Hönd

hönd (hǫnd)

hönd, f. (G. handar, D. hendi, n. PL.hendr) 1) Haanden eller Armen lige fraSkulderledet til Fingerspidsene (jvf hand-leggr). SE. I, 5424; FlD. II, 20911;SturL. I, 16534 (se 1ste Bind s. 72451);höndin slitnaði af honum við öxlinaEL. 641; höndin gékk af axlarliðnumHáv. 3719; fló ör ein, er fleinn var kall-aðr, ok kom í hönd H. konungi upp ímúsina fyrir ofan ölboga Flat. I, 6119(Hkr. 10624); hann hefir á hinni hœgrihendi hring digran fyrir ofan ölbogaOH. 1768 jvf 17 fg (Flat. II, 30214 jvf 22 fg);jvf Harð. 13 (3616); Haukr tók þá Hákonok setti á hönd sér Flat. I, 472; hóntók höndum um hals honum (= hals-faðmaði, halsaði hann) ok kyssti hannNj. 6 (1013); E. tók undir hönd sérmjöðdrekku eina vel mikla ok bar hanaundir hendi sér eg. 46 (9221); hannhafði haft sverð undir hendi sér Nj.130 (20022); hann (nL. garðinn) skalgera svá háfan, at hann nái undirhönd meðalmanni LandsL. 7, 292; vaðaút í sjóinn ok ætla at leiða upp skipitundir þeim, var eigi djúpara, en þeimtók undir hendr, eðr i bróklinda þeim,er stœrstir váru LaxD. 21 (503); jvfKrók. 2623; var hann högginn á hönd-ina tvéfalda, ok sundr handleggrinnbæði fyrir ofan ölbogann ok framanSturL. I, 6535. 2) Haanden fra Haand- ledet (ulfliðr) af, med alle dens Fingre; Rafn kærði krankleik sínn, ok mestsíðan um þat lítla sár, er hann hafðiá fingrinum minnsta, því þá tók atvisna höndin ok handleggrinn upp í fráBp. I, 7825; svá myrkt, at eigi sáhanda sínna skil Bp. 1, 81812; jvf Eb.51 (9422); vafði hann sína arma allt áhendr fram MaG.* 633; Þ. - bregðrsverðinu hinni vinstri hendi ok höggrtveim höndum (= tvíhendis) til Kol-baks Fbr. 3132; tók hann á lopti fljúg-andi kesjur ok örvar svá vinstri hendisem hœgri, ok sendi aptr báðum hön-dum Fm. X, 31421 (OT. 3820); jvf Nj.19 (291); annarrar handar maðr e-s dvs.saadan Person, som man i den Grad eroverlegen, at man imod ham ikke behøverat bruge mere end den ene Haand: reynaskal, hvárt ek sé a. h. maðr hans (nL.Guðmundar), sem hann svaraði BjarnaBroddhelgasyni Ljósv. 1020, jvf þámælti Bjarni: svá sýnist mér, G.! semþú hafir þurft báðar hendr við Þor-kel frænda mínn, ok hafi þó ekki afveitt um, ok man ek enn þat, G.!er ek bað þik, at þú skyldir sættaokkr Þorkel, ok svaraði engi ódrengi-ligar en þú, ok sagðir hann eigi veramundu meira en annarrar handar manngilds manns Ljósv. 1246 fgg; hann hafðifingrgull á hendi Nj. 95 (14622); hafaöxi, sverð í hendi Nj. 148 (25523); eg.54 (1334); Mork. 233; betri ein kráka íhendi en tvær í skógi LaxD. 24 (6210);hrjóta or hendi e-m dvs. falde en af Haanden, om Øxe, Sverd: Nj. 54 (8411).63 (976); hann gékk á höndum eptirborðum með miklum fimleik ok sýndií pví mikla atgervi Mork. 2122; höndfull e-s dvs. saa meget af et vist Slags,at det kan fylde Haanden, en Haand-fuld, en liden Mængde: rekum þá afoss, þeir hafa hönd fulla manna Fm.VIII, 30613; ef - Ó. konungr - sigli viðhönd fulla manna - á haf út hjá osssjalfum Flat. I, 47729; hann var kom-inn með tvær hendr tómar dvs. aldeles tomhændet, SturL. II, 22518; jöfn hönd,jafnar hendr se under jafn; selja höndhendi = handsalast, NL. IV, 34518;hendr fallast e-m dvs. en bliver forsagteller forlegen, saa at han ikke kan kommesig til at gjøre noget (jvf Folkespr.handfallen Aasen 263 a20): bóndumféllust hendr, því at þeir höfðu þáengan foringja Fm. VI, 28121; varhann dauðr, en öllum féllust hendrtil hefndanna OH. 9523 (Flat. II, 17730);jvf OH. 7030; SE. I, 17412; hendr erue-m mislagðar dvs. en gjør sig skyldig isaadant Misgreb, at han gjør hvad hanikke skulde, men undlader hvad han skuldegjøre: mislagðar eru þér hendr, dregrfram hluta Mörlandans, en þorir eigiat hefna föður þíns Fm. VII, 1185;allmjök eru þér mislagðar hendr, efþú varðar mér Ljósavatzskarð, svá at-, en þú varðar þat eigi et lítlaskarðit, sem er í milli þjóa þér, svá atámælislaust er Ölk. 217; þat munuflestir menn mæla, at mér sé mislagðarhendr, ef þú kemst með lífi i brottfrá mér eða klaklaust, en þó látumvér marga fá harðindi, þó at lítit vinnitil Finb. 3322; især hendr eru e-mmislagðar í kné med samme Betyd- ning: FlD. I, 2876; Þ.stanG. 5214; Krók.416; hafa hönd á e-u dvs. tage fat paaen Gjerning for at udføre den, læggeHaanden paa Verket: ekki þikkir mérhógligt hönd á at hafa GísL. 14315;hafa hendr á e-m dvs. lægge Haand paaen for at gribe ham: hyggja Þorkeleigi skulu út komast, ok ætla at hafahendr á honum VatsD. 44 (7230); hafitnú hendr á hundinum ok drepit, þóttblauðr sé GísL. 14920 (633); hafa hendrat e-u 1) lægge sine Hænder paa noget,Stj. 6176 (2 KonG. 5, 11). 2) have noget at gjøre, være sysselsat med noget: H.konungr hafði hönd at sýslu, meðanhann lét gera brú Klm. 44825. 3) være i Besiddelse af noget (jvf handhafi ate-u 1ste Bind s. 722 b10 fgg); þá minn-tist hann, hvat hann þóttist eiga þessríkis, er hann hafði eigi sjalfr höndat eðr varðveizlu, en þat ríki var íNoregi Fm. IV, 2896; hafa hendr yfire-u dvs. have noget under sine Hænder, isin Magt eller Værge: sel oss kirkjuféþau, sem þú hefir hendr yfir HeilaG.I, 42627; leggja hendr á e-m, á e-ndvs. lægge Haand paa en: þeir sem leggjahendr á sér ok týna sér sjalfum NBKr.85; leggja hendr á hinn framfarna, okbera brott af kirkjunni Æf. 22135;festa hendr á e-u dvs. faa fat paa, faa isine Hænder: rupla kirkjurnar öllu því,sem hendr má á festa Æf. 16122; skalek göra þér tvær skammar, er þú skaltmega báðar hendr á festa SturL. II,10820; þá var ekki langt at bíða eins-hvers úfagnaðar þess, er báðar hendrmætti á festa RidD. 14012; láta hendraf e-m dvs. slippe en løs: bið þess, athann láti hendr af Oddgeiri Klm. 9927;munum vér láta hendr af Jonathe oksendum yðr Gyð. 1093; rétta hendrtil e-s dvs. udstrække sine Hænder efternoget, gribe derefter og søge at tilegnesig det: s. hafði svá nær allan koseyriaf arfi þeim, er hón rétti hendr tilSturL. I, 2625; ogsaa rétta hendi tile-s D.s. Dn. III, 10132; verja sínarhendr dvs. optræde til Selvforsvar; ork-um eigi á fyrri, en verjum hendr várar,ef þeir vekja fyrri við oss Grett. 9823;þér vilda ek sízt íllt gera, en ek manþó öngum hlífa, ef ek á hendr mínarat verja Nj. 54 (842); LandsL. 4, 330;Finb. 504; leysa hendr sínar dvs. gjøre Fyldest for sig, opfylde eller udføre hvadder paaligger en, saa intet staar tilbageeller ikke mere kan kræves: leyst hefiek nú hendr mínar með skotum, okenn skal ek verja rúm mítt sem einnhverr annarra Fm. VIII, 14024; þúmunt nú vera láta svá búit um hefndireptir Þorgeir, ok hefir þú þó leystþínar hendr Fbr. 9028; jvf Grett. 3518;leggja góða hönd á e-n dvs. behandle en vel, gjøre vel imod ham, RidD. 18513;hafa hendr góðar dvs. hafa læknishendr,saa at man kan helbrede syge ved at fara höndum um e-n, um mein mannase 1ste Bind s. 382 b11 fgg. 387 b20 fgg;jvf HeilaG. I, 56114. II, 1633 (OH. 19632jvf Flat. II, 322 fg); FlD. III, 2771;drepa hendi við e-u se 1ste Bind s.265 a9; fara höndum um e-n, um meinmanna se foran under hafa hendr góðar;halda upp höndum dvs. række Hændernei Veiret, = taka höndum upp, a) underBøn til Gud (jvf 2 Mos. 17, 11 fg):Ólafr konungr var á knjám sem tilbœnar, ok hélt upp höndunum tilhimna Flat. I, 4684 jvf II, 8833 under halda upp 1; þá tók Silvestr páfi athalda upp höndum sínum til himna okat mælast fyrir vit guð á þessa leið- HeilaG. II, 2738; jvf hann sá kon-ung biðjast fyrir ok rétta hendrtil himna OT. 399 (Fm. X, 31610);b) under Edsaflæggelse, som ogsaa ud- førtes under Bøn til Gud, se Dn. V,1829 under taka höndum upp (a): hannskal halda upp höndum til guðs oksveri þess, at - Rb. 617; haller okrækker vp yder hender alle som medhonum witna wilia j dag; Hella thaalle vp sinæ hender ok sagdes thetaldra saa dant røkthæ eller ymt hørthafwa før en hann gripen war Dn.XI, 21632 fg; halda hendi yfir e-u 1) have noget i sin Magt, være raadig der- over, Vem. 2048. 2) holde sin Haandbeskyttende over noget, Fbr. 1310. 9630;AnecD. 410 (48); taka e-n höndum dvs.gribe en, = handtaka, eg. 269. 6315;þrífa e-n höndum D. s. Nj. 152 (2651);taka við e-m fegins hendi dvs. med Glæde, Flat. I, 2136; taka við e-mbáðum höndum: J. varð glaðr við, erG. vildi þar vera ok tók við honumbáðum höndum Grett. 8225; jvf FlD.II, 2101; gera e-t feigum höndum dvs.saaledes at Gjerningen har dens Dødtilfølge, som gjør den: víst vil ek, athann hafi feigum höndum gört Ljósv.3265; taka höndum á e-m dvs. røre ved en,lægge Haanden paa ham, = taka á e-mEL. 1063; taka höndum til e-s dvs. fore- tage sig noget: ek tek til einskis hön-dum þess, er þrifnaðr er í GísL. 1714;bóndi mælti, at þeir skyldi þiggja velat þeim húsfreyju ok taka höndum tilþess, er þær þurftu Flat. I, 1329; takahöndum upp dvs. række Hænderne i Vei-ret a) ved Edsaflæggelse (jvf halda upphöndum foran s. 184 b42 fgg): tók hannupp höndum til himins ok bað sváguð hjalpa sér til lífs ok sálar, at þarvar hann í hjá ok vissi, at - Dn.. V, 1829; b) ved Stemmegivning i en Sag,Vedtagelse af en Beslutning (jvf gr., ): er tekit upphöndum í lögréttu ok staðfest þettameð lófataki Bp. I, 73529; jvf "medoprakte Værge" Ns. VI, 3537; á hendi 1) i eg. Forstand, paa Haanden: hannhafði fingrgull á hendi Nj. 95 (14622); 2) saaledes at noget falder en (e-m) tilByrde, paahviler ham som noget hanskal gjøre, hvortil han er forpligtet,hvorfor han skal bære Omsorg: skalhann spyrja þann mann með vátta, ersök hefir á hendi honom, ef hann hafisök svá fram fœrða á hönd honumsem - GrG. I, 6825; ef hann villhvárki gera, þá leggi barn þar okfeli hanum ábyrgð á hendi GuL. 5721;jvf Fm. IV, 19516; ábyrgði þá á hendiJohanni postola HeilaG. II, 2095; falek okkr hér á hendi brœðrum - -;ek fal konu þessa nunnum á hendiHeilaG. I, 44619 fg; af þeim lutum öll-um, er honum vóru á hendi folgnirBp. I, 16710; jvf 1ste Bind s. 40030 fgg;hann spyrr, hvat honum væri á hendi(= á höndum LaxD. 62 s. 1802); Þ.svarar: ek varð sekr í sumar á þingiLaxD. R. 489; segi ek þér enga ván,hverigar nauðsynjar er þér gerast áhendi, nema þú gefir Oddgeiri frelsiat fara - Klm. 9911; hann hafði svámikit á hendi (&vl at vinna), at hannvissi eigi, hvert (dvs. hvorhen) hannskyldi fyrst snúast Klm. 4546; nótt-orþr er enn øfsti fögnoþr dags eptirerfiþi, en dagssýsla stendr á hendieptir dögorþ Leif. 4918. 3) saaledes at man staar i Tjenesteforhold til en (e-m): hann var gamall ok hafði mörg-um konungum á hendi verit Fm. VII,24311; mun vera vel hent at fara útanok vera á hendi tignum mönnum Harð. 12 (364); jvf Bp. I, 64110; vilda ekyðr, herra! á hendi bindast Flat. I,13628; jvf II, 45928; á höndum 1) = áhendi 1: kom einn einhleypingr áfund Skútu ok bað sér viðtöku, hannspurði, hvat honum væri á höndumVígagL. 169; jvf LaxD. 62 (1802) under á hendi 1; stjórn ok gæzla kirkjunnarero - búnar á höndum konunga AnecD.1019 (1216); menn höfðu á höndumEinari, at hann væri í ráðum um vígBjarnar, en hann fœrðist undan meðeiðum SturL. I, 4735; 2) = á hendi 2:hafði hann bundizt á höndum kon-ungum ok ríkum mönnum langa æfiFm. XI, 20319; á hönd 1) = á hendi2, á höndum 2, á hendr: fóru þeirmeð herinn til Danmarkar suðr á höndSveini Ulfssyni dvs. for at overfalde, angribe s. U., Fsk. 1783; hann vissieigi, at sakar vóru búnar á hönd hon-um GrG. I, 391; lýsa sök, frumhlaupi áhönd e-m Nj. 142 (2309). 143 (23319);höfða sök á hönd e-m Nj. 143 (23418.23826); fœra sök fram á hönd e-mGrG. I, 6825 (se under á hendi 2); barkonungr þá á hönd búöndum, at þeirhefði haft miðs vetrar blót OH. 10323;nú segir hón faðerni þræli á höndGuL. 5718; ef sá maðr deyr, er gerðhandsalaði, fyrr en gert sé, þá skalgera á hönd erfingja GráG. 2878 (GrG. II, 19111); þar var Daniel spámaðr -,er þat meinlæti lagði á hönd sér -,at hann hafði eigi aðra fœzlu en ertrok vatn Pr. 8312. 2) = á hendi 3: gangaá hönd e-m dvs. underkaste sig en: síðankómu þeir á konungs fund ok génguá hönd (= til handa Flat. II, 18736)honum OH. 1064 (Flat. II, 18736);viltu á hönd ganga? Erlingr! OH. 1841 (Flat. II, 31013); þar kom tilhans Óttarr skáld - ok beiddist atganga á hönd (= til handa Flat. II,19227) OH. 11027; ek gef upp vápnmín ok geng ek á hönd yðr til griðaKlm. 45115; á hendr = á hendi 2, áhöndum 2: fara, ganga á hendr e-m dvs.overfalde, angribe en f. Ex. gékk Davidá hendr heiðingjum með sína sveitStj. 46815; Óðinn fór á hendr Vönummeð her Fris. 415 (Hkr. 525); jvf OH.9111; bjuggust þá sem ákafast á hendrheiðingjum Stj. 39221; ef landsfolkitsnýst á hendr yðr með einu samþykkiOH. 882 (Flat. II, 17182); snýr þú öllumvanda á hendr mér Nj. 135 (2157);hann talaði langt ok hart ok sneritölunni á hendr Ólafi digra OH. 6814(Flat. II, 836); sneri (upers.) mannfall-inu á hendr enskum mönnum Fm. VI, 42517; hugðu þat allir menn áhendr prestinum OH. 24924 (Flat. II,38633); hann veit á hendr sér sakirup þat (dvs. ved sig skyldig deri), er hannhafði Jesum Kr. til dauða dœmdansaklausan HeilaG. II, 28723; a. telrmjök á hendr jarlinum ok ávítar hannum þat, at - HeilaG. II, 28932; barkonungr enn á hendr, at - Fm. IV,23526; B. býr mál á hendr Gísla umvíg Þorgríms GísL. 3619; Þórði þóttiílla sú tiltekja ok hneisa, er -, okhafði þetta á hendr Birni HítD. 3323;höfðu þeir mál fram á hendr mönnumbiskups SturL. I, 21514; Þ. - seldivígsök í hendr Merði v. á hendr FlosaNj. 143 (2349); fyri sök þá, er ekhöfðaða á hendr honum Nj. 143 (2391);til sóknargagna allra þeirra, er ekhygg fram at fœra á hendr honumNj. 143 (23226); á sá bani at vera, erlýsir vígi á hendr sér LandsL. 4, 111;sá stuldr reyndist á hendr þingmanniRafns Bp. I, 65722; nú segir ambóttfaðerni frjálsum manni á hendr GuL.5722 jvf 5714. 25; þá skal hann fara meðbarni - ok fœra barn feðr á hendr. 57;Gul14 sá maðr á kost, er kirkjuvarðveitir, ef honum þikkir lengjastsótt hans, at fœra prest á hendr frænd-om . 22 (. I, 18);Grág1Grg29 görðisex tigi hundraða - á hendr Þor-varði en tvau hundruð hverjum þeirra,er fóru með honum . II, 90 jvfSturl3591 fg;3 taka e-t á hendr sér dvs. : hefi ek þópaa-tage sig noget, hvormed der følger enByrde eller Forpligtelsemeira á hendr tekizt, en líkligt sé, atek valda eða vel leysa . 8;Band15 hvatkom þér til þess, er þú tókst svámikit á hendr við Vebjörn ok föru-nauta hans . I, 4 jvf ;Sturl1519 tók Ver-mundr þá at iðrast, at hann hafðiberserkina á hendr tekizt . 25 (40);Eb2jvf . I, 4;Sturl15. 19 bjargast á hendrsínar dvs. , . I, 390;forsørge sig ved sine Hænders GjerningerFlat25 af hendidvs. (e-m) á hendi, = afhendis: gerðu hon-bort fra ensaa at han ikkefaar eller har noget med Tingen ellerPersonen at gjøre, at den ikke bliverhamum þann kost, at þeir mundu fara tilPáls jarls -, ef R. jarl vildi eigi viðþeim taka; jarl veik þeim eigi afhendi (dvs. ) . II, 459;afviste dem ikke, viste dem ikkefra sigFlat25 ef þú vilt gangaaf hendi guði þínum ok gerast maðrAmmirals konungs . 92;Klm4 gékkliðit Sigurðar af hendi honum .Mork234;24 G. skal - segja sér alla afhendi vera (dvs. ) ok at engu gagni vilja komaat alle havde forladtham. 21;Vem13 sú mun yðr, herra! mínþjónasta haldkvæmust, er ek legg sjalf-ráðr fram ok velviljandi, ok öll önnuraf hendi . IV, 117;Fm21 fá, senda e-taf hendi dvs. , . II, 377;give noget fra sig, yde, over-giveHeilag10. 24 . II, 16;DN12ganga e-m af hendi dvs. (ganga, fara e-mafstaa fra atangribe, overfalde ená hendr): svá er hann nú ákafr, athann gengr aldri af hendi þeim, oksvá má at kveða, at náliga herjar hannnú bæði nætr ok daga ok hefst núaldri or Danaríki um sumarit . I,Flat160 jvf ;63 fœra sér barn af hendi, sverjabarn sér af hendi dvs. fœrt á hendr (.føre afsted Barnsom nogen harenGul57 a), , . 57;14se s. 18642aflægge Ed paa, atdet er en uvedkommendeGul15. 33trauðr em ek af hendi at láta þessasveit . 16 (29 jvf );Eg1830 liðu þau mis-seri af hendi dvs. , . 100;det Aar gik hen, togEndeGísl13 af höndum = afhendi: vildi hann eigi af höndum láta (nL.skattana) svá (at) Eiríkr tœki við .FmIV, 11 jvf . 5;7OH35 þá bað Finnr Þórigreiða féit af höndum . IV, 328;Fm14kann (hann) allt þat vel af höndumleysa (dvs. ), er hann skyldaudføre alt detlög til . 8 jvf ;Band2716 E. kvað þettavandatak mikit; Þ. spurði, hvárt hon-um þœtti vandalaust af höndum atví(kja) . II, 120;Sturl14 þat er vantat víkja af höndum (= af hendi .FlatII, 459) þeim manni, er svá ríkr25höfðingi hefir til sendan, sem er Hákonkonungr . II, 120;Sturl38 nú fór hannat hitta Odda -, Oddi mælti lítt afhendi um ásjána (&vl O. veik þá eigiaf hendi um ásjána) . I, 42;Sturl31 vérhöfum þessa alla hátíð með háleitumok sœmiligum fórnum af höndum leitt. 151;Barl14 jvf . 100 ;Gísl13ovenfor afhöndum sagði hann sér allri fornri villu( afhendan sagði hann sik allri fornriforvillu af höndum sagði hann sér allaellerforna villu, ved en Sammenblanding afjvf &vl) . 184;to forskjellige Udtryk for den sammeMening, Barl1 at hendi,at höndum dvs. , ( ortilstede, hidmods.hendi, or höndum), þau tíðindi, er þámundu brátt at hendi (= at höndum. 206) berast . II, 341;OH36Flat2 þáferr at höndum mikil hátíð . 148;Barl34verðr því vandræði fyrst at hrinda, erbráðast kemr at höndum . 61Laxd(178);3 fyrir höndum dvs. : var þat fyrir höndum (dvs. ), at hann mundi veita Gre-forhaanden,tilstededetvar nu saagorio heldr en þiggja þaðan í frá .HeilagI, 382;4 O. sagði, at þá lægi þrennverk fyrir höndum () . II, 209;nL. som man kundegjøreFld4 tveir eru kostirfyrir höndum ()nL. at vælge imellem. 47 (. II, 51) jvf . II,OH9Flat32Flat65;1 konungr sagði, at hann skyldieiga tvá kosti fyr höndum, sá annarrat una -, hinn annarr at - .OH241 (. II, 379);33Flat23 kom honum íhug, hvat hann mundi fyrir höndumeiga (dvs. ) þá, erhvad der forestod hamhann fœri or þessom heimi . 67;Mar28fyrir hendi = fyrir höndum (. II,Flat65) . 60;1OH37 fyrir hendr e-m dvs. : þeir Hallr sögðu, at þeir mundusaa-ledes at en bliver forbigaaet eller til-sidesateigi taka ráð þessi fyrir hönd bóndum(dvs. ) .uden at tage Bønderne paa Raad, uden at tale til dem om SagenSturlII, 221;6 skal hverr taka arf, sem hanner taldr í, ok engi taka arf fire hendröðrum fram . 66;Hák5 taka í hönde-m dvs. : stóð Þórðrtage en i Haandenupp ok heilsaði Aroni ok tók í höndhonum . I, 636;Bp22 jvf . 2 (13);Nj19 efmaðr tekr í hönd mey - ok festir hana. IV, 350;NL29 jvf . I, 276;DN11 haldaí hönd e-s . II, 121;D. s.DN20 halda íhendr e-s . II, 121;D. s.DN14. 16 takastí hendr dvs. (=tage hinanden i Haandenhandtakast): stóðu þeir upp ok tókustí hendr ok fastnaði Mörðr Hrúti dóttursína Unni . 2 (3);Nj27 harðr í hönd attaka = harðr í horn at taka . 501Stj9(2 );Sam. 3, 39 fá e-m e-t í hönd dvs.: fékkovergive, overantvorde en nogetO. konungr i hönd (= í hendr .FlatII, 237) Ámundi sýslu á Hálogalandi19. 123;OH22 jvf . 16 (30);Eg6 selja e-me-t í hönd : seldi enn kristni maðr iD. s.hönd gyðinginum stafinn . II,Heilag43 jvf ;911 láta e-t koma í hönd e-m . 31;D. s.Fbr6 fara í hönd dvs. : at þeim hátíð hinniindtræde,komme tilstededýrðligu, er þá fór í hönd . I, 153;Bp4í hönd dvs. : þér, G.! skal ek launa ístrax, uopholdeligen, udenUdsættelsehönd liðsinni þat, er oss hefir af þérstaðit . 3 (. 111);KarlsefnAa17 hélduí haf hinn sama byr, en veðr óx íhönd . I, 432;Flat4 þat varð kaupþeirra, at hverr maðr fékk honumhalfan eyri þá á hönd, en halfan eyri,ef þetta yrði framgengt . I, 124;Flat19gaf sumt verðit þegar á hönd en sumtá frest . 12;Gísl8 launaði guð honumþat svá í hönd þegar, at hann - .BpI, 167;4 jvf . II, 365;Heilag7 hafa e-tí aðra hönd dvs. : hann muntil Vederlag saa at manfaar det i den ene Haand for hvad manhar givet ud med den andenekki í þat ganga, nema hann hafinökkur gœði í aðra hönd . I, 128;Flat10er sá hinn bezti at gefast upp ok leggjaaf þarfleysu erfiði, meðr því at ekkigótt tekr í aðra hönd . II, 131;Heilag15fá e-m e-t í hendr = fá e-m e-t í hönd:ván er þess, at ek fái þér í hendrherskip ok lið mikit . 32 (65);Eg21reið hann vestr með barnit ok fékkÞorgerði í hendr . 3 (199);Gunl11 fékkþann fyr þá sök hann ( son sínnnL.Harðaknút) oss í hendr . 161 (.OH33FlatII, 278); fá þeim í hendr, er ekki hafaslíkt fyrr með höndum haft . 123OH30(. II, 237);Flat28 jvf . II, 237Flat19. 7 (8);Anecd1513. 16 . 8;Band17. 25 fara íhendr e-m dvs. , . II, 65;komme saaledes til nogen, atdenne faar ham i sin MagtFlat19gefa e-m e-t í hendr = fá e-m e-t íhendr: jáði hón ok, at þessi gjöf varat fyrstu gefin í hendr herra Hallaábóta . II, 121;DN23 greiða e-m íhendr dvs. : þá létoverlevere, udbetalekonungr greiða í hendr honum fé slíkt,sem honum sýndist . 50 (.OH21FlatII, 55);9 koma í hendr e-m dvs. : svá semkommei den Stilling, at en kan underkaste hamden Behandling, som han vilhann var þá kominn í hendr konungi. 98 (. II, 180);OH3Flat4 lúka e-t e-mí hendr dvs. , .udbetale noget til enDNIII, 101;30. 37 selja e-t í hendr e-m =fá e-m e-t í hendr . 161 jvf fg;OH3337kalla til e-s í hendr e-m dvs. :gjøre Kravpaa noget hos en, affordre en nogetnú kallar hann til ættleifðar mínnarí hendr mér . 131 (. II, 253),OH20Flat23jvf . 147 (. II, 267);OH16Flat20 hafae-t í hendi dvs. : konungrinn þóttist nú þetta málhave noget i sin Magtsaa at man dermed kan gjøre som manvilí hendi hafa . 110;Barl28 munu vér hafahans ráð í hendi . 63 (97);Nj3 verðrmér ílla í hendi dvs. :jeg handler ildev. m. ílla í hendi, ef ek læt hanaeptir í glötun . I, 279;Heilag4 hafae-t e-n veg í höndum dvs. : því-bruge noget, om-gaaes dermed paa en vis Maadelíkan heiðr sér veittan af guði kunnihann svá úgiptuliga í höndum at hafa,at - . I, 677;Heilag24 þær kunnu eigivára miskunn í höndum at hafa . II,DN16;46 ogsaa uden Objekt i Betydning af atopføre sig, skikke sig paa en vis Maade: sagði, at B. mundi ílla í höndum hafa,ef hann vissi dvs. , . 32at B. vilde fare slemt af-sted, om han fik det at videEg(66);5 mæla munu sumir, at nökkurvárkunn sé á, svá miklu sem hann ersviptr, þótt eigi sé vel í höndum haft,þá er þeir sá góða gr ipi, er . III,Flat449;19 hafa í tveim höndum við e-n dvs.: ekki má íopføre sig mod en paa en vaklendeMaade, være uvis om, hvad man skalgjøre i sit Forhold til entveim höndum hafa við slíka menn,annathvárt at taka upp bú hennar( Svölu, )nL.som du vil have til Hustruok láta hana fara higat, ella munuþit göra sem ykkr líkar . 9;Band23eigi hefir þú í tveim höndum við mik(dvs. ) um fjándskap . I, 366du optræder altid paa samme Maademod migFlat8(. 90);Frs25 drepa e-n í höndum e-sdvs. , . 4;medens han staar under ens Beskyt-telse eller VaretægtVígagl31 innanhandar dvs. (): selr Gíslii den Stilling, at man harfri Raadighedover nogetland sítt Þorkeli E. ok tók við lausafé,þat var honum ( Þorkeli) mjöknL.innan handar . 36 (jvf 123);Gísl3120Grímr veitti þeim () stórmannliganL. Ingemund medhans Familie og Folkok lét ekki undan dregit þeim tilsœmdar um vetrinn, en er váraði þálét G. enn sem fyrr ( honum) innannL.handar allt þat, er hann átti um land eðraðra hluti . 14 (24);Vatsd27 jvf .Laxd29 (72);32 R. mælti við hann: fá mérsverð þítt, ok ef þú þarft til at taka,þá skal þér þat vera innan handar(&vl bað hann fá sér sverð sítt okkvezt mundu fá honum þegar hannþyrfti) . 436;Klm1 jvf . 70 (105);Nj11fara með harðri hendi . I, 428;Flat3 735;se 1ste Bind s.3 hafa e-t meðhöndum : ef ér hafit nökkur auðœfi1)have noget ihænde, i sinBesiddelseen ýtri með höndum . 43;Leif1 gerðuekki svá enir fyrri höfðingjar at minkavárn rétt - - en fá þér í hendrbúanda syni þeim, er slíkt hefir ekkimeð höndum haft . 123 (.OH31FlatII, 237);28 E. ok Þ. féngo Loðni brœðrsínum 4 mamataból í Bergi - ok þarmeð 12 kýrlög, hafði þá opt nefndrL. 10 kýrlög með höndum, en 2 skylduþeir lúka honum at næsto Halvarðs-messo, er kœmr . X, 53. DN14 2)havemed noget at gjøre, give sig af med noget: segir K. konungi, hver ráð konungarhafa með höndum (= millum handa. IV, 150) . 62 (. II, 66);Fm6OH21Flat19við þá menn, er þetta ráð hafa meðhöndum (= meðal handa . IV, 207)Fm5. 88 (. II, 172);OH22Flat12 vel er meðfarit þínar hendr dvs. (jvf fara með e-tdu har brugt dineHænder vel, du har opført dig ellerhandlet som du burde1 b fgg) . 6;ste Bind s. 38637Vallalj65fellr aldri sekt handa milli dvs. der eraltid nogen, som skal have, oppebære sektina: eigu erfingjar sekt þá, ervið liggr, en ef engi kennist viðr, þáá biskup sekt þá alla, er viðr liggr,fellr aldri . 1, 9;o. s. v.Borg16 næsthendi dvs. : tóku vápnnærmest forhaandenþau, er næst vóru hendi . II,Sturl184;25 til handa e-m ( handa e-mogsaa. II, 553) dvs. : biðja konu til handaFld20saaledes at en skalfaa eller have dete-m . 81 (. II, 114);OH30Flat37 dœmae-t til handa e-m . 150 (. II,OH31Flat114);27 ek geri halft hundrað silfrs tilhanda Óttari dvs. , . I, 303;jeg tilkjender Ottaro. s. v.Flat29 ( göng-dersom vium undir skattgjafir við Olaf konung)mono vér eigi þat úfrelsi gera einomoss til handa, heldr bæði sonum vár-om ok þeirra sonom ok - . 126OH30(. II, 240);Flat23 keypti skip halft tilhanda Gunnlaugi . 5 (211);Gunl17 einner sá hlutr, er ok beiðomst, en þater goðorð til handa sonum mínum. 37 (59);Vatsd28 þá (dvs. ) hafa börn kristinnnaar de eredøbte og konfirmerededóm sínn fullan bæði af preste ok bisk-upe, ok þá eru þau fœrð til handaguði . 137;Hom24 mörgom kom hannor fjándans h/ao/ndum með fort/ao/lo sínniok leiddi til handa almáttkom guði. 147;Hom7 snýr hann holdi sínu íbrauð ok blóði í vín til handa þeim,er með trú taka . II, 670;Heilag13ganga til handa e-m ( konungi) dvs.nL., ganga á hönd e-m,underkaste sig en. 47 (. II, 52);OH18Flat2 . II, 187Flat36(jvf . 106);OH4 berast til handa dvs.: vandi mikill er tilindtræde, indtræffehanda borinn . 88 (. II, 172);OH14Flat5standa til handa dvs. være forhaanden: þeir menn, er félítlir vóru, en stóðúmegð mjök til handa, létu út berabörn sín . 3 (198);Gunl4 um hendre-m dvs. (jvf fyrirforbi en, saaledes at han ikkefaar det, ikke beholder dethendr e-m fram, yfir hönd e-m): fantr-inn leikr til matar, en hón liggr harm-þrungin -, fándi hvárki at eta né súpa,útan þat, sem honum fellr um hendrdvs. ,uden hvad han lader blive tilovers . 19;Clar60 undan hendi e-s dvs. , . 7 (8);bort fra en, saa at han ikke længere har det i sin BesiddelseAnecd1820 undir hönde-s dvs. (jvf handarjaðarr): margirunder ens Myndighed, Raadig-hed, Styrelse- fyrirlétu veröldina en réðust undirhans ( Apollonii) hönd . II, 396;nL.Heilag1gengr nú maðr undir manns hönd? .BpII, 41;33 sjá undir hönd e-m :var et Middeltil at faa se, hvad der ellers er usynligt. II, 554;Fld22 jvf 286 fg;24 .Draum 118 fgg;5 . 891 fgg;DM315 undir hendie-s, e-m dvs. : einnunder ens Myndighedsá prestr, er verit hafði undir hendi -Þorláks biskups . I, 341;Bp3 þessirkennimenn fœddust upp undir hendiJóni biskupi . I, 168;Bp30 óxu upptveir ungir menn undir hendi góðummanni - þeim, er Gamaliel hét .HeilagII, 287;5 undir höndum e-m : takaD. s.þeir ok fjandskapask þann höfðingja,er þeir vóru fyrr undir höndum . Kgs76;27 fékk faðir hans hann til læringarÍsleifi biskupi, óx hann upp honumundir höndum . I, 153;Bp24 sögðu þeirSigurði, at honum mundi Sveinki reyn-ast eigi lítill undir höndum dvs. at hanvilde gjøre den Erfaring, at han ikke letvilde faa Bugt med eller Magt over s. . 137 (. VII, 17);Mork11Fm23 undir hönd-um dvs. , . 134;efterhaandenKlm8 undirhendr e-m dvs. : þáunder ens Myndighedverðr flýit undir hendr öðrum höfðingjadvs. , . 76;da tager man sin Tilflugt til en anden HøvdingKgs20 ur e-s höndum dvs.: slíkt (dvs. )ud af ens Magtsaa megetsem hann á at leysa hana or hershöndum með . 201;Gul ur hendi, hön-dum dvs. (fyrirbort, hen, saa at Tingen ikkelængere er forhaanden eller tilstedehöndum), = af hendi (. 100 186 b fgg, af höndum (. 151 b fgg): þat vár, sem þá var ný-Gísl13ses.37Barl14se s. 18657liðit or hendi . II, 289;Heilag31 ernótt sú leið höndum . I,Heilag661;5 við hönd sér dvs. : þeir tókuved Haandentil sit Brug, naar man vilá burt konur manna ok höfðu viðhönd sér viku eða halfan mánað, okfœrðu síðan aptr þeim, sem áttu .Grett40;20 jvf . 1;Háv7 yfir hönd e-m dvs.: átti konungr tal við lið síttforbi enok mælti: - megum vér enn suðrláta fljóta ( skipin) um bœinn oknL.laupa svá yfir hönd þeim (= um hornþeim . VIII, 188; . 80),Fm23Konung13en allir kváðust fúsari til bœjarinsat leggja . II, 602. 3) Flat28Side (jvf vegna 1);høire eller venstre á aðrahönd - á aðra hönd dvs. paa den eneSide - paa den anden Side af noget (e-u), = á aðra hlið (. II, 356 fg;Flat13. 218 fg) . V, 81. 82;OH18Fm242 brúðr satá miðjum palli, en til annarrar handarhenni Þorgerðr dóttir hennar, á aðrahönd sat Þorkatla . 34 (50);Nj22 sá hanntil annarrar handar Þorkel standa íhöggfœri við sik . 63 (97);Nj6 til hœgrihandar frá mínu merki - -, til vinstrihandar frá mínni fylking . 204OH25. 27(. II, 338);Flat11. 13 til hœgri handar(dvs. ) í miðjum skálanumpaa høire Side. I, 144;SE23 sitr til hœgri handarguði feðr . I, 316;Heilag36 víkrfig.eigi sínu máli til hœgri handar (=á betra veg) . II, 136, hœgri;Heilag29se videre under Þ. litaðist núum ok sá til hvárrartveggjo handarsér standa marga menn . 148;OH6. II, 268;Flat12 Þ. sá til beggja handasér, þar stóðu húskarlar hans . 16Eg(29);27 J. var fremstr af öllum ok hjótil beggja handa . 29 (48);Vatsd8 tilhvárig(r)ar handar . 38 (. X,OT13Fm313);32 ferr á leið fram sem hinn, erbratta brekku sneiðir ok snýst til ymsahanda, at hann komist upp á hana meðsem minnsta erfiði . II, 750;Bp37 létuþeir þá Eyjafjalla jökul á vinstri höndsér . 127 (196);Nj8 hann - ruddi svá,at hann hjó á báðar hendr . X,Fm383 (. 14);5Ágr6 hann - höggr á tværhendr, ok þykkir eigi betr líf en heL. 3 (368);Heið12 hann vingaðist þámjök við stórmenni ok gaf nær átvær hendr . II, 454;Flat3 jvf .Hák.Iv237;18 allt þat, er hann fékk, gaf hanná tvær hendr . 5 (26);Trist11 er vandimikill á báðar hendr, sitja fyrir reiðiþínni, ef eigi verðr rétt ráðit, en íannan stað hrygð sú ok áfelli, er -. VII, 107 jvf . 241 (.Fm11OH36FlatII, 379);26 annarri hendi dvs. , = í annan stað: þeirpaa denanden Side, naar man ser Sagen fraden anden Sideóttuðust reiði erkibiskups ok kórs-brœðra, en annarri hendi vildu þeirgjarna veita konungi hlýðni . IX,Fm258;17 jvf . VII, 158 (. 191);Fm13Mork6annarri hendi - annarri hendi - dvs. -: svá at stoða a. h. nauðsynjarpaa den ene Side - paa den andenSideandar þeirra ok líkama - en a. h. atvera eigi samþykkr við þat, er þeirgera ílla . 468 (. 2);Pr4. 6Leif22. 24 varnáliga sem við flýðim annarri hendibanann, en annarri hendi sóttum viðtil banans . I, 445 fg;Heilag15 ann-arrar handar dvs. ,paa den anden Side = annarri hendi: fór honum þá semöðrum, er ekki var til annarrar handar(dvs. ), atda der ingen anden Udvei varhann sá ekki annat ráð en göra svásem beitt var . II, 2. Sturl13 (jvf halfa,4)densSide eller Vedkommende, Vegne, der harat handle, eller for hvem nogen optræderi en Sag, i et Mellemværendevegnaðr, vegnan); mínnar handar dvs.:for mit Vedkommende, fra min Sideei mun þat þikkja tekit mínnar handarmikilmannliga til orðs, at ek þikkjumsteigi búinn at fara . 17 (326);Heið19kann vera, at yðr þykki eigi karl-mannliga við orðit m. h. . II,Sturl179;13 þat mun eigi drengiligt þykkjayðarrar handar . IX, 498;Fm2 kon-ungr kvað slíkt stórmannliga mælthans handar . III, 349;Flat23 er núþat satt at segja, at vér munum skiljast,ok mun þá betr hvárratveggju handar(), at þér komit eigi optarrfor os beggemik at hitta . I, 164;SE18 af e-s hendidvs. : skal hvárki til sparafra ens Sideaf várri hendi, staðfestu né mannaforráð . 5 (216);Gunl17 þykkist veraeigi fróðligast spurt af þínni hendi. 61;Kgs35 kann ek engan annan or-skurð orðsendinga hans, en at þérsegit af mínni hendi, at hann -, .Str82;16 heimti hann skatta ok skuldiraf hendi Svía konungs . 44 (.OH34FlatII, 49);17 jvf . 69 (. II, 84);OH14Flat27hann stóð upp af bónda hendi ok tal-aði svá: - . IV, 118 fg;Fm2 B. stall-ari talaði langt ok snjallt af hendikonungs . 48;OH30 riðu þeir - -ok mundu hafa or Skagafirði nær sjautigi manna, var Ásbjörn þar fyrir skip-aðr, ok vóru þeir allir af Þorgils hendidvs. , . II, 209;stode de alle paa Thorgils Side, hørte de alle til hans PartiSturl14fyrir e-s hönd dvs. : fórpaa ens VegneHrafn eigi til þings, - Sturla fór tilþings fyrir hönd Hrafns . I, 181;Sturl23skyldi dœma fyrir hönd Sighvats Sturlaok H. ok -, en fyrir hönd ÞorvarðsVigfúss - Þorsteinn Skeggjason ok-, sagði Sturla upp görðina . II,Sturl255 fg;2 var þá skipt fé þeirra ok gékkSnorri at fyrir hönd móður sínnar,því at hann var hennar erfingi . 14Eb(17);4 vildi hann ( Einarr) eigi unnanL.Þorfinni skiptis, en B. lét uppi fyrirsína hönd . 92;OH16 sagði Þorbergr,at hann vill þenna kost fyrir sína hönD. 146;OH28 honum þótti þá bezt tilfengit, ef Leifr sæi fyrir hans hönD. 157 (. II, 248);OH38Flat9 hefi ek íeinum stað á stofnat fyrir þína hönD. 2 (3);Nj4 Gunnlaugr kvazt hafa vakitbónorð við þik fyrir sína hönd .Gunl5 (216);13 hygg ek, at mínir kynsmennflyti þetta framarr fyrir sína hönd,en mína . II, 41. Bp29 ;5)Slags, Art,hvortil noget hører, hvorunder det kanhenføres af þínum kviði mun tveggjahanda lýðr út ganga . 159 (1 Stj33Mos.25, 23); var þar skjótt allra handaárgœzka . I, 14;SE14 lætr hann búa- 40 skipa ok hlaða með allra handagózi . 3.Clar40

Part of speech: f

Orthography: Johan Fritzner's dictionary used the letter ö to represent the original Old Norwegian (or Old Norse) vowel ǫ. Therefore, hönd may be more accurately written as hǫnd.

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᚯᚿᚦ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary