Fyrir

fyrir

fyrir, præp. (som forbindes dels med Akk.dels med Dat.) 1) foran (mods. á bak);hverr á at skipa tveim mönnum í lög-réttu til umráða með sér, öðrum fyrirsér en öðrum á bak sér GrG. I, 2121;tók hellustein mikinn ok lagði fyrirbrjóst sér ok kviðinn EG. 78 (18729);koma skildinum fyrir sik Nj. 63 (18729)jvf 78 (11530); H. hélt skildi fyrir G.bróður sínn GunL. 2 (25710); sjaldanhefi ek aðra haft at skildi fyrir mérNj. 5 (811); standa fyrir e-m dvs. staa,stille sig foran en mod dem, som villeangribe ham, EG. 58 (12813); GráG.3002. 19 (GrG. I, 1462. 15); jvf GuL. 1893;1522 fg; ef maðr stendr fyrir vatni,er eld þarf at slökkva ByL. 6, 127;fellr hverr útlagr, er firi stendr arfidœmdom dvs. hindrer vedkommende fra atkomme i Besiddelse af ham tildømt Arv,GuL. 12110; stemni þeim til þings, erhanom stendr firi arfi GuL. 1242; hannféll á kné bæði ok hélt fyrir augu sérNj. 89 (13221); honum þótti, sem tekitværi fyri munn honum Fbr. 10414;þik skylda ek aldri sjá fyrir mín bæðiaugu Stj. 6116; en fyrir manna augumsýnir svá miklar jartegnir Klm. 54629;mun Flosi annat ráð taka, en ríðafyrir augu mér, þar sem hann hefirdrepit n. föðurbróður mínn Nj. 132(20710); stóð Keingála fyrir stalli Grett.2511; þar sem ek sér nú liggja firirmér þá konu nálæga dauða Bev. 26731;hón var vön at brenna ljósi fyrir hvílusínni HeilaG. I, 24133; er hvílir (dvs. erbegraven) firir nýju stúkunni í Krist-kirkju Dn. III, 1846; var einn maðrúti fyrir búðinni Nj. 120 (18121); útivar dauði fyr durum Hm. 69 (70) jvf161 (160); skipast (dvs. stille sig) fyrirdyrin Nj. 129 (19824); þröngt munþar opt vera fyrir durum SE. I, 1307;komast út fyrir dyrr EG. 44 (8430);kemr Æsa fyrir borðit Jómsv. 6033;maðr hét a., kertisveinn konungs, okstóð fyrir borði hans Jómsv. 6310;kasta fyrir hesta sína Laxd. 84 (23423);þeir leiða hesta sína undir melbakkaok skáru fyrir þá melinn, at þeir dœieigi af sulti Nj. 153 (26515); brjót þúbrauð þítt fyrir hungraðan Hom. 11025;e-t er, verðr fyrir e-m dvs. en støderunderveis paa noget: kómu Frísir þarat, er díki var fyrir þeim EG. 72(17221); beittu þá til þess, er fjörðrvarð fyrir þeim EG. 33 (679); fóruupp með Hvítá til þess, er sú á varðfyrir þeim, er - EG. 28 (585 jvf 7);som Adv. fyrir á henni tók hann (nL.möttullinn) eigi á kné dvs. foran naaedeKappen hende ikke til Knæerne, Mött.177; skipuðust fyrir á hlaðinu (jvf Nj.129 ovenfor) Nj. 129 (19722). 2) udfor,nedfor, udover, nedover; skeljakarl leitniðr fyrir sik MaG. 2310; var þarat hlaupa fyrir mikla brekku ok ámýri blauta Flat. II, 50929; tóku ífœtr honum ok drógu hann ofan fyrirbrekkuna Laxd. 49 (12624); hratt L.honum fyrir melinn ofan á sandinnEG. 88 (22417); at hann hlypi eigi ásjó eðr fyrir björg Eb. 18 (2416); verðrhann eltr á vötn eða fyrir björg GráG.3146; ef - búfé fellr firi berg GuL.435; skreiddust þeir fyrir borð okkómust á land Nj. 90 (13630); jvfdetta, fara, hlaupa, steypast, stíga fyrirborð, se under borð s. 168 a4 fgg. 3) udenfor, nedenfor; fyrir ströndinni Fm.VIII, 22921; lágu þar fyrir bryggjun-um þrjú skip Laxd. 40 (1092); hverrmaðr á reka fyrir landi sínu GráG.51016; meina prestinum fiskina fyrirsíno landi; - nýta fiskina fyrir kirkj-unnar lande Dn. II, 355. 21; kanunk-arner hafðo baat folk nót firir Thongom sem ligger á Jaðrenom Dn.V, 6945 jvf 7; sjáutándu orrostu áttihann fyrir Valdi Fsk. 8659; þaðansigldi hann suðr fyrir Stað ok fénguhvasst veðr fyrir Stálinu (se StrømsBeskrivelse over Søndmør II, 4757)Fm. VIII, 1993; sögðu, at eigi skyrtidag fyrir Jaðar Fm. IX, 3874; Ey-vindr s. liggr úti (nL. á skipum) fyrirJótlands síðu ok ætlar at sæta yðrEG. 49 (10019); sigla suðr fyrir Jót-land ok herja þar, ok þá fara þeirtil Fríslands EG. 49 (10010); fór meðherskipum fyrir land (dvs. langs Landet)ok lagði upp á Nýjamóðu Flat. II,2035; er hann kom fyrir Elfina, þálágu þeir þar ok biðu nætr EG. 19(365); er þeir kómu fyrir Elfarkvíslir,þá lögðu þeir í hina eystri kvíslinaFm. IX, 274 &vl 13; riðu út í skóg-ana fyrir Grjóteyri SturL. II, 1981;hann bjó Saurbœ fyrir Múlanumneðra SturL. I, 1414 (jvf Kaalund I,49834); i Stedsnavne: í setstofunnifirir bergi Dn. X, 506 jvf 20. 22; jvfhalft firibergh Bolt. 16323; undir bergi,bergom, bergino EJb. 35719. 37118;Kalfsk. 111. 8; med hvad der om desligeStedsnavne vil blive bemærket ved Ar-tiklen undir og er anført Side 1 a34 fgg. 4) forbi; þó at fé hans skjótist fyrirgarðsenda GráG. 45118; it óknárra liðvar flutt fyrir nes á skipi SturL. I,29410; skulu þér halda helmingi liðsfram fyrir nesit ok œpa heróp Fld.II, 5218; jvf Pr. 24130; yrk nú vísu okhaf lokit áþr skipit gengr út fyr HolmMork. 2286. 5) for ens Aasyn i ensNærværelse, lige over for en, saa athan kan se hvad der viser sig for ham,høre hvad der siges ham, ligeoverfor; hann fór nú ok fram kom fyrir keis-arann Bev. 24126; lét greifinn leiðameyna fyrir sik HeilaG. I, 47610; léthann öll þau koma fyrir Adam, athann skyldi sjá ok segja, hvert hannvildi hvert þeirra heita láta Stj. 3316;ferr hón firir kennimenn kirkjunnartjándi þeim þenna hlut Klm. 55114;þat es fyrir mik hafði borit HomiL.20238; kómo firir oss á stefno Dn. II,1136; vóro þau firir oss frú R. - oka. á Ásdalum Dn. II, 1195 jvf 1304;tóko þeir þá höndum saman firir ossDn. II, 15528; viðr gékk - þá firiross, at - Dn. II, 15515; svóro þáfyrir mér með stafaðom bókareiði Dn.II, 2087; lýstu firir oss ok viðr géngusáttmáli sín í millum Dn. II, 1558;láta ganga sítt próf firir lögmanneDn. II, 16310; lét - lesa bréf sín firiross Dn. II, 1577; sem vitnat var firirherra Halðóre Dn. II, 3518; kórsbrœðrí Niðarósi hafa oftliga kært firir ossat - Dn. II, 643; K. flutti fyrst fyrirkonungi sítt erendi HeilaG. I, 4026 jvf 10;var hann affluttr fyrir konungi Grett.9224; víst er svá, ef þú stœðir fyr guðiok -, þá - Elucid. 1134 jvf 8; fyriröllum fjölda lendra manna (= gfr.voiant les barons) Mött. 1714 jvf 3113;engi er virðing tignar fyrir guði Leif.120; hljóp fram fyrir móður sína okmælti: - Bev. 21414; þá sátu aðriroptarr á forsætum fyrir mér, en sváat mér væri skipat á forsæti fyriraðra menn KoNr. 5224 fg. 6) i Veienfor en, saaledes at man forefindes afdenne ved hans Komme, at derved fore-gaar eller tilsigtes et Møde, et Sammen-stød; Maurus gékk or kirkju ok föru-nautar hans, þá lagðist enn blindi maðrniðr á stræti fyrir þá HeilaG. I, 66235;ríða á leið fyrir þá Bolla ok ætla atsitja fyrir þeim Laxd. 84 (23322) jvf48 (14420); Nj. 99 (1535); Flat. I, 47518;áttæringr einn reyri norðan með landiákafliga, þeir hugðu at vera mundinjósnarskúta ok stefndu fyrir þá Fm.IX, 47514; hina tíundu orrostu áttihann við vikinga á Hæli, þar vóruDanir fyrir Fsk. 8644; jvf Flat. II,2025; vera fyrir Flat. II, 3832; sitjafyrir Hm. 1; Partalop. 323; Nj. 60(942); finna e-n fyrir HeilaG. I, 4376;Nj. 90 (13621). 7) i Veien eller tilHinder for en; þeir felldu brota fyrirhann Fm. VIII, 6015; Vermar höfðufellt mörk fyrir hann Fm. IX, 3578;konungr hafði lagt farbann fyrir skipþessi Laxd. 40 (10915); jvf OH. 16069;Frost. 7, 273; munu vér til hætta,at fá hann yðr i hendr, heldr enþat flytist, at vér sitjum fyrir sœmdhans svá, (at) þar fyrir nái hann eigisínu ættlandi Fm. VI, 2112; mikit gjöriþér mér fyrir (dvs. I gjøre mig mangeVanskeligheder ved, lægge mig mange Hin-dringer i Veien for) þessu máli, en eigimunda ek mítt erfiði til spara, ef tilframkvæmdar yrði Eb. 37 (4330); er fyrirván komit, at - dvs. man kan ikke haabeat -, Hrafnk. 139; Flat. I, 37214;ef honum gengr eigi nauðsyn firi dvs.om han ikke hindres af Forfald, GuL.1226. 8; skal eigi fyrnska fyrir gangadvs. det skal ikke være til Hinder (for Paa-tale), at Sagen er for gammel, forlænge har været upaatalt, Frost. 14,212; hvat fyrir því, enn vill hann (dvs.hvad der saa end er i Veien, saa vil han alligevel) eigi láta falla niðr sínaveizlo Didr. 13931; er þriðja nótt erliðin héðan, skaltu hafa gjört mérlúðr, - dvergrinn mælti: ekki er mérfyrir, því at ek hefi þann gört MaG. 258; fór þeim sem mörgum, at minnaþykkir fyrir at heita en at efna (dvs. atman finder det mindre vanskeligt at love end at holde, SturL. II, 497. 8) for, paa, mod; leggr Þ. sverði fyrir brjósthonum Nj. 104 (13221); hón setti fyrirbrjóst mér skálmina Laxd. 48 (1436);setti fingr sinn fyrir sárit (mods. léttifingrinum frá sárinu L. 38) HeilaG. I, 62136 jvf 56534; tók fingri sínumfyrir sárit HeilaG. I, 5898. 9) for, foran noget, i den Hensigt dermed at tillukkedet; G. skal skjóta slagbrandi fyrir dyrrDpL. 2923 jvf 3023; skellr þar nú lássfire búrin þeirra Bp. I, 51219; setrhón þar lás fyrir (nL. útibúrit) Laxd. 14 (2615); láta loku fyrir hurð GísL. 2821; engi hurð fyrir (nL. lokhvílu) DpL. 292; þá skal fyrir nes þar gerða GráG. 4528; greri þegar fyrir stúfinn Nj. 158(27512); hann bað þá, at fótinn skyldihöggva af honum ok grœða fyrir stúfinn-, þá var fótrinn högvinn af honum,- þar vildi aldri fyrir gróa, þó atlæknar kœmi til Mar. 13023 fgg; jvf SturL. I, 263. 10) foran en eller noget, som følger efter (se eptir 3); rann þáH. allt fyrir hestinum Hkr. 69330;hann dregr fyrir þeim (nL. ketlingum)stráin Mork. 20434; sat Ólafr konungr í s. ok sendi fyrir sér Hrana at efla sik með fégjöfum ok vinmælum Fsk. 8655; hann hafði áðr gert orð fyrirsér inn þagat til sínna vina Fm. VII,20715; vóru fyrir honum borin merkinNj. 158 (27411); uden tilføiet Dat.:Gísli reið fyrir dvs. foran, i Forveien, SturL. II, 432; G. ferr nú fyrir í njósn VígagL. 249. 11) foran, under Paatryk af nogetfremad drivende (jvf mht. vor dem windese Bartsch Germania XXII, 4017 fgg); núrekr hval svá fyrir veðri eða fyrirstraumi, at - GráG. 53123; máttuekki annat en halda fyrir veðrinu dvs.under, med Vinden, Pr. 21118; reruupp eftir ánni ok létu hefja skipinfyrir straumi ofan eftir ánni Fris. 3485. 12) ligeoverfor en eller noget,hvoraf man er udsat for at paavirkes,som kan have en væsentlig Indflydelsepaa ens Stilling, som man enten har atvise Modstand eller Indrømmelse, Efter-givenhed; þykki mér úvíst, at B. séráðlauss fyrir þér Laxd. 88 (23315);rýrt mun vera fyrir honum smámennitNj. 61 (941); mun ek forþa fjörvemínu fyr slíkum, sem þú ert, nema ekfeigr sé Hárb. 11 (12); gæta brúar-innar fyrir bergrisum SE. I, 1004 jvf1344; flýja fyrir ófriði Flat. II, 6430;fyrir þeim ófriði stökk Þ. til NoregsLaxd. 41 (11825); fyrir Gregorio -flýði þaðan óhreinn andi HeilaG. I, 39337;nú hefi ek þrim sinnum flýit fyrir þérBp. I, 77426 fg; at hann rynni fyrirþrælum hans Laxd. 15 (4023); faraófarar fyrir e-m DpL. 2710; verða for-flótti fyrir e-m, se under forflótti;varð fyr Helga Hundingr konungrhníga at velli Hund. 2, 8 (10); skyldihann sekr falla fyrir Helga DpL. 1727;betra þykkir mér hér at láta líf míttfyrir góðum drengjum Partalop. 720;at því djarfligarr gangi heiðingjar fram,sem þeir finna nökkut vikna fyrirKlm. 16411; neigðist aldri eða lægðistfyri hörðum tilfellum HeilaG. I, 994;H. vildi ekki vægja fyrir þeim Flat. I, 32728; þú skalt þoka fyrir konu þessiNj. 35 (522); mælti hann, at rýmaskyldi pallinn þann inn úœðra fyrirþeim EG. 55 (11519); þeir géngu hvárkifyrir blíðu né stríðu Flat. I, 37831;þau skolu liggja í sæng okkarri, þvíat þau ganga or rekkju fyrir okkrhvern tíma, er vér erum þar DpL. 2822;skaltu fara í friði fyrir mér dvs. uden at jeg gjør dig nogen Fortræd, Grett. 9418; at vér megim síðan hafa frið okfrelsi fyr várum úvinum Fm. VIII,21928; ek má eigi koma fyrir einumútlendum manni (dvs. jeg hindres fra atkomme af en udenlandsk Mand), er liggrá mér HeilaG. II, 65027; hætt var atsitja útarr fyrir Miðgarðsormi dvs. af Frygt for Midgardsormen, SE. I, 13820;þar var hugr Olivers optast, er hónvar, en mærin vildi hann blíðligaþýðast, ef hón þœttist mega fyrir feðrsínum Klm. 48133; at hann má eigilík fœra firi sæ ófœrum eða fjalli GuL. 2310 fg; hvárgi sér annars gerð fyrirtárum Klm. 54620; vildi jarlinn gjarnaláta Jóan postola - í frelsi á brautfara, ef hann þørði fyr keisaranumPost. 43740; hann þorði þó eigi ráðaá fólit fyrir konungi, er svá nær honumsat Ridd. 1124. 13) for, udsat for noget hvoraf man forulempes; sitja fyrir e-udvs. være udsat for noget: mundi hannþá hefna frænda síns eða sitja fyrirhvers manns ámæli Nj. 45 (7111); verðafyrir e-m dvs. komme ud for en: sá maðrer Halldórr er nefndr, varð fire Vindumok tóku þeir hann OH. 2497; þurftilítt at binda sár þeirra manna, er fyrirhonum urðu EG. 22 (419); verða fyrire-u dvs. rammes af noget; f. Ex. reiðikonungs, skoti, úsköpum, drepi EG. 45(897); Nj. 5 (822); Völs. 9525 (c. 8); GráG.30414. 14) for, af, paa Grund af nogetsom virkende Aarsag; sjór var hvítr fyrirdrifi Bp. II, 11631; hjöltin vóru hvítfyrir silfri Eb. 44 (817); hár fyrir elliHeilaG. I, 39228; grár, hvítr fyrir hærumFm. VI, 9528; . I, 641;Heilag11 .Bev214;40 grár fyrir járnum . 31;Mag30.* 98. 99. 123;Mag29185 hann þóttist nærekki vita fyrir hræzlu . VII, 172;Fm17hit þriðja bú átti hann við sjóinn á-, var þar enn betr komit at sitja(dvs. ) fyrir rekum . 29 (38);boEg31hann kendi eyfit ins ytra brunans fyririðri girndinni . II, 642;Heilag32 hannvar lítt gengr firir sárinu . II,Flat221;35 heptist (almanna vegr) fyrir þeimmeinvættum . 2 (4);Vatsd30 kostnað,er hann hefir haft fyrir þeim pening-om . II, 119;DN9 hafði mikinn fékost-nað fyrir veizlunni . 7 (8);Laxd16 tilþess ynþes -, es enn fyrste engelltapaþe fyr ofmetnoþ, - fyr /ao/funddiofols kom d/av/þe í heim þenna .Homil210;36 J. Kr. lét sér sóma marga -at grœða fyri hans bœn . I,Heilag61;20 jvf . 204 fg;Homil31 ef B. vildigera þetta, fyrir hans orð at láta afat tala við Þordísi . 15 jvf .Dpl11Nj56 (88);6 hann vildi taka písl á sikfyrir synþer várar . 26;Homil14 laugguðs þau, er eigi neigjast til hœgrihandar né vinstri fyri órœkð . 1;Leif15tigna heilaga píningavátta Krists þá,er sínu blóði hafa út steypt fyrir ástvárs herra . 174;Leif1 dó fyr nafn J.Krist . I, 367;Heilag32 dýrð sé þér,Kristr! er - lézt oss taka písl fyrirþínu nafni . I, 265;Heilag14 stefna e-mfiri rán . 34;Gul7 þurfu þér eigi -honum mein at gera firir mína skyld. 214;Bev19 fyrir þann skyld dvs. ,derfor . 173;Stj30 fyrir þann skyld at - dvs., . 61;fordiStj22 fyrir tvenna sök dvs. , . 33;afto GrundeStj20 fyrir hverja sök(dvs. ) er þat nú synd, - útanhvorfor?fyrir þá ( sök), at - . 173;nL.Stj19 fyrþeim sökum dvs. , .af disse GrundeHomil24;6 fyr hans sakar dvs. ,for hans Skyld . 199;Homil2 fyrir þat dvs. , .derforNj90 (136);23 fyrir hvat dvs. , .hvorforStj514;18 . II, 42;Sturl29 fyrir því dvs. , . 97;der-forStj14 . 34 (51);Nj11 fyr því . 193;d. s.Homil6 fyr því at - dvs., . 196. 199. 209. 210;fordiHomil11122635firir því at - . 115;d. s.OHm8 fyr hvídvs. , . 25. 171;hvorforHomil2329. 38 .Elucid55;7 þar fyrir dvs. , .paa Grund derafFmVI, 21. ;12 for, i den Hensigt at op-15)naa, udvirke, udrette noget sendi fyrirvárri hjalp hann til píningar .HeilagI, 61;26 minni ek yðr á þat, - at þértýnit eigi eilífum fagnaði fyrir verald-ligri dýrð . I, 404;Heilag5 Agrippaþóttist vita, at þau mundu eigi fyrirgóðu (&vl til góðs, dvs. ) gera þessa ferð . 69;i en god Hen-sigtPost33 jvf. 263 (jvf firir hví );Bev6L. 2 . II,Fld553;26 . 244;Hák.Iv22 fyrir hljóðs fegrðer diftongus fundinn . II, 80.SE16; for en, som Gave til en, til Gavn16)eller Brug for en Bárðr er úti okgreiðir fyrir gestum sínum . 44Eg(84);18 vóru margskonar kykvendi sœfðfyrir goðunum . I, 401;Heilag16 hannlét gera eld mikinn fyrir þeim .Eg43 (83);29 hversu mikit sá hinn helgimaðr bœtti fyrir mönnum, meðan hannréð fyrir landi ok lögum . 148;Hom12hann friðaði vel fyrir landi sínu, eyddiöllum víkingum ok útilegumönnum. VII, 16;Fm19 hvern snúð sjá þeirsínn í því, at vera heldr með konungi,en vinna fyrir frændum sínum eðafeðrum í heraði? . 58;Kgs15 at einnmaþr skyldi deyja fyr /av/llum lyþ .Homil171;33 hverr væri dauðinn betri, enláta lífit fyrir heilagri kristni . VII,Fm172;26 ek ok mínir brœðr hafa margarmannraunir þolat fyrir yðr - oklögum várum . 51;Gyð17 gaf Þ. tilstaðarins í Skálaholti Skógtjörn -fyrir sál föður síns ok móður .SturlII, 79;1 spurði, hversu þá skyldi mættimanns komit vera, er heita skal fyrirmanni . I, 70;Bp1 biðja fyrir e-m,biðjast fyrir fgg;se s. 135 b 58 gékk Þ.til siglu ok mælti fyrir skipi eptir sið()nL. at bede for et Fartøi ved dets Udreise. I, 774;Bp35 mælast fyrir dvs. (), . I, 392;bede forsigtil GudFlat37 . I,Heilag307;3 . 136. ;Post24 for noget, saa-17)ledes at dette er ens Raadighed, Sty-relse, Ledelse undergivet hann settieptir til landsgæzlu Josephum ok a.hertoga ok at vera fyrir folkinu .Gyð19 (jvf fyrirmaðr, formaðr, fyrirvist,1forvist); fyrir þessum her gerðist höfð-ingi m. konungr . 535;Klm25 þeirkváðust allir hann vilja fyrir sér hafaok hans ráðum at fylgja . VII, 34;Fm9spyrr, hverr fyrir þeim ( skipum)nL.ræðr . III, 187;Fld19 réð fyr borg-inni s. . II, 211;Heilag7 bóndi spyrr,hverr fyrir eldinum réði . 46 (93 fg);Eg13höfum vér gert ráð fyrir, at - dvs. - . 5, 9;truffetForanstaltninger til atRb1þú skalt hafa ráð fyrir oss . II,Fld187;3 höfðu forsjó firir henni () . II, 63;nL. Mæ-rens KirkeDN31 nema hanngerðist skörungr fyrir þessu máli .Eb27 (44);10 Þ. var forstjóri fyrir búi íTorgum . 13 (24);Eg11 foringi fyrir liðiþví . X, 408 (. 69);Fm11Ágr4 fyrir búití Reykjaholti setti hann Guðnýju -,hón hafði verit áðr fyrir búi Þórðarsonar síns . I, 237;Sturl32 mælti hann,at fyrir því liði skyldi vera Egill .Eg54 (112);9 var K. - þá fyrir ráðum áHólum . I, 367;Sturl27 var fyrir stjórnannarra þræla . I, 1;Sturl16 mikill,lítill, nökkurr fyrir sér . II, 62.Flat11190;4 . I, 180. ;Heilag29 angaaende18) hvorledes det skal være med en Tingeller Sag hefi ek ok annat ætlat fyrirspjótinu (dvs. ), at ek munda heldrhaft en anden Bestemmelsemed, for Spydetgefa þér . 86 (239);Laxd8 eigi þykkirmér ílla, þó at svá sé fyrir honum( motrinum) hagat, at H. hafi lítlanL.búningsbót af . 46 (138);Laxd5 sámaðr, er brú gerir, skal svá mælafire henni sem hann vill, at hví neyttsé . 454;Grág3 skal láta bera þar vættiþat, hve fyrir sekt hans var mælt. I, 85 jvf ;Grg198919 var mælt fyrirtrygðum . 94 (146) jvf 71 (106);Nj711sá maðr, er fyrir griðum mælir .GrgI, 204;23 jvf . IX, 53;Fm21 mæla fyrirminni . II, 45;Flat23 . I, 17;Sturl15G. sagði fyrir um haustit, at þar skyldivinna - . 69 (103). (jvf forstaða);Nj18 til For-19) svar for, Beskyttelse af Person ellerTing viljum vér þik tilhertoga at berjast fyrir oss ok lögumvárum . 37;Gyð21 vér skulum - hlífaengum manni, er fyrir honum vil standa. 58 (128);Eg13 dóms er hverr verðrfiri sínu fé at hafa . 34;Gul2 .Landsl8, 1;2 fœra vörn fram fyrir sik, fyrirsök . I, 69. 70;Grg261 ef maðr festirlög fyrir haga sínn, ok er ort í síðan. 13, 11;Frost1 þá skal landsdróttinnleggja fimtarstefnu ok festa lög fyrirlóð hans . 13, 1 (jvf . 72);Frost27Gul5skal hinn, sem á, fara til ok festa lögfyrir engit . 13, 17 Frost14fg. ;20)til Skade for en drepa menn fyrir e-m. 535;Klm29 . 169;Flov27 ef þat búverðr dautt fyrir honum . 4, 44;Frost5þat munu sumir menn mæla, at þeirhafi eigi þessa menn fyrir yðr drepit,heldr má hinn veg kveða, at þeir hafifyrir yðrar sakir (dvs. ) þessi víg vegit .for eders Skyld, til eders BedsteFlatII, 101 fg (. 18);19Fbr8 ónýta mál fyrire-m . I, 52;Grg21 . 14 jvf 16;Dpl2310vel var Þórolfr hér, áðr Egill spilltifyrir honum . 48 (98);Eg13 tók uppfé fyr öllum þeim, er nökkut mælto ímóti honom . 60;OH26 tók upp sektarféfyrir þeim mönnum, er sekir vóru .SturlI, 181. ;26 paa ens Vegne, for ens21)Vedkommende hverr nefndi þik í dómfyrir goðorð sítt . 13 jvf 12;Dpl1319kveðr hann þann griðmann fyrir ann-ars bú, er eigi átti þar lögheimili. I, 52;Grg14 þeir skyldu - veitahonum af landinu þegngildi ok nefgildi,pening fyrir nef hvert . 141;OH26 sjaumenn skyldu einn gera liðfœran, okgera fyrir hvern, er 5 vetra gamallværi . 227;OH11 Þ. sættist á öll málfyrir Björn . 153 (226);Nj12 þeir, erhann skal halda orði ok eiði firi .Gul43;3 ef hann kveðr nei við, skal hannfesta firi þat lyrittareið . 20 jvfGul1920;26 gerom vér þér þakkir fyr óendi-ligar aldir alda . 465;Post25 fyrir e-shönd dvs. , . 146;paa ens Vegne, for ens Ved- kommendeOH27 . 90;Fris24 .Gísl15;24 . I, 181;Sturl23 . 71 (206 jvf );Laxd312072. 11 fyrir e-s sakir dvs. , .med Hensyn til, i Henseende til nogetFmVI, 57;1 . II, 181. , = fyrir e-t fram 2;Flat33 uden22) Hensyn til noget, uden at det faar kommei Betragtning ved eller faar nogen Ind-flydelse paa en Sag, paa hvad der skereller gjøres ekætla þat ráð, at þit farit hvert er þitvilit firir mér . I, 130;Flat27 gakk semþú vilt fyrir mínum sökum (= fyrirmér) . 54;Þ.stang23 sofa munu vérfullan svefn fyrir því . II, 187;Flat29fara mun ek, sem ek hefir áðr ætlat,fyrir pess um draum . 48 (143);Laxd21víst ætlast þú mikla dul, ok munuvér sofa fyrir þetta dvs. , . II, 521;uden at dette er os til HinderFld29 lifi ekfyrir þá sök dvs. ,desuagtet, ligefuldt . ;Ljósvs. 2692 nú fara menn firirbann (dvs. ) landa eða staða millummed Tilsidesættelse af, uagtetgjort Forbud. 8, 25;Landsl1. 6 byrjar yðr at sefastok dœma ekki djarfliga firer lög dvs., . 224;uden Hensyn til LovenPost5ef þessi lítli hlutr væri tekinn fyrirvárt lof dvs. , . VI, 220;uden at ville søge vor Til- ladelse dertilFm16 hann varðfirir sína þökk (dvs. ) af sínumhvad enten han saasyntes vel eller ilde deromhesti falla . 251 jvf 256;Bev59 er -svá djarfir hafa orðit, at firir yðartráð hafa komit í yðart land . 190Didr25jvf &vl; varð hann vetrseta útanlands firir vilja sínn dvs. , . 3, 12;uden at det var hans ViljeFrost3 þat skalaldri verða fyrir allt þítt ríki dvs. , . 249. , = fyrir e-t fram 1;hvor stor din Magt end erBev69 23) uden Hensyn til, hvad noget koster, hvadderved staar eller sættes paa Spil, kanvindes eller tabesfyrir allt veraldar gull (om han derved) vil hann ekki verakunde vinde alt Verdens Guld, al Ver-dens Herlighedkallaðr regimaðr . 503;Klm18 þat vildaek ekki firer allt þat gull, er á erJakobslandi . 5;El10 nú leita þeir sérráðs ok vilja ekki fyrir líf sítt (dvs. )omdet end skulde gjælde, koste deres Livfrá hverfa . 70;Gísl25 hversu má ekþat gjöra fyrir mítt líf dvs. , . 16;det kan jeg,det skulde jeg ikke kunne gjøre, om detend gjaldt mit LivClar42 á morgin,fyrir hvetvetna (dvs. &vl fyrirdet gjælde hvormegetdet vil, hvad det end skal koste,hvetvetna fram), skal hann mœta méreða öðrum þeim, er verja skal skatt-gildit firer (dvs. ) honum . 79;imodEl7þú skalt ganga, fyrir þín augu dvs. , . 11;omdu ellers har dine Øine kjære, ikke viludsætte dig for at miste demClar72vildi nu fyrir hvern mun (= fyrir hvet-vetna) fara á konungs fund .Grett92;21 lézk vilja hefna, fyr hvern mun,ef hann mætti . 139 fg;Mork15 er sástuldr fyr engan mun (= &vl meðengu móti) refsingar verðr . 9,Landsl1. a) : a) þat veit ek, fyrir hinn kross-3 under Paakaldelse af Person24)eller Ting som Garanti eller Sikkerhed vedEds Aflæggelse eller b) Besvær- gelsefesta (dvs. ), at þik man ek -saa sandt som jeg bygger mitHaab paa den korsfæstede og ikke vilmiste hans Hjælp. I, 306;Heilag28 þat veit ek, fyrirlifanda guð ok fyrir líf andar þínnar,at - . 483 ();Stj301 Sam. 25, 26 nú,fyrir þítt líf ok heilsu, mínn konungr!skal mik aldri þá skömm henda, at -(. per salutem tuam et per salu-Vulgtem animæ tuæ non faciam rem hanc). 514 ();Stj211 Sam. 11, 11 fyrir trúmína, skal ek eigi lengra undan þérrenna . 241;Klm21 b) ek sœri þik fyriralla krapta Krists þíns ok fyrir mann-dóm ok karlmennsku þína, at þúhefnir þeirra allra sára, er hann hafðiá sér dauðum, eða heit hvers mannsníðingr ella . 117 (176);Nj27 ek sœriþik fyrir þá ena dýrliga píslarvátta,sem hér hvíla . I, 662. ;Heilag35 til25)Gjengjæld for hvad en har gjort ellergivet, til Betaling for noget, som kjøbes,til Erstatning for tilføiet Krænkelse, Tabeller Skade, til Udsoning af en Brødeeller Straf for en Misgjerning hafitmikla þökk fyrir gótt boð . II,Fld552;11 skortir mér eigi fé at leggjafyrir farit . 83 (128);Nj19 þú skaltgjalda fyrir hana () þrjár merkr silfrsnL. den Trælkvindesom du vil kjøbe. 12 (18);Laxd24 þat -, er hann ætlaðiat gefa fyrir gullkerit . II, 37;Heilag38nú segi þér, at þér vilit hafa hestmínn firer mat ok drykk yðarn .El63;2 féllu þeir Arnljótr gellini - okþeirra sveit öll, ok hafði hverr þeirramann fyr sik (dvs. ) eða tvá eða sumir fleirihavde hver af demfældet en Mand som Lige for sig eller sinegen Død. 217 (. II, 355);OH8Flat2 guð firir-dœmi þik firir allt þat, er þú hefirgjört . 241;Bev28 þœtti mér nú sœmi-ligra at gefa Njálssonum góðar gjafirfyrir hrakningar þær, er þeir höfðuok sárafar . 90 (137);Nj13 fé kom fyrirvíg Tordyfils . 11;Dpl12 vóru ger mann-gjöld fyrir víg Þráins . 94 (146);Nj6man ek ok eingra bóta beiða þik fyrirmínn () son . 13 (272);dræbteGunl13þess vil ek biðja þik, ef ek em veginn,at eigi komi þrælsgjöld fyrir mik; -fyrir þik skulu koma mannhefndir .Nj38 (57);12. 14 ef niðr setr ( er eigi skal jörð opna okLig paa en afde Dage,eigi lík niðr setja) þá skal bœta firiþat aurum 3 biskope . 18 jvfGul1120. 23;7. 9. 13. 155 ef hann blandar (mötu-neyti við hann), þá skal hann firi þatgjalda 40 marka . 20;Gul26 lauk hannfirir þat 3 merkr silfrs . 35;Dpl7 kærðihann (dvs. ) fyrirhan krævede Erstatningfjárþærnu, rekstr ok kostnað, er hannhefir haft . II, 119. ;DN11 istedetfor26)þá skal hann þá ( veð) hafa firi sína kú () . 41;nL. den Ko, i hvilkenhan havdesom hanmistedeGul5 galt hann gagl firegás, grís fire gamalt svín, en fyrirmörk gulls brends reiddi hann halfamörk gulls ok aðra halfa mörk af leiriok af móðu . 86;OH18 hón skell umhlaut fyr skillinga, en högg hamarsfyr hringa fiölþ . 34 (32);Hamh þatstendr fyrir b latínustaf . II, 78SE4jvf 80 fg ;2023 malit gull var á millisteina fyrir límit . 7;Partalop10 þúert mikit fól ok örvita, er þú draptfirir mik þínn frænda . 241.Bev42; for hvad der udgjør en Tings27)Kostende, Prisen som gives for at opnaanoget, komme i Besiddelse deraf mathann ( þrælinn) fyrir 3 merkr silfrsnL.. 84 (212);Eg11 jvf . 12 ;Laxdunder Nr. 23vildi selja (bókina) ok mat fyrir 16 aura. II, 534;Heilag6 let hón - metahalfrar merkr ból í Víkum í Andabú,fyrir þrjár kýr hvert eyrisból . II,DN119 jvf ;1314. 18 leysti sik út fyrir 300marka . IX, 421;Fm13 eigi skal ekfyrir ekki láta lífit ()men lade dembetale det dyrt, som ville berøve mig det. 8. ;Partalop11 for det, hvortil en28)Ting, bruges, tjener, hvorfor den gjæl- der, ansees G. hafði marga fyrir boðs-menn dvs. , . 34til indbudne GjæsterNj(50);13 ei má vera meiri tign þessaheims, en eiga konung fyrir bóndadvs. , .* 9;til Ægtemand, HusbondeMag12allir frændr Þráins höfðu hann fyrirhöfðingja . 89 (135);Nj23 skolo þeir þathafa fyrir finnandaspik . 531;Grág14þessir -, er dýrka ok lúta ok firirguð hafa dauðar líkneskjur . 131;Barl19belgr firi skip, en fœtr firi árar, guðsmiskunn firi stýri . I, 444 fg;Heilag35skógardýr ok búfé (hyll) hár fyrir(dvs. ) klæðnað .som tjenende tilHeilagI, 473;12 O. spyrr, hversu máttu, Már!eða hversu líkar þér? hann sagði:hvat mun þik ( þér?) undir vera?forfyrir þat mun þér ganga (dvs. ), sem ek mega ílla okdu faaroptage det saaledes, for dig maa detgjælde saaledesmér líki ok ílla . I, 11;Sturl21 veitek, at þá var þat gaman (dvs. ) okSpøgeigi alhugi, ok því tók ek þat fyrirgaman . II, 139;Sturl10 mun Erlingrgera enn at vanda, at taka fyrir hég-óma öll mál Ólafs konungs .OHm 115 (. II, 229);9Flat18 nú hafit þérljós fyrir myrkr ok satt fyrir lygi. I, 304;Heilag4 géngu meyjar inn oklásu upp halm þann allan, er -, okskiptu með sér svá sem helgum dómi;en er -, þá batt ein þeirra á halsóðum manni halm þann, er hón hafðihirðan fyrir (dvs. ) helgan dómsom. I, 623;Heilag12 hann skal honumvera fyrir (dvs. ) bróður í allasom enstaði . 210;Didr8 þökkum vér yðrfyrir hestinn, er þér sendir oss (jvf . VIII, 113 fgg);DN14 má hann ossþjóna aat myklum þora fyrir halfuanlækni . VIII, 115;DN6 fari sá fyrir nið-ing, er bregðast vill þér . 501;Klm7 vitae-t fyrir víst dvs. vide noget saaledes,at man anser, holder det for vift, sikkert: ef þér hverfið eigi frá guði, þá veitek fyrir víst, at hann fyrirlætr yðreigi Stj. 449;19 fyrir víst dvs. (: vit fyrir víst!): faðir mínn vilvisseligen,tilvisse, du kan anse det for vistellipt.forfyrir víst drepa þik . 469;Stj1 fyrirvíst ertu lauss (= víst ertu lauss .OH247 ; dylst eigi, at þú er lauss .27OHm 113) . II, 384;41Flat31 koma fyrir e-t dvs. koma fyrir;blive, føre til noget som Resultat, havenoget til Følge, se under: gótt er annars vítiogsaa med Dat.at hafa fyrir varnaði . 19;Sól jvf hafaannars víti at varnaði . 51.Barl21 eigi fremfor, mere end, m. Akk.29)nenni ek at ganga í þetta vandræðifyrir aðra frændr vára . 27 (43);Eb25faðir hennar elskaði hana fyrir alla hluti . 214 jvf 267 fg;Bev1631 bletsaðrvertu - fyrir alla menn í veröldu. 520;Klm29 bölvaðr verð þú fyrir öllkvikendi á jörðu . 115;Kgs11 jvf .Stj37;12 hinn góði Mikael er yfirvættismildr fyrir hvern . I, 702;Heilag35 hafae-t fyrir e-n dvs. : hefir þú mikithave noget forud foren, som Fortrin fremfor en, udmærkesig i noget mere end enfyrir aðra menn þá (= gerir þú mikinnmun öðrum mönnum þeim . 155),OHm18er hér eru . II, 245;Flat28 mart þikkimér Þrándr hafa fyrir flesta menn. II, 250;Flat29 hann hafði mest fyriraðra konunga hraustleikinn . X,Fm372;14 þessir ( Egyptar)m. Dat.nL.váru höfðingjar ok herrar at vísdómok vitrleik fyrir flestum þjóðum attrúa á marga guða . 131;Barl8 hannvar náliga fyrir öllum (dvs. ) dauðligum mönnum of allar lær-overgik næstenalledómsíþróttir . 1076;Mar8 þóttu þeirþar fyrir öllum (dvs. ) ungum mönnum í allri atferðde syntes der over-gaa allesínni, svá at þeirra jafningjar féngustekki . 7. fyrir burþ Krists ok eptirDpl14 før, forud i Tid for30)noget, m. Akk.. 25;Homil17 fyrir flóðit . 61;Stj8.23fyrir lög, undir lögum . 26;Leif13 fyrsólarfall . 238;OH8 fyrir miðjan daG. 489;Grág10 firir kveld . 227;Bev57fire vetrnætr enar næstar . 421;Grág9getinn af feþr firer allar tíþer eilíf-liga . 202;Post1 fyrir veraldir borinnaf feðr . 1088;Mar21 sannan guð affeðr getinn fyrir tíðir ok sannan manná tíð borinn fyrir heilsu vára (&vl várri) af meyju . I, 316;Heilag23 sá ervar ok er fyrir allar aldir . 799.Post3814;19 ef sá dagr er lögheilagr, er 14nóttom er fire dómenn . 489;Grág13fyr dag lítlu . 2, 42 (43);Guðr innfyrsti dagr veraldar er þrim nóttumfyrir Benedictusmesso . 66;Pr18 fámnóttum fyrir Ciciliomesso . I,Heilag295;3 fyrir 4 nóttum dvs. , . II, 239;m. Dat.for 4Nætter sidenFlat35 váro mithá Hyrto - mæyræ æn firir 10 árumdvs. , . IV,for mere end 10 Aar sidenDN702;4 fyrir nökkuru dvs. , . II, 534;for nogen TidsidenFld11 fyr skömmo, fyrskemsto dvs. , . 58. 66 (. II, 63.for kort, for meget kort TidsidenOH2821Flat382);3 fyrir löngu dvs. ,for lang Tid siden . II, 130;Flat18 fyrir öndverðu dvs. , . I, 83;førBegyndelsen, fra ført afGrg13. I, 394;Heilag34 : lét som Adverbium i Be-tydningen "forud, i Forveien"heil-agt dag hennar ok fastaði fyrir .HeilagI, 295;5 í þá hirðslu, sem fyrir varbúin . 546;Klm27 mun ek þar eptirgera, sem þér gerit fyrir . 48 (90);Nj17Þ. beiddist at fasta um daginn fyrirok svá nóttina . I, 295;Heilag7 skalþjóna gratis Clemens kirkju um þátolfmánaða nesto áðr firir, sem hann(dvs. ) tekr saman inntekjuførend hanhennar oss til umsnúnings ok kostar-kaups . II, 242;DN8 svá langri tíðfyrir dvs. , . 5, 9;saa lang Tid forudRb2fyrir fram dvs. : geldr nú Haraldii Forveienþriggja vetra skatt fyrir fram, ok kvezteigi mundu í annat sinn betr viðlátinn. I, 107;Flat28 þeir, sem harðir vóruok hugsterkir, glöddust í sínu hjarta,at þeir skyldu mœta heiðnu liði, enaðrir bliknuðu ok hræddust þegarfyrir fram . 169. ;Klm26 forud for31)noget som Varsel eller Forbud hann (nL.þessi draumr) mun vera fyrir kvámunökkurs manns hegat í land . VII,Fm163;14 Gunnarr segir, ef slíkir atburðiryrði, at þat væri kallat í öðrum löndumbenrögn, ok sagði mér svá Ölvir bóndi,at þat yrði fyrir stórfundum . 73Nj(107). ;24 formedelst, ved Hjælp af32)noget som Middel sagði þeim sínnvilja fyrir embætti sínna engla (=fyrir englanna þjónustu . 39) .Stj23Leif173;21 hefir - í sér - mark tveggjahinna mestu guðs dóma hér í ver-öldinni, annars fyrir vatnit þess, semum liðinn er (), at enginL. Syndflodenþurfi þann héðan af óttast, þess annarssem um eldinn kemr, þá er veröldinskal bregðast . 62;Stj22 fyrir þenna( Noe) var þá mannkynit annan tímanL.fjölganda . 81;Stj16 gerði kunnugt fyrirsínn sendiboða . 238 jvf 212;Stj531veitti fjándinn honum svör fyrir guðin. 31;OT16 hvárki í draumum, né fyrirkennimenn eða spámenn . 491 jvfStj33 492;21 þat er sagt var fyr Ysaia spámann. 81 ();Hom24Matth. 2, 11 fyr þat samaorð urðu allir lutir . 4 ();Stj24Joh. 1, 3þá ert Kr. -, er grœddi heim þenna okleystir oss af boðorðum þínum fyr ennhelga anda, fyr þann gørom vér þérþakkir . 465;Post24 varð ok svá fyrirhans kenning, at - . I, 61;Heilag29sýnist mér þat (dvs. ) ágæzt,de Jertegnes guþ lætr görask - fyr klæþi hans. I, 225;Heilag35 hvernog Adam ok E.vóro sviken fyrir ormenn . 63;Alex27at vér georemsk verþer at vera guþsmustere fyr guþs miskunn . 193;Homil8engi komr til faudor nema fyr mik .Leif1 ();18Joh. 14, 16 maþrenn má á engalund líka guþe nema fyr trú .Homil209 (fg);29Ebr. 11, 6 lífgar alla menn-ina fyrir vatn ok helgan anda .FrumpLXVIII;7 fyrir ljóssins nefnd merkjastþeir englar, sem - . 11;Stj18 fyr bœmerkist öll jarðlig eign . 50;Leif22enkis er fyrir þá örvænt dvs. , . I, 83;der erintet, som man ikke kan vente sig afdemSturl22 fur hann var eins-kis örvænt, orðs né verks . 16Heið(326).4

Part of speech: præp

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚠᛦᚱᛁᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary