Heldr

heldr

heldr, adv. comp. (suprl. helzt, se detteOrd) 1) mere, hvor der er Tale om denForskjel mellem to Tilstande, Forholde,at den ene mere er forhaanden, med størreRet eller bedre Grund kan siges at væretilstede end den anden, mods. síðr; eigifá aðrir menn nálgast fund þeirra okeigi mjóhundar heldr en menn Kgs.2730; heldr mun œsku at kenna envizku Kgs. 3525; ef nekkverr mættialla (nl. þessa hluti) hafa, þá væri sáheldr guð an maðr Elucid. 7427; vasChristus vænn at líkam, sem ritat esof hann, at hann sé fegri at áliti ensoner manna? at oþle vas hann slíkrsem hann vitraþest l/,e/risveinom sínumá fjalli, en hann leyndisk fyr monn-om svá, at hann vas heldr ljótr angóligr at áliti Elucid. 6819; til þeirrartignar eða heldr byrðar DN. VII,1617, se under herðr; mælti ormrinnvið þau? heldr djöfull fyr orminnElucid. 656 (11112); jvf Stj. 3719; nemaheldr dvs. men meget mere, men tvertimod (efter en nægtende Sætning): eigi eittorð verðr at hégóma þat, er hann talar,nema heldr at sannleik ok vísindumStj. 44210; nema enn heldr d. s. Stj. 409.41234. 4147. 42827. 4307; við óttuðumstæ fallit (dvs. vi frygtede uafladeligen forat falde af), ok var, sem við héngimheldr en sætim (nl. á ulfaldinum)HeilaG. I, 44038; svá nær hafði haus-inum, at heldr en eigi dreyrði í miðj-um hvirflinum Flat. I, 46320; kunnikarl heldr en eigi handlag á at þjónaMaG. 2318; skeindist hann heldr eneigi Gunl. 11 (258); hefir þú réttkenndan manninn, eðr hvat hefir þúmér hugat at heldr (nl. naar du kjendermig for den jeg er) Laxd. 69 (1987);þeir (nl. þrælarnir) hafa fallit á verk-um sínum ok eru þeir úbótamenn, okat heldr þótt þeir væri frjálsir, þáværi þeir þó úbótamenn EG. 86 (22011);fór konungr ok öll hans hirð af Hieru-salem á fœti, svá at eigi reið heldrkonungr sjalfr dvs. saa at heller ikke Kon-gen red mere end de øvrige, saa at hanred ligesaa lidt som de, Stj. 52629; núhefir hón hér staðit á akrinum frámorni ok allt hér til ok hvergi gengit,ok eigi heldr heim vikit til herbergisStj. 42217 (Ruth 2, 7); vápn þeirra bitueigi heldr en vendir (nl. bíta) Fris.612 (Yngl. 6); engi orskurðr er núheldr (nl. gerr) en áðr, hvat hvárirskolo hafa af ríkinu OH. 528; Vifillvar hvatki ráðandi, valdandi eða ger-andi, ei heldr (en) þet barn, er úfœtter (dvs. end Barnet i Moders Liv) DN.VII, 29721; pleonastisk i Udtrykkene: hvárt heldr, hvárt at heldr er - eða:hvárt heldr er, at vér manom frelsitþegit hafa, eða muntu - Fris. 7318;hvárt heldr er, at sporðr hefir á veritsem fiski, eða hefir hvasst niðr verit semhæll Kgs. 3821; hvárt sem heldr erotíundir, offr -, eða aðrar inntekjurDN. III, 8133; hann vissi fyrir umlífstundir sínar, hvárt er þat var heldraf hugspeki hans eða guðligri vitranFlat. II, 43315; G. kvazt vel líka, hvártat heldr er Gunl. 12 (2678); jvf ekkiveit hann heldr til, hvat fram ferr íþessu landi eðr í aðru því, er honumliggr í fjarska, heldr valda því bisk-upar o. s. v. Anecd. 43 fg (334); heldr,at heldr dvs. derfor mere, for den SagsSkyld mere: hann var eigi heldr her-aði horfinn Sturl. II, 22223; vendieigi guð at heldr (uagtet han havde fengit sik af vangæzlu undir fjándansvald) sínum miskunnar augum af hon-um, nema heldr var hans hinn mildigóðvili til hinnar samu hjalpar at - Barl. 1132; eigi at heldr dvs. ikke desto mere, ikke mere for den Sags Skyld,mods. eigi at síðr: sá þvæst ok er eigihreinni at heldr Homil. 10718; hannkannaðist við löst sona sínna, ok eigiat heldr hirti hann þá (dvs. og alligevel straffede han dem ikke) Stj. 4335; holdok hjarta var mér en horska mær,þeygi (dvs. þó eigi) ek hana at heldrhefik Hm. 95 (96); eigi þess heldr =eigi at heldr: ek fær ei þess heldrDN. II, 23219. 2) heller, = gjarnara,gjarnsamligar; viltu veita mönnumvárum tveim jörð, er dauðir ero, ok séhér heygðir? at heldr (nl. vil ek veitaþeim), at ek myndi gjarna veita yðröllum, segir hón Nj. 78 (11713); vægðisjá ok hneigði aldri af réttu heldrfyr keisarum en fyr aumingjum HeilaG.I, 4930; dróttinn várr lét berast í borgþeirri, er Bethleem heitir, ok fyrirþví heldr í þeirri borg en í annarri,at - Hom. 939; Grímr kvaðzt heldrvilja liggja einn saman, hón kveðzt þáöngva stund vilja á leggja at grœðahann; - G. kveðzt þá heldr munduhjá henni vilja at liggja, ef sá væri ábaugi Fld. II, 15024. 27; hann sendirþeim stundligt meinlæti þessa heimsfyrir misgerningar sínar, heldr en látihann þá hafa eilífar kvalir annarsheims Hom. 1038; kvað K. þat eigiráðligt at ganga í hendr úvinum sín-um, ok bað hann heldr heima vera,Vatsd. 5 (199); leggja þar inn þá fá-tœka menn, er sýktist í bœnum, at bíðaþar annattveggja bót eða bana, heldren þeir væri bornir sjúkir eða sárireða næsta dauðir garða í meðal DN.X, 48. 3) mere, i høiere Grad, lat. magis; saaledes tilføiet et Adjektiv (Parti-cipium) eller Adverbium, at derved udtryk-kes dette Komparativ: þótti ekki hanshefnt at heldr (= hans at hefndra, se s. 83 a18), þótt þetta væri at gjört Gunl.13 (2739); eigi er at heldr hefnt göfugrafrænda várra, þótt vér drepim þá allaFm. VIII, 23617; ofte ogsaa pleonastisk i Forbindelse med et andet Komparativ,foran et følgende en (ligesom lat. magis):a) saa at heldr sættes foran Komparativet: vóru þá niðri heldr lengr en Kjart-ani þótti hœfiligt Flat. I, 3113; munhitt (nl. vera), at þér sét heldr hræd-dari, en vera skyldi Fm. VIII, 9116;G. kvað honum heldr ráðligra at faraí Krossavík Vápnf. 191; þeir staðir, erenn eru heldr heitari en hvárgi þessi,er nú er nefndr Kgs. 1620; pví heldrer hans er meirr kostat, því betri erhann Hom. 19933; b) saa at heldr sættes efter Komparativet: þœtti mér betraheldr at fá minna háttar mann ok njótahans lengi (end at faa Keiseren) MaG. 235; hón kvaz gjarnsamligar vilja ísjófar djúp heldr út kastast, en þeirrafúllífi samþykkja Mar. 111413; síðanliþo fjórum árum miþr ok 19 nott-(om) heldr en 15 hundroþ til þessunz goþ kom at vera meþ MarrioRimb. 49a 32 fg (420) jvf 49 a (416);c) saaledes at heldr sættes umiddel-bart foran en og næsten sammensmeltermed dette, uden at dog Betydningen af heldr en bliver forskjellig fra hvad manfaar udtrykt ved en alene; og det ikkealene ) efter et foregaaende Komparativ: til þess at vér sém nálægri þá heldren áðr guðs miskunn Leif. 18740; skalkonungdómrinn héðan í frá eiga Bjarku- til alda óðals, sem hann átti fyrr,heldr en virðuligr herra H. konungrgæfi Auðuni móðurfeðr mínum DN.II, 1921; oss sýndist vitni kirkjunnará Ónarheimi skilríkari - heldr enklaustrsins vitni DN. X, 2223; meðöllum þeim lunnendum -, sem betraer at hafa heldr en ón at vera DN.VIII, 27; þessa nótt sýndi fjándinnsínn mátt því meira - heldr en hinafyrri nóttina Æf. 3638; sýndist honumrétt, at fyrr væri haldin boðanartíðdróttins heldr en burðartíð hans Mar.7821; sagði hann ok svá sjalfr, at hannhefði fleiri jarteinir gert fyrir bysk-updóm sínn heldr en í byskupsdóm-inum HeilaG. I, 63727; þat landsfolksnerist allt til trú ok eigi miðr afjarteinum þeim, er þeir gjörðu, heldren af kenningum þeim, er þeir kennduHeilaG. I, 39113; men ogsaa ) efter et foregaaende annarr: í öðrum fjórðungiheldr en maðr býr GrG. I, 1414; Þor-leifr Hauksson lýsti því, at Vifill Þ.var hvatki ráðandi eðr valdandi atdrápi Halvarðs kanks annarr heldr en(dvs. foruden jvf s. 59 a6) hann einnDN. VII, 29719. 4) = heldr en (se Nr. 3 c), en (ligesom Folkesprogets heller,hell, eller, se Aasen 131 b44 fg. 281 b49);nú ef færri kallast þat mál heyrt hafaheldr fjórðungr heraðsmanna BorG.1, 1719; (er skylt at) ganga undir þatléttliga, sem á hendr er lagt, ok endaeigi at miþr eþa slæligarr heldr osser boþet Homil. 1077; kvazt meirahafa út lokit eptir Þorifil heldr inn tekitDN. I, 2129; hafði lokit Jóni p. halfuæþriðju œrtug minnæ heldr 8 merkrok 20; - bauð þat undir góðra mannamat bæði jörðina ok knifinn, en (dvs. ef)þat væri minna vert heldr Jón sagðiDN. III, 2328. 15; en þá er ek deyfyrri heldr fyrrnefnd Þóra, þá - DN.IV, 46914; O. ok A. höfðu minni heim-an af föðurarf sínum heldr hvár systirþeirra Dís ok Eldríð DN. V, 17917;hugr mínn forvitnast eigi síðr til gam-ans, heldr (&vl en til) hins, er til nauð-synja horfir Kgs. 1811; fyrnemd jörðskulde æighi selias audhrum hældeþæim ælle þæirra eruingum DN. VI,32315 (Aar 1386). 5) noget, temmelig,= í heldra lagi (se under heldri); tal-aði Þorgunna um heldr harðfarligaEb. 50 (9312); einn sá hlutr, er heldrundarligr mun þykkja Kgs. 2732; gékkhann þar til sætis ok var heldr úþýðrFlat. II, 13421; nú vartu heldr til skjótren ek heldr til seinn Vatsd. 3 (712);var heldr líkligt til, at sundrþykkvimundi þeirra í mellim gerazst Anecd.187 (2220); draga þau líkindi heldr gruná hans náttúru Kgs. 3510; hann sneiddiheldr hjá þeim HeilaG. II, 1033; funduþeir menn at máli þá, sem heldr höfðuverit vinir Ólafs konungs HeilaG. II,17113; líkaði Atla vel en Þórbirni heldrílla Grett. 10027; heldr ertu fámennrVígagl. 3217; heldr var þar úvistligtGrett. 8323; auðigr at fé ok heldr viðaldr Gunl. 2 (1929). 6) meget mere,tvertimod (jvf nema heldr under Nr. 2s. 781 b9 fgg; ght. & mht. halt Graff IV,909; Mhd. Wb. I, 618 b25 fgg; mht. mêr Mhd. Wb. II, 144 b46 fgg; fr. mais, ital. ma, mai = lat. magis Diez3 I, 618 b25 fgg); dels a) inde i Sætningen efter dens Ver-bum: ekki þótti honum þá fýsiligt þarat vera, ok þat hefir hann sagt, at þáhafi hann heldr óast bæði eitrormaok annat, er þar bar við KoNr. 7656;hann sigraðist eigi af ágirndar glœp-inum, pínaði hann heldr sjalfan sikfyrir eina saman hefð fýstarinnarHeilaG. II, 5557; et aldri þat, er þikgirnir, et hitt heldr, er þér er lofatok sent af guði HeilaG. II, 5553; dels b) i Spidsen af en Sætning efter enNægtelse eller nægtende Sætning: eigiskal hata, heldr elska bæði bermælis-mennina ok bermælit sjalft Homil.19937; vera eigi samþykkir við þat,er þeir göra ílla, heldr hata þat Leif.225; óttast eigi guð heldr menn Post.9045; þeirra fórn þiggr guð eigi, heldrrækir hann Elucid. 1311; Marteinngerði eigi trúa djarfliga úreyndu, heldrspurði hann gamla menn ok spaka at,ef - HeilaG. I, 58033; eigi lausliga,heldr með mikilli hræzlu Homil. 2171;þá mælti G.: þat mælti faðir mínn,at ek skylda skynda heim; Glúmrsvarar: ekki er þat, heldr vill faðirþínn, at - Vígagl. 2270; þar er engigyðingr - - kall né kona, heldr erKristr - Leif. 122 (Gal. 3, 28); athyggjandi sínni skylit maðr hrœsinnvera, heldr gætinn at geði Hm. 6;heldr laustu (dvs. leys þú) os frá íllo(= VulG. sed libera nos a malo) Homil.19918 jvf 21834; OH. 324; Elucid. 1304;HeilaG. II, 3664; Stj. 44117. 5047; sær-ligen eigi at eins - heldr (heldr ok)- dvs. ikke alene - men (men ogsaa) -(jvf nt. neit allene - mer auch -)Hom. 265. 331. 7533. 8220.

Part of speech: adv comp

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᚽᛚᚦᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary