Hel

hel

hel, f. (G. heljar, D. helju) 1) DødensGudinde, som herskede i de dødes Rigeog deri optog alle de døde, som ikke varefaldne i Striden (valr) og derfor ikkekunde komme i valhöll (jvf Dm.3 288 fg).SE. I, 10418. 1063 fgg. 17423. 178; Heljarsinnar SE. I, 1903; koma þar Baldrok Höðr frá Heljar SE. I, 2025; hón(nl. Hel) er blá half en half með hör-under lit SE. I, 10611; var hann (nl. dendøde Þórolfr) enn þá ófúinn ok hinntrollsligsti at sjá, blár sem Hel ok digrsem naut Eb. 63 (1154); jvf Grett. 7732;ei þóttist Þorsteinn sét hafa trollsligrabúk en á Agða, var hann blár semHel; Guðmundr reis mót honum, varhann hvítr á skinnslit Fm. III, 1891;Flosi brá þá svá við, at hann var íandliti stundum sem blóð, en stundumfölr sem gras, en stundum blár semHel Nj. 117 (1773); stundum var hannrauðr sem blóð, en stundum bleikrsem bast, eðr blár sem Hel, eðr fölrsem nár Flat. II, 13636. 2) DødensRige, de dødes Opholdssted under Jor-den, hvor Menneskene komme, naar deved Døden fare bort fra denne Verden (jvf undirheimar, helvíti); hann (nl. Baldr) varð eígi leystr frá helju SE. I, 180; höfuþ þítt leystu heljo or SiG.2, 1; gráta Baldr or helju SE. I,1808. 14; hvat er þat undra, er ek útisá -, höfði sínu vísar heljar til, enfótum til sólar snýr? - þat er laukr,höfuð hans horfir í jörð, en blöðin ílopt Herv. 24117. 2424; hverr er sá innmikli, er mörgu ræðr ok horfir tilheljar sjalfr, höldum bergr ok jörðsakast? - þat er akkeri með góðumstreng, ef fleinn hans er í grunni, þábergr þat Herv. 34123. 31 fg; seg þú méror helju, ek man or heimi Vegt. 6; liggjaá heljar þremi, dvs. være lige ind i Døden (eg. vera kominn á heljar þröm), vedDødens Rand (saa at man hvert Øiebliklet kan styrte ned i dens Grube ellerAfgrund), svæve mellem Liv og Død: liggið ér nú á heljar þremi OHm. 9513;enn eigi erum vér svá á heljar þrömkomnir, at þú hefir allt ráð várt íhendi HeilaG. I, 65716; liggja milliheims ok heljar D. s. Grett. 8510; Flat.I, 2603; FlD. II, 43719; rasa í helinaopna dvs. styrte sig lige i den visse Død: nú munum vér ekki rasa í helina opna,þótt Hreiðarr (ved sin Opfordring omat vi skulle komme ham til Hjælp) viliþannig oss á vísa Fm. VIII, 43724;kallaði djöfullinn ok mælti: - - bund-inn em ek með eldligum rekendumaf englum Jesus Krists þess, er Gyð-ingar krossfestu ok hugðu hann mannvera ok haldast í dauða, en hann herj-aði á Hel dróttning vára ok batt sjalf-an heljar höfðingja (= helvítis höfð-ingi HeilaG. II, 316. 1827) eldligum rek-endum, ok reis hann upp á þriðjadegi af dauða Post. 74834; heljar myrkr(= myrkr helvítis HeilaG. II, 64; mensvarende til VulG. regiones umbræmortis HeilaG. II, 123; Es. 9, 2; Matth. 4, 16) HeilaG. II, 125; heljar hrafnarSól. 67. 3) Død, = dauði; höggr átvær hendr, ok þykkir eigi betra lífen hel (fordi han beherskedes af Sorg over Sønnens Død) Heið. 21 (36813);enn er önd í brjósti mér, en þó standamik svá stórar þröngslor, at mér erverra líf en hel (= VulG. tenent meangustiæ et adhuc tota anima in meest Stj. 49529 (2 Sam. 1, 9); mann-frelsi skal halda, nema þeim liggi viðhel eða húsgangr Gul. 1295; unnustþeir Hákon mikit, svá at þá skildiekki nema hel Fm. VII, 23324 (Mork.22427); i de følgende Udtryk eller Tale-maader, hvori der er Tale om at dræbe,dø eller være død, er det vanskeligt atafgjøre, om hel skal ansees at have denneeller den under Nr. 2 omhandlede Betyd-ning, især fordi deri stundom ikke erTale om Menneskers, men om DyrsDød (BorG. 1, 517; Fm. VI, 16612;Didr. 167): hvat þurfum vér hér heljarat bíða? nú þó at vér vilim inn íborgina, þá sveltum vér þar til banaStj. 62123; skal ek þó glaðr með góð-um vilja ok úhryggr heljar bíða eg.81 (20021 = Sonar torrek v. 24); varhann skotinn í auga ok gékk þar aftil heljar (dvs. fik deraf sin Død) Fm. X,41416 (Ágr. 8119); fara, búast til heljarGísl. 10722 fg; vera í helju dvs. være død: hón svarar: - ekki bar ek þat fram,er ei mættir þú vel neyta (uagtet dusiger, at er ekki í, nema blóð eitt), okætla ek ei því verr, at þau undr berifyrir þik, at þú sér brátt í helju, okvíst mun þetta þín furða vera Heið.26 (3514); þessi maðr var furðu mikillfyrir sér, en þó væntir mik, at hannsé nú í helju Völs. 12990 (c. 42); núlýstr hann hvárt á annat til þess, ersá ormr er í helju Didr. 16726; fœrae-n til heljar dvs. dræbe en: hón (nl. trollkonan) fœrði til heljar hvern atöðrum svá, at einn var aptr á lífi OH.1544 (Flat. II, 27410); hafa e-n í heljuD. s.: þótt hundrað riddara fœri (væri)í móti henni, (þá) hefði hón skjótt allaí helju haft Þ.Jón 29 (12615); skuluvér nú ok skeleggir á vera héðan í frá oklétta aldri fyrr, en vér höfum Sigurðí helju Flat. I, 55217; þessi Dimushafði gört ráð með félögom sínum athafa konunginn í heljo Alex. 12331;annan réð hón höggva, svá at sá uppreis-at, í heljo hón hann hafði Am.48 (51); berja e-n í hel dvs. slaa enihjel: fór hann til ok barði hann í helmeð viflu Fm. V, 18115; berja e-a grjótií hel dvs. stene en ihjel (hvilket man gjordemed Troldkvinder efter at have drageten Sæk eller lignende over deres Hoved)Eb. 20 (3416); LaxD. 37 (10020); Gísl.344. 7. 11822. 27; koma e-m í hel dvs. dræbeen: vildi hón koma þér í hel ok mérDidr. 3335; gátu þeir orminum í helkomit Fm. VI, 16612; ljósta e-n í heldvs. slaa en ihjel, f. Ex. med hvalrifiGrett. 199; drepa e-n í hel dvs. dræbeen, Hárb. 27; Am. 39 (41); drepa e-ntil heljar D. s. GráG. 40020; bíta e-ntil heljar dvs. bide en ihjel, = bíta e-ntil bana (Gísl. 2415): (þat fé er) bítahundar til heljar, þat skal allt nýtaBorG. 1, 517; verðr hann eltr á vötneða fyrir björg eða kyrktr eða hafðrí nökkoro til heljar GráG. 3147; höfuðþítt leystu (dvs. leys þú) heljo or SiG. 2,1 (Völs. 11320 c. 14); þóttust þau sonsínn hafa or heljo heimtan Bp. I, 3379(66) jvf 63033; VatsD. 4 (82); eg. 22(17313); Harð. 18 (4920); Fm. III, 8024.

Part of speech: f

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᚽᛚ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary