Hals

hals

hals, m. (G. hals, N. Pl. -ar) 1) Hals paa Menneskers eller Dyrs Legemer, lat. col-lum; dúkr var á halsi RíG. 16; hefirsœmiligt men á halsi Mar. 25226; jvf Fris. 1331 fg (Yngl. 22); Vápnf. 2621; OH. 13524 fg (Flat. II, 25731 fg); lagði ÓlafrT. gullhring á hals mínn - -, munÓlafr konnngr láta blóðrauðan hringum hals þér Flat. I, 2388. 10; hann létleiða tvá yxn saman undir húsvegg okleiða á vixl, hann tók hellustein mikinnok skaut niðr undir halsana, síðan gékkhann til með exina konungsnaut, okhjó yxnina báða svá, at höfuðit tók afhvárumtveggja EG. 38 (752); var tilvaliðr hinn sterksti maðr at höggvahann, sá er öllum þótti einsýnt, atþegar mátti höggva höfuð af honumí einu höggi - -, þá sparn vígmaðrinnfœti til (nl. til ham, som laa paa Knæog bad), ok bað hann upp rísa ok ljáhals, þá reis guðs þræll upp ok réttihals HeilaG. I, 23221; hverr sem stígrplönkur -, missi halsins Rb. 6128;hverr, sem sendir boð til óvina útan -,hafi tapat halsinum Rb. 6128; halsinspína dvs. Livsstraf, Straf hvorved en missir halsins: býðr undir halsins pínu,at sá heiðni maðr láti Johannem lið-ugan fara Mar. 4414; leggjandi viðhalsins pínu, ef nökkurr bregðr af Clar.115; skulu prestar þá bera þat á halsisér í reinum dúki eða skjóðu (somsandsynligvis var af samme Beskaffenhedsom den, der bruges af de norske Lapper og beskrives i G. von Dübens Lapp-land och Lapparne s. 1634 fgg jvf halsbók) Stat. 2428; bar á halsi skreppoeina loðna ok fulla af heilagra mannabeinum Barl. 10421 jvf 25; og dernæst i Besynderlighed om a) Struben eller Svæl- get: sveininom stóþ fiskbein í halsi(&vl kverkum) þá, er hann skyldi mat-ask HeilaG. I, 25827; urðu þau orlögHákonar jarls, at Karkr þræll skarhann á hals á Rimul (jvf hann lagðiknífinum í gegnum barka jarls okskar út eftir Flat. I, 23818) Nj. 101(15621); jvf OT. 2112; höndin djörftil hökunnar siglir linliga upp um svir-ann ok halsinn (= lat. manus etiamprocax ad mentum - protendit, tumvero palpare cervicem mollius collum-qve levigare) HeilaG. II, 3594 (35829);b) Nakken: lagði til Sighvats þar, ermœtist hals ok herðar Sturl. I, 37610;fyrir ofan eyra á halsinn Sturl. II,383; ef hón (nl. Vreden) fœþesk í skapemanz lenge, þá snýsk hón í hals okmeiþer athygle manzens Homil. 21131,jvf liggja, standa e-m á halsi, se neden-for; hann kollvarpar sér af (nl. klettin-um) fram, ok brýtr sik á hals dvs. brækker Halsen, Nakkebenet, Mar. 105811; þarfundu þeir sauðamann, ok var hannbrotinn á hals Grett. 807; fig. beraörðugan sínn hals dvs. kneise med Nakken (om Person der optræder med Selv- tillid og Stolthed), Æf. 42 B15; beygjahals dvs. bøie sig, ydmyge sig for en:fyr öngum manni ætla ek hals atbeygja í Noregi, nema Hákoni kon-ungi Fm. IX, 4461; hino öðro skal okjáta, at ek gera þat lostigr at beygjahalsinn fire þér, Ólafr konungr! OH. 11211 (Flat. II, 19827); standa e-m áhalsi dvs. træde en paa Nakken, som ensOvermand beherske en saaledes, at hanikke har sin Frihed, ikke er sig selv raadig (jvf frjáls, halslausn): buðlungr sá, ervar beztr í heimi ok hildingum á halsistóð Hund. 2, 28 (30); liggja á halse-m dvs. være en paa Nakken, ikke ladeham faa Fred eller Ro: mjök lágu menná halsi Þorkatli Eyjolfssyni, er hannskyldi eigi reka þessa réttar, svá skyldrsem hann var Eiði at frændsemi (=mjök lögðu menn til orðs Þorkeli E.er hann rak eigi þessa réttar Laxd. 57 s. 1662 fg) Laxd. R. 3720; jvf Þ.hræð.* 10130; munu menn ok - umþetta mér mest á halsi liggja fyrirsakir tengda þeirra, er með okkr Helgaeru (= munu menn ok mér mesttil ámælis leggja þetta fyrir sakir o. s. v. Laxd. 61 s. 17732) Laxd. R. 4615;lágu margir á halsi honum fyrir þat(at han holdt sig sammen med sin Bro-ders Mordere), ok fékk hann af þvímikit ámæli Fm. XI, 33622; ferr A.heim norðr við sneypu, hann var engijafnaðarmaðr ok svá hans faðir, lágumenn mjök á halsi honum OHm. 4919 (jvf OH. 11533; Flat. II, 13010). 2) Høideryg, Landryg, som adskillertvende Dale eller Fjorde, lat. collis(jvf Mhd. Wb. I, 617 b38 fgg; DWb.IV, 2, 25622); ríðr hann austr yfirFljótsdalsherað ok svá yfir vatnsbotn-inn ok um þveran hals til SkriðudalsHrafnk. 1130; þeir riðu snemma orMjóva firði á halsinn til VatzfjarðarSturl. I, 25920; hals einn var millidalanna Laxd. 36 (19016); við hann erkenndr sá fjörðr, er skerst í norðr fráSteingrimsfirði, ok gengr þá fram halsí milli Laxd. 9 (132); sá enn sami (nl.Xerxes konungr) sigldi sumum stöðumá þurru landi, ok hann veitti sjáinngegnum háva halsa Alex. 9326; upp íþann hals -, er stendr fyrir ofan lág-lendit Post. 50216; svá fögnuðu fjöllinok glöddust sem veðrar, en halsarnarsem færsauða lömb (VulG. montes ex-sultaverunt ut arietes, et colles sicutagni ovium) Stj. 23521 (Ps. 1144); þartil er fýst ok girnd æfinligra halsamun fram koma (= lat. donec veniretdesiderium collium æternorum Hist.schol. 10819) Stj. 23521; hefir forðumbrunnr verit á einum halsi - -, segjaleið upp á halsinn HeilaG. II, 11420. 27;var þat (nl. munklífi) smiðat á einumháfum halsi ok stórliga bröttum HeilaG.I, 54727; se ogsaa Pr. 13429. 13511; jvffjallhals, skógarhals og Þrihyrningshalsar (Nj. 125; Kaalund 1, 2365 fgg). 3) en af Enderne, i Modsætning til Bugten,af en krumbøiet eller bueforming Gjen-stand, f. Ex. af a) en Bue som er spændteller spændes: tók ör eina, ok var reið-ugligr, ok leggr ör á streng, ok dregrsvá bogann, at saman þótti bera hals-ana Flat. III, 40616; jvf bogahals,boghals. b) et længere udstrakt Tougeller Reb, hvis Midte paa Grund af sinegen Tyngde sænker sig ned mod Jorden: þann tíma, er lengist vaðrinn millihalsanna, leitar bugrinn jarðar eptirnáttúru Fm. XI, 441 &vl 6 (jvf Æf.1927 fg &vl). c) net: þá stytti hannupp kyrtil sínn ok sté fyrir borð, októk nets hals ok dró (netit) at landifullt stórra fiska Post. 16219 (Joh. 21,7. 11). d) Seglets Underlik: i halsa-skurðr, hvori nemlig ved hals synes atmaatte forstaaes Halsbarmen eller Skjød-barmen (jvf barmtog), hvorfra Skjødrebetudgaar (se C. f. Diriks om de forskjel-lige Slags Baade i Norge i Folkevennen 12te Aargang s. 3323. 34515 jvf 3426.33821 ; Vidal. 21332. 21536); naar halsVidal. 21521 ogsaa Fld. II, 7728 tagesi denne Betydning, er dette neppe rig-tigt, da der vistnok baade ved hals og vígi betegnes Dele af selve FartøietsSider, hvorfor dette Sted nedenfor erhenført under hals 4. 4) en vis Be-standdel af de flere forskjellige, somhøre til et Fartøi, maaske hvad der kal-des "Kjæmpen" i Strøms Beskrivelseover Søndmør I, 4026 eller FremskutensSide; nú skipta þeir tilföngum sín ámilli (dvs. fordele de mellem sig Tilveie-bringelsen af de til et Skibs Bygningfornødne Materialier) þeir, er ljóta atfá kjöl eða stafna, húf eða halsa Gul.3065; jvf SE. I, 5843. 5; ef (ved Paa-segling) sax brotnar, bœti 2 ertogar,ok svá firir hals hvern, ok svá 2 ertogar,ef borð brestr, en firir róðrarhúf 2aura silfrs, en firir meginhúf halfamörk silfrs Byl. 9, 188; Þórðr köttrsat á halsi ok helt vörð Harð. 24(767); þá kom áfall svá mikit, at frálaust vígin ok halsana báða, ok slóútbyrðis fjórum mönnum ok týndustallir Fld. II, 7728 (jvf under hals 3 d). 5) det Forstavnen nærmeste Rum i etFartøi; kuflmaðr sat í halsi ok and-œfði, en bóndi skyldi fiskja Icel. Read. 20119; Þorkell reri í halsi, Þórðr ímiðju skipi, Falgeirr í austrúmi Fbr. 937; reri Þormóðr í halsi, en Þorgeirrí fyrirrúmi, en Grettir í skut Grett.11328; Hymir reri í halsinum framSE. I, 16815. 6) Karl a) i god Betyd-ning: góðir halsar! Fm. VIII, 1167;Sturl. II, 6018; Alex. 9715. 11921; Stj.4377. 46023; b) i ufordelagtig Betyd-ning: þú lýgr á mína frú sem leiðrhals Klm. 5815; sá útryggi hals MilonKlm. 6035; svá dygðarlauss hals fannstaldri um aldr í váru kynferði Æf. 87212; jvf gullhals.

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᛆᛚᛋ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary