Gjald

gjald

gjald, n. 1) Udbetaling af hvad andre havetilgode, have at kræve eller vente. Grg. II,14210; seint gengr gjaldit (= greizlanOH. 1499); Fm. IV, 3294; lýsti fésök áhendr Rút - ok taldi 90 hundraða fjár,lýsti hann til gjalda ok útgreizlu Nj. 8 (156); til gjalz gefuar (dvs. gjafar) ok alzafræðes Dn. I, 4789; vóru mælt gjöldá Þingvelli at miðju sumri; fœrði afhendi gjöldin H. Oddsson en við tókLeiðar-Ormr Sturl. I, 19930. 2) det hvormed der betales en hans Tilgode-havende; því er gjöf gjaldi betra atsína á hverr úlaunaða (dvs. derfor er gjöfbedre end gjald, at den, som faar gjöf, ikkehar givet eller gjort noget for at faa den),engi er launað, nema jammikit komi ígegn sem gefit var Gul. 1293; sér æ gjöftil gjalda (eller launa, medens derimod gjöf ydes uforskyldt, uden at derved opfyl-des nogen Forpligtelse eller betales nogen Gjæld, se Sturl. I, 2321 fgg under gjöf 1;jvf Flat. I, 40635 fgg; herom se ogsaa J.Grimm kleinere Schriften II, 17415 fggmed Anm.; m. A. Castréns Nordiskaresor ok forskningar I, 12119 &fgg. . I, 35024)Gísl. 285; gjaldi hann fullum gjöldumþat, er dœmt var OH. 8621; skal sátaka, er stolinn var, gjald fjár síns- at þrim gjöldum Gul. 260; tvenn-um gjöldum kvezt hann þeim gjaldaskyldu, er sítt höfðu látit Flat. II,51813; skal stefna sá, er á gripinn, umgortœki ok til gjalda tveðra slíkra,sem búar meta Grg. II, 1627. 3) hvad man skal, har at betale; greiddist alltmiklu verr gjald þat, er Finnar skyldugjalda Eg. 17 (3025); gjalda e-t í gjölddvs. betale noget for derved at afgjøre ens (e-s) Gjæld, Dn. IV, 757 (se undergjalda 4); i Særdeleshed om a) Erstat-ning for tilføiet Forurettelse eller Tab: Gul. 179 fg; gjalda gjöld frændum (foren Mands Drab, jvf manngjöld) Gul.1653. 1683; skolu þeir gjalda gjöldumaptr frændum Gul. 1674; taka gjöldum konu Grg. II, 2310; full gjöld Gul.1733; hölf gjöld Gul. 1572. 1744. 1752.1792 fg; fyrir sakar skyldi niðr fallaþriðjungr gjalda Flat. II, 18036; gangaá gjöld eptir e-n dvs. kræve Godtgjørelsei ens Efterladenskaber? Dn. XI, 10018;b) Betaling hvorved man frikjøber sigfra Plyndring: tók gjöld af mönnumen herjaði at öðrum kosti OH. 2231;fór allt austr fyrir Gautland ok herjaði,fékk hann þar stór gjöld af landinuFlat. I, 5310; leggja gjald á mennSturl. I, 23620. 2673. 4) Straf, hvor-ved man maa undgjælde for sine Gjer-ninger; gjald syndar (jvf syndagjald)Barl. 6431; pínsla gjald dvs. Straf sombestaar i pínslar Barl. 864; þá kenningkennu vér, er þeir létu oss, ok meðsömu ömbun, ef vér flytjum vel, meðsömum gjöldum ok, ef vér flytjum ílla,Sturl. I, 22414; veitti hann Sighvatimiklar átölur um þat, at hann -, oksegir, at hann mundi stór gjöld fyrirslíkt taka af guði Sturl. I, 34222; ekkiveraldar góz skal þér hjalpa, at þúhefir eigi full gjöld af mér Æf. 3823;heitandi grimmum gjöldum, ef hannvil eigi samþykkja henni Mar. 51218;kváðu hann skyldu taka gjöld á sjalf-um sér fyrir níð sítt Grett. 336. 5) Tab, Skade; eigi skyldi hans gjald vera,þó at týndist féit, en njóta, ef grœddistFlat. II, 7414; kann vara, at Ároniverði at þessu lítit gjald (dvs. at A. ikketaber stort derved) Bp. I, 6326; ef þútekr ílla konu, þá mun þat verða þíttgjald ok margra annarra Didr. 29624jvf 30212; auka skal sœmd þína, efþetta er svá, ella mun þér gjald atverða Nj. 86 (12622).

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚵᛁᛆᛚᚦ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary