Grið

grið

grið, n. 1) Tilhold som en búlauss Person har hos en bóndi, hvis heimamaðreller griðmaðr han derved bliver, hvis bú eller Hus derved bliver hans heimili,hvori han er friðheilagr, har heimfrið,og hvori en Sagsøger har at stevneham (jvf heimili, lögheimili, löggrið);á maðr slíkan rétt, sem á sjalfum sér,- á þeirri konu, er hann hefir í griðimeð sér dvs. har saaledes hos sig i Huset,at hun er hans griðkona Gul. 1973;ef sá maðr deyr, er grið hefir hand-salat manni fyrir fardaga, ok ef erf-ingi býr þar því búi eno sama, ok erföst þá griðtaka þess manns GrG. I,13324; skal hann hafa fengit sér griðá halfum mánaði þeim, er hann kemrí þann fjórðung GrG. I, 13124; ef maðrá kono, ok (dvs. da) skal hann fengithafa henni grið - enn fimta dag -GrG. I, 1293; ef þá er henni ófenginnstaðr -, ok er rétt þá (dvs. da er detret), at hón taki sér grið þar, er hónvill GrG. I, 1296 jvf 1315. 21 ; ef maðrtekr grið með manni, sá er í fiskiferr, ok varðveitir þat ekki (dvs. og ænser det ikke, forholder sig saaledes som omen saadan Overenskomst ikke var afsluttet),ok vitust þeir þat við málamundaþann -, ok varðar GrG. I, 13110; efmaðr hefir eigi sér grið þann dróttins-dag at apne -, ok varðar þat útlegðGrG. I, 1291; maðr hefir þar grið,þótt hann sé af landi farinn GrG. I,13027 jvf 1312 fg; þann dag segja lögmann af griði því, er hann hefir áðr haftGráG. I, 12824; ef maðr vill eigi faratil griðs þess, er hann tók GrG. I, 13319;ef maðr fiskar til miðsumars ok ferrþá í grið, ok (dvs. da) verðr hann þarþingfastr, ef hann hefir löggrið, ok erþat rétt at stefna honum at því heim-ili -; ef maðr fiskar um annir okgengr í grið at vetri, ok (dvs. da) errétt at stefna honum at því heimilium þær sakir allar, er hann görirsíðan er hann kemr á griðit; stefnaskal honum at fiskiskálom um þærsakir allar, er hann görir áðr hannkomi á griðit GrG. I, 1323 fgg; maðrskal koma til griðs svá, sem hann ersáttr á við bóandann, annattveggja atfardögum eða at miðjo sumri -; þessá maðr kost at koma til griðs at miðjusumri ok iðna annat þangat til, ef hannvill GrG. I, 12911. 15; ef maðr tekr 2missera vist ok er hann á því griði 2vikor fyrir alþingi o. s. v. GrG. I,13225; ef gestfeðri er í griði með bú-anda Frost. 9, 52; ef hann (nl. gest-feðri) andast í griði með manni eðaá skipi Frost. 9, 58; ef sá maðr an-dast á griði, er verk skyldi vinna, ok- GrG. I, 13428; of sakar þær allar,ef hann hafði áðr gervar, áðr hannfœri af griðeno, ok svá um þá sök,er hann fór í brott fyrir, ok er þarrétt at stefna þeim sökum at þvíheimili, ok verðr hann þar þingfastrum þær sakir GrG. I, 13515. 2) i Plur.saadan Fred eller Sikkerhed for sin Per-son, at man ikke er udsat for at mistesit Liv, tage Skade paa sine Lemmer; var þat (ráð) gert at beiða griða Baldrifyrir allskonar háska SE. I, 1728; buðuvíkingar at gefa upp virkit, en þeirskyldu hafa lífs grið ok lima Eb. 62(11323 jvf27); jvf Stj. 4467; skal biskup eðaforstjórar heilagrar kirkju þiggja þeim,er til kirkju flýr, lífs grið ok lima Jkr.1213 (AKr. 362); varð lítil vörn af víking-um, gáfu þeir sik upp ok beiða griðaFlóam. 26 (15112); beiddu víkingar sérgriða Nj. 30 (4515); nú flýðu sumirjarlsmenn á land upp, sumir géngu tilgriða OH. 4114 (Flat. II, 4526); borg-armenn Beture ganga til griða svá, atþeir géngu frá allri sínni eign ok borg-inni Gyð. 2817; þá urðu menn til atbiðja þeim griða, - ok allir þeirfrændr féngu grið nema Þ., jarl kvaðöngan mann honum þurfa griða atbiðja, kvað annanhvárn þeirra deyjaverða, fóru þeir í kirkju, er grið vórugefin Sturl. II, 2657 fgg: Þ. bauð Hauk-nef grið ok báðum þeim, ok því játtuþeir skjótt Þorskf. 5313; jvf Flóam. 26 (25114); gef mér grið (= gef mér lífFlov. 14656) Flov. 19116; vóru þeirmenn dregnir út (af det brændende Hus),er grið vóru gefin Flat. II, 4171 fgg;hann gaf hinum vápn sín ok klæði,er hann gaf grið Nj. 30 (4517); alliraðrir kómust í kirkju, en um morg-uninn gaf konungr þeim grið Flat. III, 7827 (Fm. IX, 374; KonunG. 3128);jvf Stj. 4465; Kári þreif Ketil höndum,Björn hljóp at ok vildi vega hann, Kárimælti: láttu vera kyrrt, ek skal gefaKatli grið Nj. 152 (2652); jvf OHm. 4313.352; OH. 2918; Sturl. II, 26511. 3) Til- stand, Forhold under hvilke man ikkemaa angribe, overfalde hinanden ellerforgribe sig paa hinanden; þat er okníðingsverk, ef maðr vegr mann í grið-um Gul. 1733; Byl. 4, 311; og det sær- ligen om a) Vaabenstilstand i Krig ellermellem de kjæmpende: eptir þat beidduGirkir griða um 2 vetr, en Trojumennhétu því, ok vóru grið þá sett ok velhaldin Trój. 21 (5211 jvf 8) jvf 26 (7015).27 (7428). b) Helligdagsfred og saadanFred, der skulde finde Sted ved Tingog lignende Sammenkomster (se þing-helgi, jólagrið): Grett. 164 fgg; viliþér nökkur grið selja oss í rannsóknþessi Eb. 18 (2219); allir þeir, sem íGulaþings för eru nefndir, skolu ígriðum vera hverr við annan þar tiler - Landsl. 1, 51; jvf Byl. 1, 41;ef sá maðr vil ganga á örvarþing,er hann er þar fire sökum hafðr, þáskal hann æsta sér griða, en bœndrskulo selja honum grið á þing ok afþingi, 5 nátta grið á sumars degi enhalfs mánaðar á vetrardegi Hák. 322;jvf Gul. 1608; grið á hátíðum, griðþau, sem sett eru um jól (&vl eru áThomasmessudag firir jól) skulu hald-ast til Brettivumessu, en þau, er setteru um Ólafs messu í kaupangri (forat gjælde under Kjøbstevnen?), skuluhaldast til Lafranzmessu JKr. 141 fg; om hvorledes man i Nidaros gik frem medat setja grið á Thomasmessodag mótjólum á móti af kirkjunnar (erkibisk-ups) halfu se Dn. III, 28. c) Kirkefred eller Kirkens Asylret: flýja á grið kirkju(jvf kirkjugrið Kgs. 1684; kirkjufriðrJKr. 1311; þar sem hann flýði á guðsgrið ok í þat hús, sem guði var helgatKgs. 1682) AKr. 345. d) om den Fred som skal raade i Kongens Hus eller Nær- værelse (se OH. 1177; Gul. 170; Landsl. 4, 416 fgg; Byl. 4, 346 fgg); kom Sigurðrí Noreg ok byrjar hann ferð sína áfund Haralds konungs til Björgynjarok gékk brátt á konungs grið okflutti sítt erindi Mork. 20515 (Fm. VII,331). e) Fred som tilsiges en for en visTid til eller under Udførelsen af etÆrinde: þá báðu sendimenn Ólaf kon-ung at gefa sér tóm til, at þeir hittienn A. konung ok freistaði, ef hannvildi enn meira gjald af hendi reiðatil þess, at friðr væri; þeir beiddugrið einn dag til heimreiðar, en annantil umráða, en hinn þriðja til aptr-ferðar EG. 52 (10632). f) Fred, som sættes mellem dem, som har noget ude-staaende med hinanden indtil Sagen kanblive afgjort ved Forlig eller Dom, saaat ingen imidlertid skal skride til Hævneller tage sig selv til rette: ef vegandibeiðir sér griða nás nið eða nefa, eðahans frændr honum -, þá skolu þeireigi griða varna, ef at lögum er beitt-, en þá er at lögum beitt, ef -GráG. 30513 fgg; æsta sér griða Hák. 322; láta e-m grið uppi dvs. indrømme, tilstaa en begjæret grið GráG. 30610. 14;festa grið fyrir e-t Vem. 234; de som søgte at faa grið i Stand mellem Par-terne sagdes fara með griðum dvs. med Fredsforslag, Fredstilbud, Þorskf. 539;Sturl. II, 23030; Parterne sagdes denene at selja (e-m) grið GráG. 30511;Sturl. II, 10829. 12422 fg. 23028; jvf handsala e-m grið Grett. 16416 jvf30; den anden at taka grið (af e-m) ikkealene sér men ogsaa e-m til handaGráG. 4033 fg; GrG. I, 20414; Eb. 44(837); Sturl. I, 2834; Dn. III, 27717;nú selr n. n. grið til sáttarstefnuþeirrar, er þeir hafa á kveðit, fyrir sikok fyrir sínn erfingja ok alla þá menn,er hann á griðum fyrir at halda GráG. 4031 jvf 18. (GrG. I, 20413); Nikolas P.kærði um aftak Birgis, er Páll K.tók af ófyrirsynju, ok Ólafr stafr varatvistarmaðr; - n. P. gaf áðrnefnd-um mönnum dag til stefnu ok frá,at prófa þeirra mál, gaf hann oksérdeilis grið til áðrnefndrar stefnuPetari í G. ok Rikardi, sem optnefndrn. gefr fulla sök, at þeir vóru atvistar-menn at optnefndu drápi, ok þau sömugrið tók ek Ólafr optnefndr þeim tilhanda, til hvarra(r) stemnu engin þeirrakom; - stóðum mit ok Sigurðr í G.ok Björn á v. - í þý sama prófi -, semþá skuldi hafa varit, er þeim várogrið gifin til optnemdar semnu Dn.III, 27720; báru þessir menn víglýsingarvitni fyrir mér, at K. gékk viðr, athann var banamaðr Bjarnar, Þorgeirrundir Bergi ok Þrondr, hafði Björnþó yðart bréf, mínn herra (nl. kon-ungr)! er þér hafður gefit honum griðút til páska, en aldri kom hann tilmín at beiðast nokors konar ransaks afmér Dn. II, 12336. Naar begge Partervare enige om, at der skulde være griðmellem dem, maatte den sættes for atden kunde komme i Stand og have fuldGyldighed: bœndr vildu eiga þing viðhann ok setja grið þeirra á millum,konungs ok bóanda OHm. 355 jvf 7. 9(jvf OH. 10733). Formler for griða-setning findes GráG. 402-405; GrG.I, 204 fg; Grett. 164 fg; Heið. 33;hvilke anvendtes, naar en skulde setjagrið með mönnum, á meðal mannaGráG. 40422. 40514; segja, mæla fyrirgriðum GráG. 40311; Grett. 16423; jvfnú viljum vér biðja ykkr, at þit sýnitönga óvísu, meðan þit erut á skipinu,en gjörit sem ykkr líkar, er þit komitá land; nú sefast þeir af orðum Skúfs,ok eru nú grið sett á millum þeirraFlat. II, 2053 fgg; jvf Fbr. 53 (Flat.II, 163); naar saaledes grið var sat,vare alle de, som til Følge deraf vare ígriðum GráG. 4036 jvf 4049. 4051, og-saa forpligtede til at halda griðum GráG.40317. 40416; GrG. I, 2055; Grett. 163 fgg; Sturl. I, 30410; eller þyrma griðumGráG. 4044; GrG. I, 20522, idetmindstesaa længe som ingen af dem havde fore-taget sig den Gjerning at segja í sundrgriðum öllum ok friði Sturl. II, 2651;medens derimod ingen maatte rjúfa griðin(og derved gjøre sig skyldig i griðarof)GráG. 40322. 24; GrG. I, 20510; Grett.1656; eller ganga á griðin, spilla grið-um Landsl. 1, 53; Byl. 1, 43; JKr.143; Grett. 1673; GráG. 5053. 15. 40415;jvf brjóta grið á e-m Kgs. 1682. -Til grið 2 svarer gsv. griþ, gruþ Schlyter239 a16 fgg 37 fgg; gd. gruth Vald. sj.Lov 2, 31; Er. sj. Lov 2, 10; omForekomsten og Betydningen af grid iAgs. se Joh. Steenstrup Danelag 249;Stubbs constitutional history of Eng-land2 s. 181-183; grið og friðr for-bindes ofte med hinanden (ligesom i Ags.og G. eng., se K. Regel i Germanisti-sche Studien I, 17434 fgg), f. Ex. ek setgrið ok frið GráG. 4048. 12. 4058; segirþá í sundr griðum öllum ok friði viðþá brœðr Sturl. II, 2651. - Jvf. fégrið,fjörgrið, frelsisgrið, jólagrið, kirkju-grið, páskagrið.

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚵᚱᛁᚦ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary