Gyrða

gyrða

gyrða, v. (rð) 1) omgive noget med en gjörðeller med noget, der bruges som gjörð;mösurbolli gyrðr með silfri Mork. 1924(Fm. VI, 18420); reiðskjóti hins haltamanns var gjörðr (dvs. gyrðr) með gjörðþeirri, er hinn helgi Johannes hafðigert (se L. 17) HeilaG. II, 43921; settihann söðul á hest ok gyrði hann fastStr. 778; sté hann af hestinum ok gyrðihann fast, steig upp ok keyrði hannsporum SE. I, 17817; skulu þit sprettagjörðunum hennar, skal G. þat geraok láta sem hann gyrði hestinn (dvs.strammer Sadelgjorden om Hestens Bug)-, ok reiðit hana af baki Heið. 22(33920); gyrða sik dvs. omgjorde sig med Belte (gjörð, gyrðill, lindi, belti), for at Klæderne derved kunne komme til atslutte fast om Livet, og tillige undersamme drages saaledes op, at man ikkegaar síðklæddr eller af den nedhængende kyrtill o. deslige hindres i sin Bevæ-gelse, i Udførelsen af sin Gjerning (jvfkilting): síðan tók J. at gyrða sik, okþví næst gróf hann jörð af öllu afliHeilaG. I, 30723; lagði hann af sérsilkimöttul ok gyrði sik með dúki,síðan steig hann (af) skipinu ok gékkupp í hamarinn Fm. X, 31410; gyrðrum lendar með álbelti Stj. 60628; mánú sjá margra fátœkra manna flokka,er móti honum renna, eina gyrða aðrauppstytta - - en aðra má sjá lítil-látliga fram fallandi (= lat. videres moxpauperum turbam, quæ venerat in oc-cursum, hos succinctos - - alios verohumi se humiliter prosternentes; saaat succinctos er gjengivet ved gyrðaaðra (for eðr?) uppstytta) Thom. 21910;gyrðr í brœkr dvs. saaledes omgjordet medsit Belte, at den nedre Del af Kjorteleneller Skjorten, istedetfor som sædvanligat hænge ned udenover brœkrnar, inde-sluttes i disse, som ved Hjælp af Beltetere ophæftede om Lenderne og saaledeshænge over Hofterne: Ljósv. 2147; Vallalj.3113; hann var í blám kyrtli ok ísvörtum brókum ok gyrðr í brœkrLaxd. 63 (1833); hann var skikkju-lauss í skallatskyrtli ok blám brókumok gyrðr í brœkr Fm. VII, 14321; L.var í selskinnskufli ok í skinnbrókumok var gyrðr í brœkr Flat. II, 20722(jvf Fbr. 8418); hann var í selskinns-kufli yfir brynjunni útan, ok var gyrðrí brœkr SturL. I, 2511; gyrða hettu,skyrtu í brœkr dvs. omgjorde sig selveller en anden saaledes, at nævnte Klæd-ningsstykkers nederste Del derved kommertil at ligge inden i brœkr, at en bliver gyrðr í brœkr Finb. 712; Háv. 310. 2) binde noget (e-u, með e-u) saaledespaa (e-n), at det bliver hængende fastved, ned fra hans Belte (gjörð); sprettiOrmr af sér digrum fésjóð, er hannvar gyrðr með Fm. VIII, 14224; hannvar gyrðr sverði, saxi Flat. II, 19034;Grett. 1159; jvf Flov. 12610; Klm.17830; þesso vápni (nL. saxi eineggjaðu)gyrðir hann sik undir yhfirhöfn á hœgrihlið Stj. 38310; H. brá þá saxi því, erhann var gyrðr með undir klæðumFlat. I, 34218; ek gyrða þik þessusverði Klm. 33117; gyrði hann R. frændasínn með honum (nL. hinum hvassaDyrumdala) Klm. 33116 jvf 33121. 25. 3) fastbinde noget ved Hjælp af et Gjen-standen omgivende Baand (gjörð; jvfFolkespr. gjule, gjure); eigi skal hlassgera á helgum dagum, þæt (dvs. þat),er gyrði töng eða reipi BorG. 1, 1426;jvf 3, 2117 ; Eids. 1, 1211. 2, 910; I. -þrífr upp hellur 2, lætr aðra komafyrir brjóst sér en aðra milli herða,ok gyrði at útan Vatsd. 41, 6614. 4) klemme, trykke, perse; gyrðit höfuð drek-ans, ok verðr þegar halfdauðr allrhans bolr eða búkr (= lat. confrin-gatur caput serpentis et omne ejuscorpus emortuum reddetur) HeilaG. II,38813. 29; guðs rödd sagði -: tak hend-inni upp á hals þér, ok þann er þúfinnr þar, gyrð hann greypiliga niðrvið sandinum (= lat. quod apprehen-deris constringe et sub arena obrue);- A. höndlaði þar einn lítinn blá-mann (dvs. Djævel) ok drekkti honumjafnskjótt niðr við sandinn (= lat. sub-mersit eum sub arena) HeilaG. II,3856 fgg 25 fgg; jvf Anvendelsen af gfr. cengler Mött. 2528, som det synes i Betyd-ning af lat. comprimere 5) omslutte, om-give noget (at e-u) paa samme Maade somet Belte (gjörð) tjener dertil; gyrðir athenni (nL. hinni minni Asia) sjór öllummegin, útan til austrættar HeilaG. II, 5532; úthafit sjalft gyrðir at firir útansvá hart at flóðunum inn í báða ósana,at - HeilaG. I, 70328. 6) gjule, rund-gjule, pidske nogen med en Rem ellermyg Kjæp (f. Ex. ál, gjörð, svigi, vöndr,lími), som, naar slaar dermed,slynger sig om den pidskedes Legeme; tók Þ. upp á bringu sér ok keyrðiniðr fall mikit, svá (at) allir hélduhann þá meiddan, eptir þat gyrðir K.hann svá fast, at hélt við meizl Svarfd.1524; i hvilket Tilfælde Pidskningen maaantages udført paa lignende Maade sombeskrives paa følgende Steder: rekrsíðan skyrtuna fram yfir höfuð honumok lætr ganga límann (= hríslunase L. 17) um bak honum ok báðarsíðurnar, en Gísla fýsti jafnan atsnúa sér undan Grett. 13624 fg; hljóphann til með svíga ok lét gangaKonunG. 14225 fg (Fm. VIII, 3221); lige-som man ved Anvendelsen af gyrða idenne Betydning kan sammenholde; takaráðning - fimm högg et fæsta afvendi eða oolu (dvs. álu) svá ath sártverðe vith DI. I, 2415; fr. cingler aflat. cingulum Diez3 II, 25726; loramde pera solvit et me coepit non per-functorie verberare Petronii Satyræ (ed. Buecheler) s. 1320; ital. staffilareaf staffiler og fr. étrivière, donner lesétrivières se Liebrecht i Jahrb. f. roman.u. engL. Literatur XIII, 223. - Verbet gyrða svarer til Substantivet gjörð II somags. gyrdan, girdan (Bosw.2 495 b7 fg)til ags. gyrd, jvf m.eng. gurden, gorden,girden, gerden Mätzner AltenglischeSprachproben II, 1, 332; ght. gurtjan,gurten Graff, IV, 253; got. gairdan i bigairdan, ufgairdan. Ligesom gyrða isig forener Betydningerne a) omgive medeller indeslutte i en Gjord og b) pidske,gjule, rundgjule, har ogsaa Folkesprogets banda, der svarer til band som gyrðatil gjörð, begge disse Betydninger. Efter Mätzner L. c. s. 332 b15 er det samme Tilfældet med nederL. goren, hvis Betyd-ning svarer baade til lat. cingere oglat. loris caedere; og i Th. Wrightdictionary of absolete and provincialEnglish s. 540 b7 findes opført gurdedvs. to strike.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚵᛦᚱᚦᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary