðr kaupirbú manns griðmaðr, ok verðr hann þarþingfastr sem búit var áðr, ok þarheimili hans um þær sakir er síðangerast GrG. I, 1389 fg; taka við búi dvs.modtage, overtage en Husholdning forderefter at føre, bestyre den, GrG. I,1284; Nj. 14 (255). 153; vera fyrir búidvs. forestaa en Husholdning (have for-vist fyrir búi Vápnf. 1129), om Hus-moder: SturL. II, 19529. 31; fá til búsinsdvs. tilveiebringe det fornødne til Hus-holdningens Førelse, Husfolkets Under-holdning, SturL. I, 3161; ef maðr á búí 2 fjórðungum, ok skal í fjórðungihvárum segja búit í þing ok skal þarlögheimili hvárra hjónanna, sem þauero til bús tekin GrG. I, 1392; ef maðrgengr í bú með ekkju eða með meyju,þá á hann þó ekki í búinu fyrr enþau hafa tolf mánaði saman verit, þáleggja lög fé þeirra saman Frost. 11,81; þá á kona þriðjung í búi ok ílausum aurum öllum Frost. 11, 6;allt profastadœmi, þat sem féll í sak-eyri ok öðrum sektum, gaf hann fá-tœkum - einkannliga þeim sem áðrhöfðu í búi verit Bp. I, 84927; hannlagði þat til, at þau hjón fastaði sex-dœgru - meðan þau lifði, ok hjúþeirra öll meðan þau væri í búi Hei-laG. I, 29718; er hann kom til Arnar-ness (hvor Hrafn boede), gékk hann þará land ok fylgði Guðrúnu til húss oktil bús ok til bónda (nemlig Hrafn, denaf hende tidligere forladte Ægtefælle)SturL. I, 13524; þat var siðvenja í þærmundir at beiðast or búi (som naarHalla sagde til sin Mand Broddhelgi(Vápnf. 527. 613): samfarir okkrar hafalengi góðar verit, en ek kenni mjökvanheilsu ok man þér vera skömmforvista at mér fyrir búi þínu Vápnf. 1129) Vápnf. 121 (jvf 1228-1311. 1720 fg);at búi dvs. til Huse (hos en): Sigmundrvar ok þar at búi Vallalj. 562 fg;Sigurðr hét son hennar, er at búi varmeð henni Fbr. 8313; jvf SturL. I,2533 &vl; á búi: Jórun en auðga hétkona, hón bjó á Gufunesi; A hét sámaðr er á (&vl at) búi var með henniSturL. I, 2353; svá var skörungskaprhennar mikill ok umsýsla, at hón hafðifá vetr þar verit áðr þar var hvervetnaærit nóg þat er hafa þurfti, ok einskisþurfti í bú at biðja þótt 100 mannaværi á búi, en 70 eða 80 heimamannaBp. I, 1321; ef hann ferr alls mánaðor fjórðungi enskis örendis nema hlífabúi síno eða griði GrG. I, 1402; spurðief menn nökkurir væri þar á búi OT.628: heima (skal) hest feita en hund ábúi Hm. 82; hvormed der er Anledningtil at sammenholde følgende: þat vareinn dag at hofi, at naut voru á stöðli,at þar var griðungr einn með nautunummikill ok ógrligr, annarr griðungr varheima fyrir mikill ok stórr, er þeirbrœðr áttu. H. var úti ok sá, at grið-ungarnir géngust at ok stönguðust, okvarð heimagriðungrinn vanhluta fyrirbúigriðunginum Þ.hvít. 4620; taka uppbú dvs. sætte sig i Besiddelse af og bort-føre Indboet og Besætningen paa enGaard: tóku upp búit ok brendu bœinnFm. VIII, 60; fara þeir í Sjóland oktaka upp 3 bú þau, er auðgust voruþeirra, er Haraldr jarl átti - H. jarlfór í Borgundarholm ok rænir þarVeseta 3 búum þeim, er ei voru verri,en þau er fyrir honum voru tekinJómsv. 6526. 31. 6) Kreaturbesætning, detKvæg som holdes paa en Landsgaard: kykvendi hvert, er betra þykkir í búiat hafa en án vera NL. I, 45929; skalmaðr þat taðfall hafa, er þess mannsbú (&vl fénaðr) feldi, er þar bygði&c. LandsL. 7, 155: fyrir þá sök heitirhann (dvs. sá ormr bóas) svá, at hannsœkir stórliga mjök bú manna, ok þómest nautaflokka Stj. 902; engi Otta-manna fór með bú sínu til Marstakkafyrr en Andres á Ottom Dn. II, 1469 (jvf búfjárferð, búför L. 7. 14); blístrarbú til útferðar ók þegar féit heyrirhans herfiliga rödd, strýkr þat - Mar. 105720; reka bú Fm. VIII, 353; SturL.298; Dn. X, 2116; fara til sætra meðbú sínu Dn. III, 3574. 6; binda inn bú(paa Fjøs, i Baas) Fris. 9520; drepabú Fm. IX, 473. Medens der Frost. 4, 44 til bú, ligesom andensteds til fé,medregnes hross og mansmenn, nævnesderimod Dn. I. 321. IV, 457 hestarsærskilt ved Siden af bú.

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛒᚢ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.