Jartegn

jartegn

jartegn, ogsaa jartein, jarteign, jarteikn.f. (n. Pl. -ir) 1) Tegn hvorpaa mankan kjende noget, hvoraf man kan videnoget eller overbevise sig derom, Bevis somgodtgjør Sandheden af noget; hefir ekþess nökkurar jartegnir (= miniarJómsv. 7124; merki Fm. XI, 11920 eller Jómsv.* 10311), at ek lýg ekki, okbregðr nú upp handarstúfnum Flat.I, 1855; segir, at þar vóru jartegnir, atherr var (í) landi Fris. 1212 (Hkr. 15526);völvan spáði þeim öllum at byggjaá því landi - ok sagði þat til jartegna(= marks Vatsd. 9 s. 1929), at þámundi horfinn hlutr or pússi hanso. s. v. Landn. 3, 2 (1741); þat es atjarteinum, at ek vas á himni, at eknam þar at mæla á allar tungur Heilag.I, 2439 (Leif. 1374); jvf Eg. 12 (2224).90 (2291); megu þér nú sjá sannarjartegnir, at hann vil vera vin yðvarrfullkominn, er hann hefir sent son sínnhingat til þjónostu við yðr Eg. 8 (138);sumir sendu orð ok jartegnir, at þeirvildu honum þjóna OH. 4323 (Flat.II, 487); unnu margar borgir þær, er-, ok þess jartegnir sjást enn í dagFld. I, 2777; þat var með miklumjarteinum (dvs. det var et stort Bevispaa, Vidnesbyrd om, = þat ero miklarjartegnir Ísl. 10), hve hlýðit allt folkvar honum (nl. Gizuri biskupi), er hannkom því fram, at fé allt var virt -- ok tíund af gör ok lög á lögð, atsvá skal vera meðan Ísland er bygtSturl. I, 20428; nema konungr hafiaðra skipan á gört með skilríkumvitnum ok jartegnum Landsl. 2, 710;skal hann lýsa þar vígi - - kallaskhvárki ulfr né björn nema svá heitihann, þá segi hann jartegnir á hendrsér Gul. 1569. 2) Tegn, Gjenstand, sommedgives en Udsending for at han der-ved kan legitimere sig, bevise sin Tro-værdighed eller at han virkelig er sendt afden Mand, hvis Budskab han efter egetSigende frembærer; hón sendi orð okjartegnir með honum til Ingigerðar-, at hón skyldi leggja allan hug áum hans mál; - Hjalti bar hennikveðju Ingibjargar ok bar fram jar-tegnir OH. 552. 5632; sendi menn meðjartegnum á fund Þórolfs at segjahonum þessa tilskipan, sem hann hafðigjört Eg. 16 (3010 fg); fluttu sendi-menn hér með sannar jartegnir jarls,at þeir fóru með sönnum hans eyr-endum Flat. I, 41520; gjörir meðorðsending ok jartegnir Eg. 9 (1616);fóru þeir með orðsendingar ok jar-tegnir til Þóris Eg. 35 (6922); jvf OH.761; bar E. fram jartegnir ok erendisín fyrir Sigríði Eg. 22 (4319 jvf 16) jvf65 (15328). 66 (15519). 67 (15712); váruallt komin fyrir honum bréf ok jar-tegnir ráðamanna þeirra, er - Hkr.72427 (Mork. 20733); til sannra jartegna,at þú segir satt, fœr þú honum knífok belti, er ek sendi honum Flat. I,50528; fékk hón (nl. Melkorka) honumí hönd kníf ok belti ok bað hannselja fóstru sínni, get ek, at hón dyl-ist eigi við þessar jartegnir Laxd. 20(465); fingrgull þetta fœr-ðu Rögnvaldijarli, þessar jartegnir (nl. sverðit OH.538 fg. ok fingrgullit) man hann kennaOH. 5314; er þeir kómo til hirðar jarlsins,þá báro þeir fram fyri jarl jartegnirþær, er þeir jarl ok Sighvatr höfðu gertmeð sér at skilnaði, þeir höfðu ok þarjartegnir þær, er Ólafr konungr hafðisent sjalfr jarli af trúnaði OH. 8312 fg;Gísli smíðar silfrpening er stóð eyri,hann hnitar saman peninginn ok vóru í20 naddar, hann var í tveim hlutum okvóru 10 naddar í hvárum hlut, ok þóttisem heill væri þó, er saman var lagðr,ok mátti þó taka sundr í tvá hluti;Gísli tekr nú í sundr peninginn okselr annan hlutinn í hendr Vésteini,en hann sjalfr hefir annan, biðr þáþetta hafa til jartegna, ef nökkut ger-ist þat í, er þeim þykkir máli skipta,ok skulum við þá at eins sendast ímilli, segir Gísli, ef líf annars hvársliggr við Gísl. 97 jvf 14; hvortil havesSidestykker, i Fortællinger om lignendeAnvendelse af de tvende Stykker, hvorien Mynt er sønderbrudt, i Fryxell Be-rättelser ur Svenska Historien XLII,1712 fgg og af de to Stykker hvorien Ring var sønderbrudt, i MadsenFolkeminder fra Hanved Sogn vedFlensborg (Kbhvn. 1870) s. 2330 fg jvf2611 fg; Dgf. V, 51 a45 fgg; Zeitschr.f. d. Mythologie IV, 3929 fg; PfeifferGermania IV, 73 fg; Journal f. roman.u. engl. Literatur IV, 11116; Contesde la reine de Navarre nouv. 24. 3) Varsel, der bebuder, tjener til at forud-sige en tilkommende Begivenhed; þatmun þér þykkja jartegn (dvs. det holderdu for et Varsel, som har noget at be-tyde), segir s.; A. svarar: þat kallaek atburð en eigi jartegn Sturl. I,24224; þá grunaði hón, at fingrgullitmyndi brotit vera - -, en es þat vasósakat, þá hafði hón jartein þessa fyrvitni heilsu sínnar þeirrar, es hón vættiaf Stephano Homil. 2072. 4) Betyd-ning, hvad noget har at sige eller be-tegner; sumir samhljóðendr hafa sínlíkneski ok nafn jartein SE. II, 3017jvf 3418 (Den første og anden gramm.Afhandling i Snorres Edda udg. af v.Dahlerup og f. Jónsson s. 379. 415). 5) Mirakel som stadfæster det guddommeligeOrds Sandhed eller tjener til Vidnesbyrdom en Persons Hellighed, lat. signum (Joh. 4, 48); þat es eigi sagt, at hón (nl.María) görði jarteinir í lífi síno, því atallt líf hennar var jarteinom œðra Homil.65; sá þeir stórmerki þau ok jarteg-nir, er hann gerði af guðdóminum, okduldosk við Homil. 16933 jvf 38; stóð uppbiskup - ok taldi trú firir mönnumok sagði margar jartegnir, er guðhefði gert o. s. v. Flat. II, 19025 (OH.10822); hann vætti jarteinar nekkverrar(Vulg. signum aliqvod) af honum Homil.17236 (Luc. 23, 8); urðo margar jar-teinir hvar þess, er heilagr dómr hanskom eða altari váro honom vígð Homil.2056; var Ólafr konungr í skrín lagðrmeð mikilli dýrð ok fagrligom jar-tæignum, þar féngo blindir menn sýnen líkþráer menn hæilsu ok vorðo mörgtákn hvártveggja af líkam hans okblóði OHm. 1012; var þar þá Ólafs skrínok biskupsstóll, þar urðu þá margarjarteignir Flat. II, 38222 (jvf miracu-lum 38217. 38312); dikta jartegn dvs. for-satte Beretningen om et Mirakel, Mar.115915. 6) tjener i Plur. til Oversæt-telse af Vulg. mysterium: yðr er gefitat vita jartegnir ríkis guðs Hom. 10224(Luc. 8, 10). - Nogle Bemærkninger omdette Ord findes Rydqv. IV, 51-53.

Part of speech: f

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛁᛆᚱᛏᚽᚵᚿ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary