Hurð

hurð

hurð, f. (Dat. hurð og hurðu, n. PL. -ir)Dør, hvormed Døraabning (dyrr, hlið,lat. ostium) lukkes saaledes, at der igjen-nem denne hverken er Indgang eller Ud-gang, saalænge som den ikke bliver op-lukket (eg. vel = grind, lat. crates;jvf J. Grimm kleine Schriften II, 247 fg;got. haurds; ght. hurt Graff IV, 1030;mht. hurt Mhd Wb. I, 734 b36 fgg; nht.horde, hürde DWb. IV, 2, 180469 fgg. 195666 fgg); láta hlið á (nL. sveltikví)ok grind fyrir eða hurð svá at uppum lúki eða aptr GrG. II, 1193 (jvfGráG. 49611 som har grind fire ok hurðsvá at aptr of lúki); hurð fyrir durumHom. 13223; kom hann at húsi, hurðvar á gætti (dvs. var aaben?), inn namat ganga RíG. 2 = kom hann athúsi, hurð var á skíði, inn nam atganga RíG. 14 = kom hann at sal,suðr horfðu dyrr, var hurð hnigin (jvfhnigin er helgrind Herv. 2173. 3187),hringr var í gætti RíG. 23 (26); þágékk Þ. inn um aðrar dyrr ok eptirhonum maðr, er nefndr er Hallvarðr-, hann lauk aptr hurðina (= lét aptrhurðina Fm. IV, 22029; lauk aftr hurð-inni Flat. II, 17722) OH. 9515; er L.kom at durum, þá hljóp hann inn okrak aptr hurðina, St. hjó eptir honum,svá at sverðit stóð fast í vindskeiðunumeg. 88 (22420); konungr gékk at hurð-unni ok lauk upp ok gékk inn oklokaði innan hurðina; J. gékk útan okfann eina boru á hurðinni Flat. I, 4681 fg;skaltu, Sigurðr! þegar þeir koma atdyrum hlaupa at hurðarbaki, ok efþeir brjóta upp húsit - -, skaltu þáskjótast út ok kippa aptr hurðu (rekaaptr hurðina Mork. 2619) -; því næstkómu þeir á bœinn, sneru þegar atskemmunni ok báðu fjár; - en er þeirÞ. svöruðu tómliga ok létu seint upphurð, þá mælti Sveinn, at þeir mundibera konungslykil at svefnbúrinu, efeigi væri upp lokit; kappsamliga faramunkar þessir, segir Þr., ok viljumvér heldr láta upp hurð, en brotin sé,skaut Sigurðr þá frá lokum; - génguinn allir, Sigurðr skaut sér út hjáþeim ok keyrði (rekr Mork. 2618) þegaraptr hurð (skellir í lás hurðinni Flat.III, 31530); Þ. kom þá ok þar (nL. ísvefnbúrit gjennem jarðhúsit fra skál-inn) Fm. VI, 188 fg; kerling sat athurðarbaki; sem hón lítr þenna vándadreng, grípr hón til hurðarinnar oksletti opinni - -, en er óvinrinnsér, at hurðin lýkst upp - - stökkrhann út af kirkjunni; en eptir þatsetr kerling aptr hurðina í stokk meðöllum lokum Æf. 28174-179; ef hér hafahurðir verit loknar eptir þessum manni(nL. for at veita honum björg) Laxd.14 (272); þar vóru aptr hurðir, þeirdrápu á dyrr, G. gékk til hurðar okspurði, hverir komnir væri Harð. 11(3116); drápu þegar á dyrr ok gékkmaðr til hurðar, ok þegar upp varlokit hurðinni, - SturL. II, 15014; Þ.lét berja á hurðu ok lét kalla út Sig-mund prest SturL. II, 13319; ríðr hanntil hallarinnar - ok barði á hurð okbað upp láta Partalop. 247; lét upphurðina EL. 8512; kom þar bóndinnat dyrum ok barði at hurðu, húsfrúinstóð upp ok kom þeim í fylskni, erinni var, ok lét síðan dyrr upp Æf.647; Þ. gengr at durum ok klappar,en húskarl gengr til hurðar ok heilsarvel þeim, sem kominn var, ok spyrr,hverr hann væri - - húskarl hleyprinn ok rekr aptr hurðina - - -Gunnarr gengr út í túnit, en Þ. þrífrí hurðarringinn ok rekr aptr hurðinaHænsn. 10 (188 fg); er menn höfðueinn svefn sofit, var þar hurðar kraftheldr ákafliga, var þá til hurðar gengitSturL. II, 13816 fg; gékk hann út okat því lopti, er Þ. sof í, ok knúðihurðina, Þ. spratt upp ok gékk tildyra Fm. VI, 12223; Petrus kvaddihurðar, mær gékk til hurðar, en hóngáði eigi upp at lúka fyrir fagnaði,er hón kendi mál Petrs, - - Petrknúði hurðina í annat sinn, þá lukuþeir upp Post. 1712 fgg (Ap. Gj. 12,13 fgg); O. klappar á dyrum, ok varlangt, áðr til hurðar var gengit, þóvar þat um síðir ok hurðu upp lokitá miðjan klofa, þar kom út höfuðheldr ámátligt, því at sjá gægðist úthjá gáttinni; hann belgði augun ok vildisjá, hvat komit væri úti; - - en erhann sá manninn, vildi hann aptr rekahurðina, en O. setti á milli öxarskaptit,svá (at) eigi gékk aptr hurðin Bárð.2012 fg; Þ. býr um hurðina ok baðengan mann fyrr hurðinni upp lúka,en hann vildi Vallalj. 570; kómu áMástaði, skutu þá stokki á dyrr okbrutu upp hurðina, hlaupa þeir síðaninn í skálann SturL. II, 348; Þ. komþar nökkuru fyrir sólarroð, vóru þarbyrgðar hurðir allar, en ekki mannaá fótum, skipuðust menn þá fyrir dyrrallar, en H. hljóp á hurðina fyrir þeimdurum, er næstar vóru kirkju, ok brautupp SturL. II, 3235; eigi fellr honumþá hurð á hæla, ef ek fylgi honumVöls. 16122 (c. 31); jvf SiG. 3, 69;margr seilist um hurð at lokunni (Ord-sprog) Grett. 6718; fundu hurð í golfinueg. 46 (9118) jvf fellihurð; þá er hurðinlyptisk (som lukkede Aabningen, gjennemhvilken man kom ind i lokrekkjan),gékk Þ. í lokhvíluna ok lagði í rúmitSturL. I, 2865; hvad angaar de Steder,hvor hurð forekommer i Forbindelse med klofi (hurðarklofi), henvises til dette Ord;forskjellige Slags Døre opregnes Stat.2652 fgg; saadanne vare: búrshurð, felli-hurð, eldahúshurð, skellihurð, stofu-hurð, útihurð. - Naar der SturL. II,24330-33 læses følgende: Þorgils rœddium, at hann vildi liggja um nóttina ídurum sæluhússins, bað þar búa umsik; var svá gört: lögðu þeir undirhurðina frá húsinu ok þar ofan á klæði,ok lá hann þar um nóttina; Þ. dreymdibrátt er hann var sofnaðr, at honumþótti kona ganga at húsdurunum mikilok hafði barnskikkju á herðum, heldrvar hón daprlig; hón mælti: þar liggrþú, Þ.! segir hón, ok muntu eitt sínná hurðu liggja síðarr: da synes der ide sidste Ord ligge en Hentydning tileller Spaadom om hans nær forestaa-ende Død SturL. II, 246 fg; hvad entenman herved helst skal tænke paa, at manved Forberedelsen til Begravelsen lagdeLiget paa en Dør, ligesom man i Norgehar brugt at lægge det paa et Bord, ellerman skal tænke paa selve Begravelsesmaa-den, at man nemlig istedetfor at begraveLiget i en Kiste, jordede det indesluttet ien Vidjefletning (se Kirkehistoriske Sam-linger 3dje R. V, 6279 fgg), saa at hurðher skal tages i den oprindelige Betyd-ning, = lat. crates (jvf RA. 69923 fgg?)

Part of speech: f

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚼᚢᚱᚦ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary