Gefa

gefa

gefa, v. (gef, gaf, gefinn) 1) give en noget (e-m e-t) til Eiendom og forintet; om hvad man giver Betlere: Nj.49 (761 fg 7 fg); kvezt ljá mundu húsen gefa eigi Flat. I, 54632; með sölumselt ok með gjöfum gefit Dn. II, 74414.77513 jvf 75818; réð honum mörg heil-ræði, fyrst at gefa gull ok silfr ábáðar hendr ok gera sik svá vinsælanvið menn Partalop. 324; ogsaa gefae-n e-u d. s. eller begave en med noget Bp. II, 1659; gefast gjöfum dvs. givehinanden Gaver, Flat. II, 5610; Bp. I,27429; Sturl. I, 3195; Dn. II, 4677;gefast gjöfum sín á millum Dn. III,6988. V, 8255; gefast sín í millum Dn.VIII, 3114; ogsaa om Løftet af en Gave:vil ek at vísu halda þessi gjöf, er ekgaf sveininum Mött. 113; þat, semkonungr gefr ok játar, á aldri at ónýt-ast ok aptr takast Mött. 1529. 2) giveen noget, lade en faa noget (e-m e-t)i mere udstrakt Betydning; gefa e-mlíf, heimleyfi, grið Fm. IX, 47017. 4743.47931; gefa e-m nafn, ráð Grg. II,18219; Nj. 49 fg; gefa e-m slag Fm.IX, 31323; gefa e-m sök Fm. VI, 117.VII, 1325; Flat. I, 12717. II, 19824;gefa e-m e-t at sök Flat. I, 5726; Nj.35 (527); gefa gaum, se under gaum,gaumr; gefa e-m drekka (Inf.) Eg.80 (19619); upers. gefr e-m e-t dvs. enfaar noget; er byr gaf OH. 1162; Eg.23 (4422); gaf mér sýn þá Fm. VII,1636; gefr e-m missýni, glámsýni Fbr.1814; Flat. I, 55215; Stj. 4017; Pr. 5218;mikill máttr er gefinn goðum várumNj. 89 (1388); mikill vaskleikr - er yðrgæfuliga gefinn El. 1154; svá er sagt,at honum hafi flestir hlutir höfðinglig-ast gefnir verit Nj. 147 (25419); gefre-m m. Inf. dvs. det bliver en muligt,han bliver i Stand til, f. Ex. gaf þeimeigi austr at sigla Flat. II, 19417; gafkonungi eigi at sigla þann dag Sturl.II, 27117; fór Þ. jarl þegar í brott, erhonum gaf (nl. at fara) Fm. IV, 22829;hann fór austr, ok gaf honum eigiaustan (nl. fara), því at fljótit var svámikit, at - Nj. 41 (639); þeir höfðulegit þar margar nætr ok beðit þarveðrfalls, at þeim gæfi norðr fyrirStaði Grett. 9119; e-m gefr til e-sstaðar, brott (nl. sigla) Frs. 9130 fg.921; Flat. III, 4543; Fm. II, 1851 (jvf Flat. I, 39821); Fld. II, 51019; gafþeim vel, ílla dvs. de fik god, slem Vindtil at komme afsted, Fm. IX, 2683. X,45; e-m gefr skilja, sjá, at - dvs. enkan skjønne, forstaa, at - Heilag. I,6996. 70030. II, 5315. 14023; Mar. 26020;Flat. I, 39810; gefast e-m dvs. give sig iens Vold, overgive sig til en (jvf gefasik í vald e-s Fm. IX, 47927. XI, 39214),f. Ex. austr skulum lúta ok gefast KristiBorg. 1, 1. 3) = gefa upp 1; lashann næst andlátinu þat sama lof orsalmabókinni, sem dróttinn várr -J. Kr. söng á krossinum helga áðrhann gæfi sínn anda Heilag. II, 1259jvf 12431 fgg. 4) give til Ægte, bort-gifte, = gefa heiman (Dn. I, 72311),gipta. Hm. 80; n. bað konu tilhanda Högna, Alfeiðar -, ok var hónhonum gefin Nj. 81 (12028); ek var unggefin Njáli Nj. 130 (2011); hón vargefin til fjár Birni Nj. 149 (25725);víst hygg ek þik vel gefna Ljósv.1370. 72; hón var þá ógefin Sturl. II,1467; jvf Grett. 226. 5) udgyde (nogetflydende); þegar er hann rétti framhendr sínar, þá helltist vatnit á hendrhonum sem maðr gæfi, er vel kunniat þjóna Partalop. 519; jvf Æf. 42 a29;se ogsaa under gefa á 1, gefa niðr. 6) give Føde; gefa nautum Sturl. I,23236; hesti Sturl. II, 23233; Gísl.2819; göltum Hund. 2, 37. 7) gefastaðar dvs. stanse (dvs. gefa stað ferðinniSE. I, 2419), = nema staðar; lét hannþá staðar gefa róðrinn á skipunumFm. VI, 38327; konungr var þá kom-inn upp á Mörtustokka ok gaf (&vlnam) staðar ok hlýddi til frásagnarþeirra Fm. VIII, 40021; þá, er sá íssgaf staðar ok rann eigi SE. I, 426. 7) gefa sik vel, ílla dvs. vise sig at væregod, slet; hversu gefst nú fulltrúinnVígagl. 1434; þakkar honum, hve drengi-liga hann hafði gefizt um nóttina (vedat hjælpe til under Ildebranden) Sturl.II, 11233; hann man segja, at þat sé ván,at þú gefist honum eigi vel, ef þú gefistöllum öðrum mönnum ílla Nj. 22 (3222);varla váru (þeir) um síðir vápndjarfari nébetr gáfust en þessir Klm. 28923; hversugefast þér þeir útlenzku menn Eb.19 (2823); gafst Björn mér vel Nj. 153(26525 fg); þykkir mér nú ráð, at hverrgefist eptir efnum (i Striden) Vatsd. 29(4734); jvf Fm. VII, 2628; Svarfd. 2465;ek þóttumst vera svá mikill ok mátt-ugr, at -, en nú í dag hefir mér eigisvá gefizt Klm. 3085; gafst þeim sváat brjóta boð Jude Gyð. 2125; sjaldangefst þat vel, ef - Fm. IV, 2097; hefirþeim þat ok aldri vel gefizt í þessulandi Fm. VII, 2210; ílla gefast íll ráðVatsd. 3 (615); jvf Nj. 12 (2021); hefirslíkr ofsi jafnan ílla gefist Fm. IV,25224; jvf Flat. II, 16932; sem síðangafsk dvs. som det siden viste sig, Fm. X,41625 (Ágr. 8622); svá gæfist (dvs. vilde dethave gaaet) ef eigi - Fm. X, 39517 (Ágr.4117 fg). 8) e-m er e-t svá gefit, ersvá gefit um e-t dvs. en har faaet det,har det saaledes med Hensyn til enTing; ef þér er þetta svá gefit, semþú segir Flat. III, 2457; þeir várusekir menn, ok þó var þeim margtvel gefit Vem. 222; spurði, hversuhenni væri um þetta gefit Flat. I,41527 jvf II, 8133; Partalop. 4414; sváer bóndum gefit, at þat ráð, er þá ernýjast, þá er þat öllum kærast Flat.II, 3393; jvf OH. 3316; Fm. IX, 24418.42934. - Med Præp. á: 1) gefa á e-t dvs.helde, udgyde over noget (se gefa 5),f. Ex. á ker Clar. 135. 10 &vl; lét hanngefa útan á baðit í glugg, er yfir varofninum, var þá baðit svá heitt, atberserkir þoldu eigi í baðinu Eb. 28(4812 fg). 2) gefa á dvs. give paa, drivepaa, anstrænge sig for at naa Maalet,faa udrettet hvad man vil: gefr Ormrþá á ok rekr Brusa at balkinum Flat.Flat. I, 53033. - af: 1) gefa e-t af dvs.eftergive noget for ikke mere at villekræve det: Jórsala Sigurðr gaf af þessarnauðir flestar OHm. 7723 (Fm. X,3999 (Ágr. 4921); leiðangr höfum vérafgefit fyrir 2 nef svá lengi, sem hannhefir (auðn) skuldalaust dvs. uden Afgift,Frost. Indl. 184. 2) gefa sér lítil,mikit af e-u dvs. bryde sig lidet ellermeget om noget, tage sig det lidet ellermeget nær: gaf sér lítit af, hvat bisk-up sagði Bp. I, 8738. - at: gefa sérlítt, fátt at e-u = gefa sér lítit afe-u: Þ. gaf sér fátt at piltinum Flat.I, 25315; jvf Grett. 9028; Þórir gaf séreigi at Vatsd. 28 (4422). - niðr: gefaniðr dvs. nedgyde (se gefa 5): gefandiniðr vatn af glerhimninum Heilag. II,5419. - til: gefa e-m e-t til dvs. til-give: giffuer iak tik thet gerna til Dn.I, 94317 jvf 20 (fra Telemarken 1485) jvfSafn. 9635. 2) gefa (e-m) til e-s dvs. givenoget i den Hensigt derfor at faa, vindenoget: gáfu honum fé til sátta Fm.XI, 39214; þeir gáfu honum 3 merkrsilfrs til liðveizlu Nj. 49 (7529); hónvar gefin til fjár Birni Nj. 149 (25723);jvf Grett. 19528; vildum við gefa þérfé til -, at þú leitaðir eptir þessumáli Nj. 49 (7529). 3) upers. gefr tilþess dvs. dertil haves, gives Anledning:til þess gefr nú vel ok hógliga dvs. der-til er god og bekvem Anledning, Alex.15612; mæltu menn, at honum hefðivel gefit til um hefndina Fm. VII,23010. - um: gefa sér lítt, fátt,mikit, ekki um e-t dvs. bryde sig lideto. s. v. om noget, tage sig det lidetnær, lade sig lidet afficere deraf, gefasér lítt af, at e-u Flat. I, 26125;Vatsd. 1 (24); Fm. VII, 8714; Dn. II,3911; Flat. I, 3831; Fm. VI, 7118;Klm. 7127; vil ek, at þú segir, hversuþér er um gefit (dvs. hvorledes du finderfor godt) at svara þessu máli Partalop.4414. - upp: 1) gefa e-t upp dvs. givenoget fra sig, oplade sig, oplade (mods. beholde,fastholde) Heilag. I, 6313; allir hafa þatlyndi at gefa þat fyrst upp, er stoliter Nj. 49 (762); ef konungr vildi gefaupp ríki þat Fm. X, 416 jvf XI, 39220;vilja sumir upp gefa (borgina) en sumirverja Gyð. 6519; gefit upp (= lat.dimittite) örk dróttins Stj. 4371 (1 Sam.5, 11); þér dœmdut B. manndráparannheldr uppgefanda Post. 2422 (Apostl.Gj. 3, 14); í því bili gaf Haldórr upphornit Fm. VI, 2417. 2) gefa e-t uppdvs. bortgive saa meget af en Ting, atman ikke har mere deraf tilbage: hvater til at gefa biskupi? féhirðir hanssvarer: upp ætlum vér nú gefnar allargersimar Fm. VII, 19716. 3) gefa uppe-t dvs. gjøre Ende paa noget, lade det ophøre, f. Ex. mótstöðu Fm. IV, 32223 ;leik Fld. III, 53012; veizlu Fm. VI,4913; hringing Bp. II, 1591; sem hanngefr upp at sofa Heilag. I, 68320. 4) gefa upp e-n dvs. overgive en til sigselv uden at ville hjælpe ham, slaa Haan-den af en: var lofat at gefa upp fátœkamenn gamla ok veita öngva hjalp Flat. I, 4374; uppgefinn dvs. opraadt, forlegen,hjælpeløs: þó at þeir sé ríkir menn,þá erum vér ekki uppgefnir fyrir þeimFlat. II, 19536; eigi þykki mér vituppgefnir, ef vit veitumst at Grett. 12732 jvf 7911. 5) forlade, lade tilbage:minnist hann, hvar hann hafði konunaupp gefit Æf. 85 B23. 6) gefast upp dvs.give tabt, opgive ethvert Forsøg paa at hjælpe eller frelse sig, Sturl. II, 251.2730 fg; Fm. IX, 31016; festu þat meðsér, at þeir skyldu aldri upp gefast,meðan þeir mætti verja sik Nj. 84(12424 jvf 12); fyrir því, at þeir - höfðuengan liðs kost til varnar, gáfust þeirupp Eg. 19 (3623); gáfust upp okbeiddust griða Fm. VI, 1501; gefst þúupp! (= gef þik upp Fm. VII, 17027)Nj. 42 (641); gefast upp at vitnum dvs.opgive alt Forsøg paa at tilveiebringe Vidner i en Sag, Dn. IV, 24713. 7) gefae-m upp e-t dvs. overgive, overlade, over-drage en noget; at þeim sé hér ríkiallt upp gefit í landi Vatsd. 6 (1211);Vespasiano var upp gefit vald yfirJudea til hernaðar ok folkit allt tildauða ok þrældóms Post. 15832; =lat. tradere Heilag. I, 3837. 8) gefae-t upp dvs. eftergive, tilgive: gefr ekupp við Karla mág mínn 200 vað-mála, er hann er mér skyldugr Dn. II, 25544; gáfust upp at þeim jafnaðar-eið, sem þau vóru skyldug at sverjahvárt öðru Dn. VI, 15721; vil ek þérupp gefa alla leiguna Nj. 83 (12827);ef hann (dvs. skapdróttinn) gefr upp(leysingsaura), þá er sem goldit séGul. 625; munu þeir láta honum þatallt vítislaust ok gefa honum upp féok fjör (som han havde forbrudt) Pr. 28022; gefir upp þetta mál Fm. VII,13212; mun ek gefa þér upp sökinaFm. VI, 1419; allt þat, sem mér hefirmislíkat áðr, vil ek nú upp gefa Flat. II, 19630; gaf honum upp reiði sínaFlat. II, 2548; munum vér upp gefasyndir Heilag. I, 6425. - út: gefa útdvs. meddele, give, = gefa 1, El. 3 D2(jvf 212). - við: 1) gefa e-t við e-udvs. give noget i Betaling for en Ting:hugðist svá, at s. mundi eigi lausaféhafa at gefa við landinu Eb. 14 (1612);jvf Stj. 60021; Frs. 8529. 2) gefa sikvið e-t dvs. krympe sig ved noget: gertman ek þat geta, en þat er líkara, atek gefa mik við Nj. 36 (5316); mjökpínda ek Asbjörn prúða þá, er ekrakta or honum alla þarmana, ok gafhann sik ekki við, fyrr en hann dóFlat. I, 53038. - yfir: 1) gefa e-me-t yfir = gefa e-m e-t upp 7: efgöfgum mönnum gáfust stórir hlutiryfir Bp. I, 10710. 2) gefa e-t yfir dvs.give noget som Tillæg til det Beløb,som efter den givne Bestemmelse ellertrufne Overenskomst skal udredes (jvfyfirgjöf og min Afhandling derom i Christiania Videnskabs-Selskabs For- handlinger 1880 Nr. 16 s. 8 fg), Dn.V, 51719. VIII, 20814. X, 11824. 14615.XI, 1718. 3) e-t yfirgefst e-m dvs. enforløber sig, begaar et Misgreb i et Stykke, Mar. 3218; Klm. 45133 jvf &vl21; Fm. XI, 28320.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚵᚽᚠᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary