Fram

fram

fram, adv. 1) ud, frem, tilsyne, til et Sted eller i en Stilling, som gjør synligeller bemærket, om Overgangen dertilfra det skjulte eller ubemærkede (jvf út1); þá munu þér ganga ur fram skóg-inum at áliðnum degi Flat. III, 40332;bœndr lustu upp herópi ok hljópufram á bergit Fm. VIII, 4015; þáhleypr fram þræll, er Busti hét Fris. 9834 (Hkr. 12722; OT. 823); téði ok þáfram A. - bréf Dn. I, 30627; fig. ganga fram dvs. udgaa, have sin Oprindelseaf eller fra noget: nema draumar framgéngi bæði samt af hugrenning okbirting, mundi - Heilag. II, 8718. 2) særlig: ud af Huset, = út 2, mods.innarr, inn, jvf fram 6: var hón ávaltborin fram ok innarr dvs. naar hunskulde ud eller ind, da hun nemlig havdesaadan Skade i Foden, at hun ikke kunde træde paa den, Bp. I, 34311; hón máttiekki ganga ok trautt sitja -, ok varþhana at bera ávalt fram eþa innarr,ok hvertki es hón skyldi fara Bp. I,35119; prestr rennr þá fram af stof-unni ok út at sjónum Bp. II, 1829;A. átti þá langskip, þat - stóð í naustimiklu, eptir kyndilmessu lét A. setjafram skip sítt ok bera til reiða ok létbúa skipit OH. 11537; jvf Eg. 33(6030); lét hann fram setja skip sínhin stœrri (mods. setja upp L. 13) Fm. IX, 47810. 12; fara til skips ok dragaþat fram, róa síðan frá landi Fld. II,1702; hratt fram skipi áttæru Eg. 30(6115); jvf Nr. 4. 3) frem, efter athave gjennemfaret et Sted, tilbagelagten Reise, et Stykke Vei; þeir komafram í einn ókunnan skóg Mar. 24920;fór Finnr brott ok suðr it efra umUpplönd, kom hann fram austr í VíkFlat. I, 38826; fóru it efra um Finn-mörk ok kómu þar fram, er Kyrjálarvóru á fjalli Eg. 14 (2617); or Kon-ungahellu féngu þeir leiðtoga uppá Gautland it efra ok kómu fram ikaupstað þeim, er í Skörum hét GunL. 8 (2321). 4) ud, fra det faste eller indreLand mod Søen; þeir leika sér meðrsjá -, þeir koma fram at skerjumnökkurum (jvf út yfir smáskerin L.35) Bp. II, 18131 jvf 1824; jvf framr7 og Udtrykket framover i Østerdalen se Topogr. Journal 23, 116. 5) fremad, ud mod det, som ligger foran, mods. aptr1; fór hann nú aðra leið aptr, en áðrhafði hann fram farit Mar. 5758; Þórirhundr gékk fram fyrir merkit ok kall-aði: fram! fram! búandmenn! OH.21618 jvf 21621; A. gékk fram fyrirsína menn Grett. 992; á veg fram =fram Mar. 57635 (mods. aptr á veg Mar. 5756); jvf falla fram 2 og 3, fara fram2. 6) fremover; se falla fram 1; oftere med et umiddelbart foregaaende á: Stj. 4653; Grett. 9923. 1864; hann steyptistá fram ok kom niðr ennit SturL. I, 10728. 7) hen, henover, paa Veienmod Enden, i en længere Udstrækning;stýrði fram með ströndinni ok lagðieigi at landi fyrr en - Fm. VI, 32115;leiðin liggr fram með halsinum; brautinliggr þar fram á milli Eg. 78 (18829);nú fara þeir, er herjat hafa, fyrir landfram, ok kaupir maðr at þeim gripeinhvern GuL. 31426; svá bar til eittsinn, þá er s. konungr fór fyrir landfram með lið sítt, at þeir lágu í höfnnökkurri Fm. VII, 1659; sá maðr erútlagr fyrir endilangan Noreg framGrg. I, 20523; ef sá á eigi forlagseyritil, þá skulu ómagar fara fram í ætttil þeirra, er forlagseyri hafa LandsL.5, 1517; sem hann fram kemr til þessstaðar, sem - Mar. 5753. 8) til Enden, til Maalet, jvf út 7; koma e-u framdvs. fuldbyrde noget, Alex. 10813; efþetta stórræði skal fara fram dvs. komme til Udførelse, Fuldbyrdelse, OH. 892;jvf fara fram 7. 9) frem paa Tiden; þá es fram orþet vas dags (Vulg. cumsero esset illo die) HomiL. 7310 (Joh.20, 19); síðan fór Petr til gestaskála,því at þá var fram orðit dags Post. 17928 (jvf 2033); jvf Fm. IX, 1019(Jómsv.* 818); Laxd. 40 (11527); ogsaa fram orðit uden tilføiet dags d. s. Guðrún - spurði, hversu fram orðitværi; Bolli kvað þá vera nær nónidags Laxd. 43 (14826); jvf OHm. 5019;líðr nú fram at þingi Vallalj. 657; hannlét þat svá fram líða, at þau bréfurðu ekki sýnd Dn. III, 101 (1014). 10) helt ud, saa at intet af den mellem-liggende Tid er tilbage; bíðr um kvelðitfram í myrkr Bp. II, 14510; bauð hon-um með sér at vera fram til alþingisSturL. II, 14320. 11) bort; mælir hannhljótt við förunaut sínn, ok maðrinngengr fram; - - er honum á nökkurrgrunr um brautgöngu mannsins, hvernenda eiga mundi Bp. I, 53714 fgg; gékkhón þá fram ok hann með henni Nj.48 (758), bóndadóttir hljóp fram Grett.17031; Josef brúðgumi sællar guðsmóður mundi eigi með sveininn Jesumflýt hafa fram í Egyptum, nema -Post. 8716; falla fram, se under fallafram 2. 4; hann leið fram af þessulífi Mar. 50429; Hárekr bóndi gékkfram til frænda sínna dvs. døde (jvf gik til sine Fædre) Fm. XI, 42218; líðafram dvs. dø: var honum vitrat af guði,at sjá mundi fram líða (= lat. quodesset moriturus) Heilag. II, 41519; jvffara fram 9, framfarandi, framfarinn,ganga fram 5, framgenginn, framlíð-andi, framliðinn. 12) tilbage i Tiden; ok Þorkels, es langt munþi fram ÍsL.1 (49); hón var óðalborin ok lend-borin ok tiginborin fram í ættir Eg.57 (12411). 13) ydermere, til Overflod; slær hón því upp, at Mariana vil hafaannan mann fram hjá honum (jvfcumque accusaret Salome Mariannemde adulterio Hist. schoL. 56612) Gyð.779; konungr hafi þat, er fram gengrFlat. I, 12428; hér yfir fram dvs. des-foruden, end ydermere, Bp. I, 85024. 14) foran, i den forreste Ende, paa denfremste Side, = frammi, mods. aptr 2,jvf framr 4; þat es maþr fram endýr aftr AnaL.2 24622; þat skip varmiklu fríðara en Tranan, var fram ádrekahöfuð en aftr krókr, ok fram afsvá sem sporðr Flat. I, 39532; et óargadýr hever kaldara /,e/þle aftr frá miþioheldr an fram Rímb. 65 a (341); sátuþeir opt um daga fram fyrir hásætiOH. 5513 (Hkr. 2745); menn sátu ínáðahúsi í Brattahlíð, ok þó eigi allirsenn, því sumir stóðu fram í húsinuFlóam. 25 (14911); lét róa í nökkurumrúmum fram ok aptr (i Fartøiet) Fm.IX, 3103. 15) borte; á lítilli stunduvar keisarinn lengd halfrar mílu framfrá liði sínu Flov. 12614; Katilina varfundinn langt fram fra öðrum sínummönnnm (lat. Catilina vero longe á suis- repertus est) Pr. 17815 (Salustii Cati- lina c. 61). 16) henne, langt henne, i Af- stand fra Hjemmet eller fra den vigtigste,først bebyggede Del af Bygden, Jorden (jvf Folkespr. fram 5 Aasen 184 b, burt 2,og Udtrykket burt i stugu, hvor det an-vendes paa en vis Del af den under et fælles Navn indbefattede Jord Aasen91 a13 fgg); Freyfaxi gengr í dalnum fram(dvs. oppe i Dalen, langt fra Husene) meðliði sínu Hrafnk. 68; síðan var fœrt ísel fram á Hrafnkelsdal Hrafnk. 621;býr skamt fram í dalnum Krók. 811. 17) ude mod Havet, = út, úti, mods.inni (jvf Nr. 4, framr 7: hit fremra);vóru þar allir inir beztu menn fyrirútan fram or (dvs. ude fra) Ísfirði SturL.II, 1018. - Naar fram forbindes meden Præp., sættes det ofte mellem denneog det af Præp. afhængige Ord, istedet-for, som man skulde vente, at sættes efterdette eller foran Præpositionen, f. Ex. ur fram skóginum Flat. III, 403, se under fram 1; rann at fram dalnum(= rann fram eptir dalnum) Stj.46437; réðu þeir á fram leiðina okstekðe (dvs. stökkti) biskup vatnino á framsjáinn OT. 3124, jvf falla, steypast áfram, se under fram 6; frábærrar vizkuyfir fram alla menn í veröldinni Clar.155; se ogsaa fyrir fram under fyrir 22.23. 30, um fram under um 8. 11. -Med Hensyn til den Betydning, hvori fram forekommer i Forbindelse med for-skjellige Verber udenfor hvad i det fore-gaaende er anført, henvises til disse Ver-ber. - Hvad angaar Endekonsonanteni Ordet fram, da forekommer den oftefordoblet, ligesom det samme er Tilfæl-det med dets Afledsord (dog neppe med framan). En saadan Udtale og Skrive-maade skulde ogsaa synes at være den ene rette efter SE. II, 529; Fm. VI,38517; men ligesom Betydningen af Fm.VI, 38517. 3867 synes væsentligen svækket ved Fm. VI, 31620, har ogsaa Skrive- maaden fram tilstrækkelig Hjemmel igamle og gode Haandskrifter.

Part of speech: adv

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚠᚱᛆᛘ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary