Dómr

dómr

dómr, m. (G. -s, n. Pl. -ar) 1) Beslutning, Bestemmelse, Erklæring, der er Udtrykketaf ens Vilje eller Forgodtbefindende (jvf dœma 3); bölvat er okkr, bróðir! baniem ek þinn orðinn - íllr er dómrnorna Herv. 28913; guð sýndi honumleynda hluti bæði þá, er á himni eruok á jörðu, ok marga dóma sína Post.41923; með leyndum guðs dómi slóelding kirkjuna ok brendi hana allaMar. 119032; jvf Bp. I, 1638 med &vl.2; var þat þá biskups atkvæði okkonungs samþykki ok dómr alls herjar,at Ólafr væri sannheilagr OH. 22933 (= Flat. II, 37615; HeilaG. II, 1736);ok hitt enn verr, er þér rjúfit dóm allsherjar þann, er görr var á Uppsala þingiOH. 8739 jvf 6915 (= Flat. II, 17129jvf 8428); var þat allra dómr Fris.37413; þá lýsti Þ. yfir því, at Rafnskyldi taka af lífi, ok er R. heyrdiþann dóm, þá - Bp. I, 6745; þat líztoss, herra konungr! sem þessi dómrsé stríðr, er þér dœmit þessum mannidvs. den Skjæbne, som I lader denne Mand vederfares, Fm. XI, 24625. 2) Dom, Retskjendelse der afgives af den ellerdem, som have at dømme, skifte Ret ien Sag; um dóma þá, er hann skaldœma um mál manna Kgs. 13931; dómaþá, er hann dœmir manna milli Kgs.1403; þá skolo þingmenn þeim dómdœma, þá er vel, ef þeir verða allir áeinn dóm sáttir Gul. 26657; leggja e-tundir e-s dóm Dn. II, 22610; yfirbiskupum er einskis manns dómr útanpáfans Bp. II, 9124; stríðr dómr Kgs.14014; réttlátr í dómum Kgs. 14018;vægja dómum Kgs. 14013; sitja í, á,yfir dómum (dvs. sidde til Doms) meðkonungi Kgs. 14037 fgg; OH. 8638;Flat. II, 17024; seinn í atkvæðum umdóma sína Kgs. 14028; segja upp (dvs.afsige, forkynde) dóm Kgs. 14129; lúkaupp dómi 1) d. s. Kgs. 14123; 2) op-fylde, efterkomme en Dom, Dn. II, 22637; rjúfa e-s dóm dvs. tilsidesætte, kuld-kaste ens Dom ved ikke at rette sig der- efter (jvf dómrof), Frost. 10, 131. 5. 3) retslig Behandling af en Sag ogdennes Afgjørelse ved Dom; sœkjamál í dóm dvs. forfølge en Sag for Retten, procedere den, Hrafnk. 188; verja e-tlögum ok dómi Gul. 26610; fœra sikí annars manns fastagóz vituliga útandóms ok laga Dn. IV, 33522; bjóðadóm og dernæst festa dóm siges denMand, der, istedetfor at erkjende et Kravs Rigtighed og festa fé (Gul.373), tilbyder sig og vedtager at under- give Sagen retslig Afgjørelse. Gul.374 fg 36. 38. 26610 fg. 2683. 12. 20. 2691; Frost. 10, 6. 8. 10, = setja dóm á móti kvöðue-s Gul. 373 fg; jvf Stj. 44812; núkemr hann þar ok kveðr hann ok tekrdóm (som verjandi býðr og vil festa)Frost. 10, 174; ef hann hafði dómfestan ok vildi eigi þann dóm haldadvs. opfylde sin Vedtagelse, Gul. 2691jvf 26618; halda dóm fyrir (e-t?) dvs.lade det komme an paa retlig Afgjørelse,om man skal fravige den Besiddelse, som anden Mand vil tilegne sig, Gul. 861. 3. 11;sá skal leggja dóm á, er kvaddi, á 5nátta fresti á dómstað þeim, er mennhafa fyrr haft, ok nefna bœinn sá, erleggr dóm Frost. 10, 11 jvf 129. 12,816; þann dóm (er þeir skolo eiga firidurum verjanda) skolo þeir svá hafanemdan, at hvárki sé á sunnudegi néá messodegi Gul. 377; sœkjandi skalleggja dóm við varnarmann Frost. 12821 jvf 24; þar er maðr (som er kvaddrfjár) gengr eigi viðr, þá skal æsta hanntaks til dóms ok eiga dóm at um morg-uninn eptir Bjark. 523; vér skolumdóm eiga ok koma þar á dómstaðinnGráG. 2535; viku fyrir dóminn, er sóttrer GrG. II, 7310; stefna e-m til dómsGul. 2693; GrG. I, 458; dómr skalvera 14 nóttum siðarr en stefnan varGrG. II, 739; jvf GráG. 25317 fg; komatil dóms Frost. 10, 121. 3. 8. 141; Þ. komfyrir oss í dóm Dn. IV, 3353; hafadœmendr til dóms með sér Frost. 10,14; hafa sakar í dóm e-n, hafa sökmeð at fara í dóm GrG. I, 5026. 538. 10;mál ferr, kemr í dóm dvs. Sagen skalkomme under Rettens Behandling, Nj.66 (1013); Vatsd. 37 (6110); skjóta dómiá fjórðungsþing, fylkisþing, lögréttu dvs.henskyde Sagens Afgjørelse til Fjerdings-ting &c. Gul. 266 (8732. 882. 10); rjúfadóm við e-n dvs. hæve den retslige Be-handling, som er paabegyndt, af en Rets-sag med en: þá skal ek rjúfa við hanndóm ok láta upp rísa dœmendr mínaok lýða eigi á vitni hans Gul. 26713jvf 26637; Bjark. 104; fyrsti, annarr,þriði dómr Gul. 26616 jvf 38; Frost.10, 127 fgg. 14. 18. 12, 83; Bjark. 52. 4) Ret, Dommere der have at afgjøreen Sag, et Tvistemaal; dómr skal dœmaGrG. II, 7313 jvf I, 5023; Bjark. 159;Dn. II, 25739; tolf manna, þegna dómrGrG. II, 7311; Bjark. 104; Frost. 10,13; Gul. 266 (8729); setja dóm samanFrost. 10, 115; setja dóm Gul. 26640. 45;Hrafnk. 182; EG. 57 (12324); lögsögu-maðr skal - at kveða, hvar hvergidómr skal sitja GrG. I, 4523; fullrdómr dvs. fuldtallig Ret, GrG. I, 5023.7313. 22; Dn. II, 22530; nefna menn ídóm dvs. opnævne de Mænd, der skullevære Dommere, GrG. I, 4416. 451. 4712 fgg.504 fg; nefna dóm GráG. 2536. 21; GrG.I, 4417: nefna dóm sínn dvs. den Halv-del af Dommerne, som han har at setjaí dóm, Frost. 12, 818; nú vil verjandinneigi nefna dóminn (dvs. sínn dóm), þáskal sœkjandinn nefna allan dóminn,ok er þat jafnrétt, sem þeir hefðibáðir nefndan dóminn GráG. 25315;krafði H. þá enn af nýju mik nefnadóm yfir þessu máli, nefnda ek þá 12menn af lögréttunni er svá heita - Dn. II, 58018; eru dómar nefndir yfirsök Johannes Mar. 44223; ganga ídóm dvs. tage Sæde i Retten, GrG. I,4415. 5011. 13; sitja í dómi dvs. have Sædesom Dommer i Retten, GrG. I, 4611.473. 20. 503; Gul. 3724; Frost. 10, 117;sitja dóm d. s. Bp. II, 65; setja e-n ídóm dvs. indsætte en som Medlem afRetten, Gul. 26621; setja e-n í dómmeð sér (paa sin Side) Gul. 3714. 17;eiga e-n í dóm með sér Gul. 26620;hann (nl. sœkjandi) skal setja dómsínn (jvf nefna dóm sínn ovenfor) eiginærr húsi en svá, at varjandi megisetja sínn dóm milli dura ok dómshans Gul. 379 fg jvf 26623 jvf 51; setjadóm halfan (við e-n) Gul. 8615. 2692;dómr ferr út (nl. til lögbergs se GrG.I, 4515) GrG. I, 513 fg. 5225 jvf 536;fœra dóm út GrG. I, 4515; ryðja e-nur dómi dvs. udstøde en af Retten medPaastand om, at han ikke lovligen kanvære dens Medlem, GrG. I, 4611. 492;rengja e-n ur dómi d. s. GrG. I, 4621.4829; nema e-n ur dómi GrG. I, 4821 fg.4927; ryðja dóm dvs. rense Retten ved at ryðja menn ur dómi, GrG. I, 467. 10. 17 fg;svá skal sœkjandi ryðja dóm verjandasem verjandi ryðja dóm sœkjanda Gul.3720 fg jvf 13; rísa ur dómi, upp ur dómidvs. udtræde af Retten som uberettiget tilSæde deri, GrG. I, 4717. 21. 483. 4927; jvf Gul. 3715; men ogsaa om at forladeRetten af anden Grund: Gul. 3729;hleypa upp dómi dvs. med Vold forjageDommerne fra deres Sæde og hindredem i Udførelsen af deres Gjerning, Ljósv. 1117; Hrafnk. 1817; Vatsd. 37(6111); EG. 57 (12610). 5) Stedet hvorRet holdes, de dømmende have sit Sæde; munu þér lofa mér at ganga í dóminn?þeir játa því; hann gengr í dómhringinnok sezt niðr Band. 1727 fg; bera fé ídóm at úlögum Band. 2110; menner útan standa við dóm Gul. 26650. 6) en Tings Væsen, Stilling, Tilstandmed hvad dertil hører; drýgja heiðinsmanns dóm dvs. leve som en Hedning, NBKr. 14; NGKr. 22; hvat kallarþú frjálsan dóm sjálfs þíns vilja (=sjálfræði þítt) eða hvat fyrirskipan?Barl. 711 fg; heiðinn dómr dvs. Heden-skab, Hom. 137; HeilaG. I, 4122; Gul.21; Flat. II, 516; kristinn dómr dvs.Kristendom, HeilaG. I, 3929: Frost. 2,11; Flat. II, 498; fékk Ó. konungrÞangbrandi skip gótt - - ok allaþá hluti, er hann þurfti til kristinsdóms Flat. I, 36333; hann lét uppvaxa hina fegrsta dóma ok hinn sœt-asta kornskurð hins hjalpsamligstaávaxtar Magn. 50218. 7) Ting, Gjen- stand; i Forbindelsen heilagr dómr: þáþykki mér hár þat heilagr dómr, efþat brennr eigi í eldi OH. 22925; þáer helgir dómar váru út bornir OH.24529; heilagr dómr krossins Fm. VII,90; især om Relikvier efter afdøde Hel-gener, deres Legeme, Lemmer o. s. v. Post. 9228; med Helgenens Navn tilføieti Genitiv: HeilaG. II, 8524. 31; OH. 2299;Bp. I, 3114. 24. 34717. 25; Magn. 5027.

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚦᚮᛘᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary