Hugr

hugr

hugr, m. (G. -ar, n. pl. -ir) 1) Sjælen som Sæde for Menneskets aandelige Ev-ner og Virksomhed, lat. animus; sáskírir augu hugar síns ok líkams, erenga líkamliga fegrð lætr tæla hugsínn, ok heldr sýn sínni frá þeim lutumöllum, er hug hans teygja til rángragirnda Hom. 8621 fg jvf 8624; er hugr-inn mœddist mjök, þá seig á hannsvefn OH. 19531 (Flat. II, 3221); allshugar dvs. af sit hele, fulde Hjerte: allshugar feginn Homil. 12936; þeir skyldualls hugar guði þakka fyrir þat, er -Hom. 1036; fægir hann alls hugarsyndasár sítt Hom. 1058; men i mange Tilfælde og Udtryk bruges Ordet saale-des, at derved kun er Tale om en enkeltSindsbevægelse eller aandelig Virksom-hed, f. Ex. Sindelag, Lyst eller Begjær-lighed efter noget, Tanke paa eller Meningom noget: fylldist A. - ens grimma-sta hugar (dvs. Sindelag) Post. 4636;sem hann heyrði hvat er fuglinn sagði,þá varð honum annars hugar viðr dvs.da blev han anderledes til Sinds, Barl. 3913; þá er hér tveim tveggja hugrdvs. da er her to Mennesker af forskjellig Mening eller Sind, Fld. II, 22825; efþér lér nökkut tveggja huga (dvs. om du er tvilraadig) um þetta mál Draum.11210; jvf Völs. 13822 (c. 24); þat sagðihann ok, at jarl hafði mikinn hug áhringnum, at tveggja huga mundi orka(dvs. at det kunde være tvilsomt), hvártek gæta á honum haldit Þ.Jón 319(126 b11); hversu muntu svara, ef ek biðþín? þat mun þér ekki í hug (dvs. dethar du ikke i Sinde), segir hón; eigi erþat, segir hann; ef þér er nökkurrhugr á (dvs. hvis du har nogen Tankederpaa, Lyst dertil), þá finn þú föðurmínn (svarede hun) Nj. 32 (4822); erþér nú jammikill hugr á at heyra draummínn sem í nótt? hann svarar: ekkier mér nú minni hugr á því en þáDpl. 2215; höfðu margir grun á, athenni væri meiri hugr á Bæringi ená keisaranum Bær. 9822; H. kemr áfund Áskels -, at hann vildi láta biðjakonu til handa sér; A. spyrr, hvarhans hugr leikr á um þetta mál; H.svarar, at hann vill fá þeirrar konu,er Helga heitir Vem. 113; hón er sváaf konum, at mér leikr helzt hugr áFm. VII, 10319; rœddi hann iðuliga ummetnað hennar - ok ofprúðleik, oksagði, at þat var ei sakar hans, heldraf því, at hugr hennar stóð á öðrum(dvs. derfor at hun, nl. Hustruen, elskede en anden end ham) Str. 822; konungirann hugr til hennar dvs. KongensHjerte vendte sig til hende, han syntes godt om hende, Flat. I, 27925; G. lagðihug á (dvs. fattede Kjærlighed til) Berg-ljótu Nj. 31 (4628); hann lagði á hanameira hug en skyldi, ok gat við hennibarn Jomsv. 5434; H. lagði hug á Kolf-innu Ávalda dóttur, en Ávalda varlítit um þat ok vildi gipta honumdóttur sína, en H. vildi ekki kvángastFlat. I, 30336; jvf Flóam. 18 (13732);Þorskf. 579; lögðust þau nú á hugiÞorsteinn ok Spes Grett. 19711; Ingi-björg - og Friðþjófr lögðu hugi samandvs. fattede Kjærlighed til hinanden, Fld. II, 6528; hugir þeirra fóru mjök samanFlóam. 18 (1387); hafa huginn, hugsínn á e-u dvs. henvende Sindet, Tankernepaa noget: er hann hafði þar á huginnOH. 19519 (Flat. II, 32129); hafa hugsínn á guði ok helgum mönnum Homil. 2110; hann hafði ok mikinn hug á atstýðja staði þá, er niðr vóro fallnir Fm. XI, 31116; hafa lítinn hug á e-m dvs. synesilde, mindre godt om en: veiztu þat, athinir frændr þínir hafa lítinn hug haftá þess háttar mönnum sem ek erFlat. II, 42517; hafa þungan hug áe-m dvs. være vred, forbittret paa en,OH. 21330 (Flat. II, 3507); Sturl. II,328; sœkja at e-m með hörðum hugdvs. med forbittret Iver (jvf hörð sóknunder harðr 3, harðhugaðr) Fbr. 421;fella hug sínn til e-s dvs. kaste sin Kjær-lighed paa noget, fatte Kjærlighed tilnoget: þá felldi hann svá hug sínntil þessa hellis, sem sjalfr enn hæstiguð hefði þenna stað honum til handabúit HeilaG. II, 18519; koma hug sín-um á e-t dvs. komme noget ihu, mindesnoget: eigi má ek hug mínum á komafleiri þá hluti, er - Kgs. 3815; koma,renna hug sínum eptir dvs. tænke sig, =hyggja: man svá hug eptir renna, hugsínum eptir koma, at - Mar. 3886. 30;leggja hug á e-t dvs. tænke paa noget,betænke noget, skjænke noget sin Opmærk-somhed, lade sit Sind optages af, syssel-sættes med noget: legg ekki hug á þat,at ek vilja nökkura þá hluti eiga viðkonu þína, at hón sé þá verri konaen áðr Sturl. II, 14715; G. leggr nú áþat hug, at R. muni látizt hafa Krók.1920; hann gjörðist ríkr maðr ok lagðimikinn hug á skipabúnað sínn ok vápna(búnað) EG. 10 (1928); þótti honumbiskup leggja minna hug á konungseyrendi, en hann hafði heitit Fm. X,617; hón sendi orð - til Ingigerðar,- at hón skyldi leggja allan hugá um hans mál (= á hans mál) OH.553; hón lagði allan hug á þat atklæðask vel ok búast snyrtiliga Str.8131; lagði á þat allan hug at takaaf heiðni ok fornar venjur þær, er -OH. 449; svá man ek gera, hvárt semþér vilit nökkurn hug á leggja orð-sending konungs eða öngan; þá mæltiIngibjörg: - ek vil, jarl! at þér leggitá allan hug at stoða orðsending Ólafskonungs OH. 548. 10; G. jarl hafði lítinnhug á lagit at flytja eyrendi hans viðÍslendinga Fm. X, 9622; æ þar til er- vér spyrjum, at hann leggir hug áat betra sik Dn. IV, 8911; leggjagóðan hug til e-s dvs. fatte Velvilje til en, Fm. IV, 8310; reisa hug sínn við,í móti e-m dvs. optræde med Fiendskab mod en, Post. 19213. 35; orkast hugar ádvs. tænke paa, bestemme sig til noget: þauhöfðu sjalf orkazt hugar á at bœta sínameinbugi Grett. 20718; jvf Þ.Jón 31(se. s. 81 b2); renna hug til e-s dvs. vende sit Sind eller Hjerte til noget (jvf hugrrennr til e-s Flat. I, 279, s. 84 b28 fgg),Flat. II, 38739; HeilaG. II, 17921; rennahugnum til e-s d. s. Flat. II, 38617;renna hugum til e-s d. s. OH. 24910.25030; Hom. 15417; renna hug eptir dvs.tænke sig, forstaa: má svá hug eptirrenna (= hug sínum eptir koma Mar.38830 fg), at - Mar 496 (3886); rennahug yfir e-t dvs. ihukomme, betænke: hann(nl. guðs engill) vildi, at maðr renndihug yfir sínar afgjörðir um kveldit,áðr hann sofnaði HeilaG. I, 68429; rennahug sínum heim dvs. gaa i sig selv ogtænke sig om: renni hverr hug sínumheim (= hverr heim hug um Mork.1389), hvern veg (dvs. hvorledes han) þatmun gert hafa Fm. VII, 1922; reynasthugi, hugum við e-n dvs. gjøre nøiereBekjendtskab med en: erkibiskup tókhonum vel ok reyndust hugi við, oker biskup sá, at þessi maðr var vel tiltignar fallinn, vígði hann Arnald tilbiskups Flat. III, 4462; hón vildi reyn-ast hugum við hann ok skap sítt (før-end hun besluttede sig til at blive hans Hustru) Flóam. 10 (1288); setja hugsínn til e-s dvs. sætte sin Hu til noget,saa at man ønsker, attraar det: set þúaldri hug þínn til þess at finna hannlengr (dvs. oftere) Fld. II, 24023; setjahug sínn móti e-m = reisa hug sínní móti e-m (s. 85 a43): er Þorgils varðþess víss, setti hann þegar hug sínn mótiGizuri Sturl. II, 1386; snúa hug e-s dvs.vende ens Sind i en vis Retning, f. Ex.mon ek snúa hug dómanda (nl. svá),at hann hegni líkami þeirra heilagraHeilaG. II, 21718; þat mun þá verayðar(t) ráð, at eigast fátt við ok snúafrá hug sínum þar, sem Þuríðr er Eb.40 (7218); flestir snúa hér hug sínumeptir sem Hringr konungr talaði Fm.IV, 871; þeir ætluðu þat fyrir, at þeirmundu mega snúa hug hans til goðannaHeilaG. II, 21811; venda hug til e-s dvs.tænke, betænke noget: hón vendi þá hugtil þess, at þat mundi eigi vel hœfa,at systr fengi svá hart Mar. 12530;býðr mér e-t i hug dvs. noget faldermig ind, jeg kommer til at tænke noget:bauð konungi þat (því Flat. II, 3225)í hug, at þar (nl. i Drømmen) mundivera kominn Ólafr Tryggvason OH.19536; mér býðr þat í hug, at þú munireigi vel halda mágsemd við mik, enþó mun þat síðarr reynast Harð. 11(3314); koma e-m í hug dvs. falde en ind,saa at han mindes det, tænker derpaa,faar det i Sinde: koma í hug henniHögna viðfarir Am. 87 (89); hann vildiþat eitt hafa, er honum kom í hugFm. IV, 11715; kom honum þat í hug,at vera mætti svá, at dælla væri atdraga, ef halft hleyfti Fbr. 3811; komEinari þat i hug, at ekki mundi undirat hrapa ferðinni OH. 19912; kom Þor-varði þat í hug at leita þangat lið-sinnis Sturl. II, 19412; jvf Flat. II,1207; gera sér e-t í hug dvs. sætte signoget i Hovedet, tænke eller forestille signoget: gerðu sér þat í hug, at þámyndi ekki mikit fyrir at veiða Sverrikonung í bœnum Fm. VIII, 33816; jvfPartalop. 3211; gör eigi þat í hug þérdvs. tænk ikke saa, Sturl. II, 1301; görþú þér gótt í hug (dvs. vær du vel til-mode, = lát þú gótt í skapi þínu Gísl.1491) Gísl. 6210; telja e-t í huginn, íhug sér dvs. tænke, forestille sig noget: taldi hann þá þat í huginn (= í hugsér Flat. II, 32221), at landit mundivera auðsótt OH. 19615; taldi hannþat í hug sér, hversu hart hann hafðifengit Eb. 40 (7225); kostar úvinrinn á-, at maðrinn teli þat sem optastí huginn, at kristnir menn ok skírðirmegi eigi firirfarast HeilaG. I, 68331;taldist þat lengstum í huginn at hugsa,ef nökkur föng mundi til verða, athann næði ríki sínu í Noregi OH.19517; vera í hug e-s, vera e-m í hugdvs. være i ens Tanker, Sind: er ifi íhug mínum Post. 46338; ek sagði svásem mér var í hug, at - EG. 6 (92);hvárt skal ek í orlofi tala - þat semmér er í hug (= mér býr í skapiOH. 596) Fm. IV, 14311; þat man þérekki í hug Nj. 33 (4821); ek skal þatsýst geta, því at eigi er mér þat síðrí hug en þér Klm. 11121; ganga, hverfa,líða e-m or hug dvs. gaa en af Minde,saa at han ikke mere tænker derpaa: eigi hafði honum þat or hug gengit(= horflt OH. 1576), er þeir Karlhöfðu við mælzt Flat. II, 24715; hon-um hafði or hug liðit at segja nafnasínum Gizuri Sturl. II, 16115; jvf Fm.VI, 27215; mæla um hug, um hug sérdvs. tale anderledes end man tænker, Am.70 (74); Fbr. 3330; vera i góðum hugdvs. være velsindet, ikke have andet endgodt i Sinde: fúss er ek at fylgja þér,ef þú ert í góðum hug Fm. VI, 11027;hvat skal ek nú til vinna, at þér sétí góðum hug við Gyðinga (VulG. qvidfaciam vobis et qvid erit vestri pia-culum) Stj. 45311 (2 Sam. 21, 3); vilek grið setja allra manna í milli þeirra,er hér eru saman komnir, at hverr séí góðum hugum til annars i orði okverki Sturl. II, 1583; vera með enumsama hug dvs. være uforandret til Sinds, HeilaG. I, 1627; hvárt sem hann varreiðr eða blíðr í hugum (dvs. til Sinds)HeilaG. I, 1628; jvf Post. 72129. 39; verðae-m í hugum dvs. blive venlig sindet moden, HeilaG. II, 27432 jvf 15; hugr býðrmér e-t um dvs. noget falder mig ind,jeg tænker mig noget: eptír gékk mérþat, er mér bauð hugr um (dvs. det giksom jeg tænkte), at þeir mundu engasigrför fara EG. 6 (929); jvf Harð. 11(33 &vl 8); svá segir mér hugr um,at - dvs. det er min Mening derom, at -: svá segir mér nú hugr um, athanum mun nú skamt til ílls OHm. 3810(= vænti ek, at nú sé honom skamt tilílls OH. 10922); kvað sér ílla hug sagt(nl. hafa) um hennar gjaforð dvs. sagde,at han havde slette Tanker om hendesGiftermaal, Harð. 8 (196); kvezt þóúvíst hugr um segja (dvs. sagde at hanansaa det for uvist), hver nyt frændumhans mundi at honum verða Flat. I,36023; kvezt svá hugr um segja, semkonungr mundi - dvs. sagde, at detforekom ham, som at Kongen vilde -OH. 5135 (Flat. II, 5625); segir mérvel hugr mínn um þítt mál dvs. jeg gjørmig gode Tanker om, hvorledes det vilgaa dig, Fld. II, 654; hugr ferst um,gengst við e-t dvs. Sindet bevæges vednoget, som gjør Indtryk derpaa: fórustþó fast um okkrir hugir, þar (er) vérundirstóðum, at yðr mislíkaði nokotsó, at vér komom eigi til TúnsbergsDn. VIII, 1233; Birni gékkst hugrvið féit (som Kong Knuts Sendemændbøde ham) OH. 1947 (Flat. II, 32016);jvf Hrolfi fékkst hugar við hörmung-arlæti Vilhjalms, ok segist eigi nennaat drepa hann Fld. III, 3033; þegithefir guð offr þítt, ok kýss hugr ömb-un fyrir þína ástundan, en gef gullitfátœkisfolki HeilaG. II, 64835. 2) Mod,Uforfærdethed (jvf hugaðr 1); þat segiþér, at mér fylgi engi hugr, nú skalþat reyna, gæti nú hverr sín, at engiflýi né fálmi fyrr en ek Fm. VII, 1977;engi er hugr í Dönum Fris. 1624 (Hkr.1624); jvf Vígagl. 1343; hug hefir hann(nl. leo) ok yfrit áræði í sínu brjóstiStj. 7112; er allmjök logit frá honum,er margir segja hann hug einn, ennú renn engi harðara en hann Nj.146 (2481); nú býð ek Þorvarði afnýju holmgöngu, ef hann telst hugarsíns eigandi Korm. 2008 (451); hugr erbetri en sé hjörs megin Fafn. 30;kann ek lítt at treysta hug mínum okvápnfimi Draum. 1125; H. sagði þatsítt eyrendi, at þeir reyndi með sérhug ok hreysti, íþróttir ok alla atgerviFlat. I, 2798; herða huginn dvs. styrkesit Mod (jvf harðr 2 og 3, herða 2):herði hann þá huginn ok réð þat af,at - EG. 62 (14224); þá segir kon-ungr draum sínn, urðu (menn) við þatglaðir ok herðu hugi sína OH. 2411;er konungr hafði fylkt liði sínu, þátalaði hann fyrir þeim, mælti svá, atmenn skyldi herða hugi sína OH. 20926(Flat. II, 34519). 3) Menneskets Sjælsaadan som man tænkte sig den virkendeudenfor Legemet, tildels efter at haveiført sig en anden Skikkelse (jvf hamr,hamingja, fylgja); heill er hugr (=hamr v. 19) Atla, hvatki er þik dreymir(dvs. hvad enten han viser sig for dig iDrømme som en Bjørn eller som enØrn) Am. 20 jvf 171. 191; þat dreymdimik, segir hann, at - - er vér kóm-um nær Viðvík, þá hlupu upp fyriross átján vargar o. s. v.; Kalfr bóndikvað vera úfriðvænligt, ok eru þettamanna hugir Þ.hræð. 381; ek þóttumst(i Drømme) ganga út or útibúrinu, oksá ek, at vargar runnu sunnan á völl-inn 18 saman, en fyrir vörgunum rannrefkeila ein o. s. v.; þá vakti Þ. mik,ok veit ek víst, at þat eru manna hugirHáv. 4623; liggja á mér hugir stórramanna Flat. I, 25832. 4) Tanke, =hugrenning; svá atta ek hugum (jvf1ste Binds s. 354 a28 fg) - ok börð-umst ek við sjalfan mik ok hugrenn-ingar mínar, því at önnur dró mik aptrá leið en önnur afleiðis HeilaG. I, 43926;i denne Betydning nævnes hugr oftere som noget af det hurtigste man kjender: seg þú mér nú, hvílíka helgir hafalíkami (efter Opstandelsen); sjau hlut-um bjartari en sól ok skjótari en hugrElucid. 16721; hann (nl. det Legeme,som i denne Verden har tjent Gud) verðr(nl. á dóms degi) svá léttfœrr ok skjótrsem hugr manns Mar. 5222 jvf 535 fg;er Þjalfi þreytti rásina við þann, er Hugihét: þat var hugi mínn (&vl hugrinn,hugr mínn), var Þjalfa eigi vænt atþreyta skjótfœri hans (&vl er öllumúvænt at eiga rás við hann) SE. I,16228. 16331 fg; men ogsaa i Indernes Rigveda IV, 26 kaldes en Falks Flugthurtig som Tanken ("gedankenschnell") A.Kuhn die Herabkunft des Feuers unddes Göttertranks s. 14026 (Vers 5)jvf s. 14118 fg (Vers 3).

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᚢᚵᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary