Gjalda

gjalda

gjalda, v. (geld, galt, goldinn) 1) tilbage-give en noget (e-m e-t), som man har tagetfra hem, faaet til Laans af ham, som hanhar tabt; felum vér yðr á hendi þannunga mann, at þér geymit hann í lífsveg ok gjaldit oss með andar ávextiPost. 4864; þorpkarlinn kallaði þegará Benedictum -: gjaltu mér son mínn!B. svaraði: veiztu, at eigi tók ek sonþínn frá þér; þorpkarlinn mælti: dauðrer hann, en þú kom ok reis hann afdauða Heilag. I, 1767 fgg (Leif. 11720);þú ert vinr guðs, af því gjalt mérson mínn, er nú andaðr Heilag. I,59017; jvf Post. 33120; geldr þér ennmeð miskunn, þó at þú týnir meðheimsku Heilag. I, 46818; gjalltu lík-ama önd hans, þá sem þú tók á brautHeilag. I, 17619; gjalda dauðum lífitaptr Post. 92535; þat eru allra landalög, at lán sé goldit, með láni er mérþessi heimr en eigi með gjöf Heilag.I, 44727; þat es rétt, at maðr gjaldiþat, es hann tekr frá öðrum, ok bœtigör óskil Elucid. 685; þat (dvs. helvíti)geldr, sem hann (nL. guð) býðr, þá,es þat gleypti Elucid. 5722. 2) erstatteen (e-m) Tabet af noget (e-t) ved enYdelse (e-u) derfor; gótt kaup var þat, erek keypta þik, þú munt nú vel gjaldaverð þítt í dag VígagL. 2376; gjaldahauld 18 mörkum lögeyris; gjaldiskaða þann allan, er þeir gera GuL.1447 jvf 82 fg. 3) betale, lade en (e-m)undgjelde for det onde han har gjort (e-t); geld ek þat, er ílla er til míngert Nj. 83 (12819); skal ek þessi tíð-indi gjalda Bev. 21230; til þess atdómari várr nemi af oss reiði sína,þá er hann sér, at vér gjöldum osssjalfir glœpi vára ok iðrumst syndavárra Heilag. I, 3895; galt hann syndir(= hefndi synda Elucid. 1441) þá, erhann eyddi í orrostum þeim, er fyrir-létu rituð lög Elucid. 1444; skal ekgjalda þeim svá útrúleik sínn Flat.II, 63; þær sakir, er ek á at gjaldaÓlafi, Flat. II, 350; þeim var sín úham-ingja miklu íllo goldin OH. 23221 (Fm.V, 11310). 4) give en noget (e-m e-t),lade en faa noget, betale, yde, give frasig; gjalda e-m landaura, sakeyri OH.5621; Fm. VIII, 1742; konungr geldrþá margfalt lof guði fyrir þær jar-teignir Flat. I, 2616; jvf Heilag. II,38011; hann var til þess tekinn, athonum var verra til hjóna en öðrummönnum, ok galt nær engum mannikaup dvs. hvad han var bleven forligtmed ham om, Grett. 705; nú hefi ekgoldit þér nökkut fyrir (dvs. som Beta-ling, til Straf for) vangeymslu þínaHeilag. II, 14424; váru engar gersimarsvá miklar -, at Guðrúnu þótti eigiskapligt, at hón ætti, en galt þófjándskap Þorvaldi, er hann keyptieigi, hversu dýrar sem váru metnarLaxd. 34 (8715); eign þá, er vér guldumJuddardi móti fjárlut sínum Dn. I,74; Þ. segir, at þessi jörð var goldiní gjöld eptir föður húsprœyu sínnarDn. IV, 757; ogsaa uden Nævnelse afPersonen, som faar det givne: sögðuþat makligra, at hann gyldi sjalfansik (dvs. at han paa, med sin egen Person fik undgjælde) fyrir svívirðing, er - Eb. 56 (10411); œrit hefir komit fyrir víg Bolla, er Helgi var Harðbeinssonfyrir goldinn, da man tog Hevn derforved at dræbe denne, Laxd. 71 (2059); þettalandamæri hafa Jæmtar ok Helsingjarhaldit síðan löndin váro bygð, okþeir goldit fyrir, hvárir sem á hafagengit NL. II, 4907; gjaldi hann fullumgjöldum þat, er dœmt var OH. 8620; váru þá goldnar sakir þær allar, okþeir guldu allir nökkut, er þar höfðuverit SturL. I, 1718 fg; vil ek, at þúgjaldir skynsemd þínnar sýslu Kgs.17134; síðr (dvs. at ikke) þú Ásum öfundgjaldir Lok. 12; hann geldr þessamiskunn Heilag. I, 46816; allir vér,er nú gjöldum jákvæði til þess Fm.IV, 8716; gjalda samkvæði se under samkvæði; hann lét þá vandliga gætahans ok galt mikinn varhuga við (dvs.mod, til Gjengjæld for) svikum hansOH. 7318; vin sínom skal maðr vinrvera ok gjalda gjöf við gjöf, hlátr viðhlátri skyli h/av/lþar taka Hm. 41 (42). 5) bruge eller levere som Betalings-middel hvor en Gjæld skal afgjøres; ef kýr skal gjalda, þá skal gjalda eigiellri kú en átta vetra GuL. 2232; gjaldaeigi sverð í sakfé GuL. 22314; nú er féskilt þat, er í gjöld skal gjalda GuL.22320; galt hann gagl fyre (dvs. istedetfor)gás, grís fire gamalt svín OH. 8617;hann gaf eigi né galt, ok eigi sölumseldi GuL. 2544. 6) undgjælde for noget,for ens Skyld (mods. njóta) m. Gen. Heilag. I, 29219; Flat. II, 353; Didr.296; hann ætlaði, at hann mundi þessvíðarr koma, at hann mundi njóta föðursíns en gjalda GísL. 7319; heldr geldrLeifr Þrándar en nýtr frá mér Fm.II, 11616; ogsaa med tilføiet Præp. at(jvf gd. Sk. L. 15, 1) ved hvilken man sandsynligvis har underforstaaet i DativBetegnelsen af det Tilfælde, den Lidelse,hvori eller hvorved en undgjælder fornoget (skjøndt man ogsaa kan finde dettetilføiet med en anden Præp. efter at,f. Ex. Helga hefir þú goldit at í þessuFld. I, 2829): ef þú geldr eigi annarraat Heilag. I, 62221; veit ek þat eigi,hvárt heldr er, at hann hefir sakir tilþess, eða skal hann hins gjalda, er ekhefi hann þar sett yfir varnað mínnOH. 1124 (Flat. II, 19819). 7) koste,med Prisen tilføiet i Akk. hvat geldrmalmrinn Mar. 95324; galt hvert pundkorns þrjá laupa smœrs Dn. II, 1078;i denne Betydning med smœr, mjöl somSubjekt maa vistnok gjalda tages i Sæt-ningerne: galt þá halfa mörk smœr(dvs. da kostede Smøret en halv Mark?) Dn. II, 466; þá er mörk geldr mjölRb. 13, 7, hvor man dog savner Angi-velsen af, hvor meget Smør eller Melbetaltes med 1 Mark, men samme maasuppleres med den Vægtenhed, der i Alm.anvendtes ved Opgaver af Prisen paade omhandlede Varer, og som Veiled-ning dertil kan vel tjene Varianten mjöl-pund til Rb. 13, 71 saa at det var 1Sk Mel som kostede 1 Mark. - MedPræp. eller Adv. af: gjalda e-t af dvs.udbetale tilfulde, Grett. 17622; SturL. I,1717. - aptr: gjalda e-m e-t aptr 1) erstatte en den Skade, som er hamtilføiet, betale en Erstatning for hvadman har berøvet ham, med Erstatningentilføiet i Dativ: allan þann skaða,er görr er þar, skal sá gjalda aptr,sem menn meta, er upp lauk grinduGuL. 833; honum mun þykkja, at þéreigit at gjalda aptr sendimenn hansmanngjöldum, þá er menn kalla, atþér munit hafa drepa látit Eg. 77(18525); gjalda hann aptr fullum gjöld-um GuL. 1572; nú vigr maðr ármannkonungs, þá skal gjalda hann aptr 15mörkum GuL. 1701 jvf 4 ; gjalda aptr 3mörkum þumalfingr GuL. 18014; færmaðr af því bana, þá gjaldi hanngjöldum aptr frændum hans GuL. 1722jvf 1673. 1763. 1732. 1742. 2) lade en faa Løn for sin (onde eller gode) Gjer-ning, med Lønnen tilføiet i Dativ: segirhvert vélræði honum var sett af óvinasínna hendi, ok lézt vilja, at þat yrðiaptr goldit (= at brátt gyldist VígagL.1666) VígagL. s. 1017 ; hón biðr hannlítillátliga sér heilsubót vinna, ok göf-ugr guðs játari veitir mildifullr beðnahluti - aptr gjaldandi fullri heilsu íalla staði Heilag. II, 12324. - upp:gjalda e-t upp dvs. udbetale, NL. I. 45519.- út: gjalda e-t út = gjalda e-t af,SturL. I, 5214.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚵᛁᛆᛚᚦᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary