Jarðarmen

jarðarmen

jarðarmen, n. Jordstrimmel, jarðtorfa,Græstorvstykke som er saaledes løst fraden underliggende Jord, at den hængersammen med denne i begge Ender oglader blive en Aabning mellem sig ogUndergrunden; Ordet forekommer kuni Forbindelsen ganga undir jarðar-men, hvilken Handling tjente dels a) tilderved paa en høitidelig og stærkt for-pligtende Maade at slutte Fostbroder-skab, dels b) til et Slags skírsla ellerMiddel til at bevise sin Uskyldighed,Sandheden af sit Udsagn, dels c) til atskaffe en Modstander Fyldestgjørelse vedpaa denne Maade at ydmyge sig forham: a) þeir vöktu sér blóð í lófumok géngu undir jarðarmen ok sóru þareiða, at hverr skyldi annars hefna, efnökkurr þeirra yrði með vápnum veg-inn Fld. II, 4454; tóku þeir þat ráðmeð fastmælum, at sá þeirra skyldihefna annars, er lengr lifði; - hafðisú siðvenja verit höfð frægra mannaþeirra, er þat lögmál settu sín í milli,at sá skyldi annars hefna, er lengrlifði, þá skyldu þeir ganga undir 3jarðarmen, ok var þat eiðr þeirra; sáleikr var á þá lund, at rísta skyldi 3törfur or jörðu langar, þeirra endarskyldu allir fastir í jörðu ok heimtaupp lykkjurnar svá, at menn mættiganga undir; þann leik frömdu þeirÞorgeirr ok Þormóðr í sínum fast-mælum Fbr. 66 (Flat. II, 9314); sé ekgótt ráð til þessa, at vér bindum vártvinfengi með meirum fastmælum enáðr ok sverjast í fóstbrœðralag fjórir,en þeim sýnist þetta ráðligt, ganga núút í Eyrarhvolsodda ok rísta þar uppor jörðu jarðarmen svá, at báðir endarvóru fastir í jörðu, ok settu þar undirmálaspjót þat, er maðr mátti takahendi sínni til geirnagla, þeir skyldufjórir undir ganga, Þorgrímr, Gísli,Þorkell ok Vésteinn, ok nú vekja þeirsér blóð ok láta renna saman dreyrasínní þeirri moldu, er upp var skor-inn undan jarðarmeninu, ok hrœra sam-an allt, moldina ok blóðit, en síðanféllu þeir allir á kné ok sverja þanneið, at hverr skal annars hefna sembróður síns, ok nefna öll goðin í vitni;ok er þeir tókust í hendr allir, þamælti Þorgrímr: œrinn vanda hefir ek,þótt ek gjöra þetta ráð við þá báðaÞorkel ok Gísla mága mína, en mikskyldir ekki til við Véstein - okhnykkir hendi sínni Gísl. 1116. 22 (jvf93 fg). b) töldu þeir (nl. frændr Þórar-ins) sér fé halft (i Arv efter de druknede),en Þorkell þykkist einn eiga ok baðgera til skírslu, (hvorved en Mandskulde bekræfte det Udsagns Sandhed,paa hvilket Þorkell grundede sin Paa-stand); þat var þá skírsla í þat mund,at ganga skyldi undir jarðarmen þar, (er)torfa var ristin or velli; skyldu endar-nir vera fastir í vellinum, en sá maðr,er skírsluna skyldi fram flytja, skyldiþar ganga undir -; þá varð sá skírr,er undir jarðarmen gékk, ef torfanféll eigi á hann; Þorkell gerði ráð viðtvá menn, at þeir skyldi sik láta skiljaá um einn hvern lut ok vera þar nærstaddir, þá er skírslan væri frömd okkoma við torfuna svá mjök, at allirsæi, at þeir felldi hana; eptir þettaræðr sá til, er skírsluna skyldi afhöndum inna, ok jafnskjótt sem hannvar kominn undir jarðarmenit hlaup-ast þessir menn at mót(i) með vápnum-, mœtast þeir hjá torfubugnum okliggja þar fallnir, ok fellr ofan jarðar-menit sem ván var, síðan hlaupa mennat ok skilja þá -; Þorkell trefill leit-aði orðróms um skírsluna; mæltu núallir hans menn, at vel mundi hlýtthafa, ef engir hefði spillt Laxd. 18(37 fg). c) Bergr kvazt eigi mundufébœtr taka ok því at eins sættast, atJökull géngi undir 3 jarðarmen, semþá var síðr eptir stórar afgerðir, oksýna svá lítillæti við mik; Jökull kvaðfyrr mundu hann tröll taka, en hannlyti honum svá; Þorsteinn kvað þettavera álitamál, ok mun ek ganga undirjarðarmenit; Bergr kvað þá goldit;hit fyrsta jarðarmen tók í öxl, annatí bróklinda, þriðja í mitt lær; þá gékkÞorsteinn undir hit fyrsta; Bergr mæltiþá: svínbeygða ek nú þann, sem œztrvar af Vatnsdœlum; Þorsteinn svarar:þetta þurftir þú eigi mæla, en þat munfyrst í mót koma þessum orðum, atek mun eigi ganga undir fleiri Vatsd.33 (5313. 16 fg); þú heitir Skapti Þór-oddsson, en fyrr kallaðir þú þik bur-stakoll, þá er þú hafði drepit Ketilur Eldu, gerðir þú þér þá koll ok bartjöru í höfuð þér, síðan keyptir þú atþrælum at rísta upp jarðarmen, okskreið þú þar undir um nóttina, síðanfórtu til Þórolfs Loptssonar á Eyrum,ok tók hann við þér ok bar þik út ímjölsekkjum sínum Nj. 120 (18116).

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛁᛆᚱᚦᛆᚱᛘᚽᚿ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary