Jörð

jörð (jǫrð)

jörð, f. (G. jarðar, D. jörðu, n. Pl. jarðir) 1) Jord, Jorden, i Modsætning til Him-melen; í upphafi skapaði guð himinok jörðina, þat er at skilja samblan-dit ok úsamit efni til fjögurra höfuð-skepna, elds ok lopts, vatz ok jarðarStj. 79; hvárt býr guð á himni eða ájörðu? Flat. I, 3015; honum þótti skjalfabæði jörð ok himinn Nj. 126 (19424). 2) Jordens Overflade som vi betræde,paa hvilken Menneskene bevæge sig; hvarer helvíti? undir jörðu! hvat er yfirjörðu? lopt! Stj. 3112; féll hann þádauðr til jarðar Nj. 42 (649); kallaðihann þá þurrlendit jörð Stj. 1414; gékkhón síðan á vatnit yfir ána Jordán tilhans, svá sem á jörðunni HeilaG. I,50632; setja á jörð niðr geirskapt Gul.905; skal hann eigi grafa upp hjalm-rœður eptir fardaga, höggva má hannfyrir ofan jörð ok fœra í brott Gul. 7514;engi sá maðr, er frjáls fellr á jörð (dvs.fødes fri) Gul. 613; hvárt er maðr missirfjár síns 2 aura eða meira við einnmann á tolf mánaðom, þar er kostrat stefna um stuld þann til þrældóms,ef hann hefir þjóflaunum leynt, svásem þræll væri faðir, en ambótt móðir,ok félli hann ánauðigr á jörð (dvs. oghan var født til Trældom) GrG. II, 16514;var en sæla Maria þrjá mánuðr meðElisabeth, ok tók hón við enom sælaJohanni baptiste (dvs. tog som Jorde-moder imod Barnet Johannes), er hann varfœddr ok hóf hann af jörðu ok vannhonum nýfœddum Mar. 249 (3646); jvfPost. 86119. 3) Jordsmonnet som dækkerJordens faste Land, kan graves og dyr-kes og bære Grøde, og hvori de dødekunne begraves; svá at þeli sé or jörðuEids. I, 382; grói jörðin ok frjóvistmeðr blómberanda gras -, jörðin barþegar grœnt gras Stj. 1418. 22; svá víðasem jörð grœr GrG. I, 20619; Heið. 33(3813); jarðarinnar ávöxtr Stj. 1936 jvfPr. 758; þá man hríð eptir koma, efhón (nl. hryssan) vil eigi á jörð ganga(dvs. vil ikke gaa ud for at søge sin Næ-ring paa Jorden); - - þá gjörði ákulda mikla með snjófum ok íllt tiljarða Grett. 2427. 254; jó lætr til jarðartaka Skírn. 15; þeir (nl. yxninir) bituenn gras af jörðu Jómsv. 566 jvf 4 (Fm.XI, 755 = Jómsv.* 51 = Flat. I, 10025);með (nl. lík) á at fara föstudag ennlanga, en eigi á jörð at opna (= skeðjaGráG. 718) til þess at grafa niðr líkGrG. I, 813; svá skal grafa (nl. lík),at alin sé heil jarðar firi ofan kistuEids. 1, 507; grafa í jörð óvígða Eids.1, 211; missa jarðarinnar dvs. blive ube-gravet, = missa jarðanar, HeilaG. I,44921 fg. 4) Jord som Element eller Ma-terie, = molD. Stj. 710 se under Nr. 1; jörðert tu ok skaldu (dvs. skalt þú) í jörð faraLeif. 2714 (1 Mos. 3, 19); jörð sú, er á inn-sigli er lögð ok manns líkneski er á,hón er goð við orms bit Pr. 47220;þó at nökkut sé tekit or því landi,annattveggja tré eða jörð eða sandr,ok flutt í þau lönd, er eitrkvikendi eruí, ok er þeim sandi eða moldu sáit íhring um þau Kgs. 2121. 5) Jord-stykke, Jordeiendom af større eller min-dre Udstrækning; skipast þessi sættar-fundr - á einni fagri jörð, er lands-menn kalla svikara eng Thom. 41920;um várit öfluðu menn sér frækornasvá, at flestir bœndr seru jarðar sínarFris. 10537 (Hkr. 13624); jvf Gul. 762;eiga jörð Gul. 737. 7528. 854 fg. 932.149; selja jörð á leigu Gul. 791; leigajörð at e-m Gul. 721. 7521; taka jörð(nl. á leigu) Gul. 791. 3; Frost. 131. 9;fara á jörð Gul. 771; fara til jarðarGul. 759; fara af jörðu Gul. 7516;ef kona er til jarðar gipt NBKr. 262;ek selda jörð mína þá, er Viðheimrheitir - - Gunnars jörð - Hvams-jörð Dn. I, 2283 fg 12; í Gerðis jörðuí Bœ laup, í Kleppa luta enn í Bœhalfan laup, í Karildar luta enn í Bœhalfr laupr, í Breiðz jörðu, enn í Bœtvau þveiti Kalfsk. 12 b11 fgg; í Stephansjörðu o. s. v. Kalfsk. 37 b26 fg jvf 19;jörðin Aflausa Dn. II, 3917; í Mikla-garði 7 aura alla jörðina EJb. 3728;í Skymmaga halfa jörðina EJb. 852;elrishundrinn tögg með grimmum kulda-tönnum allar jarðir Flat. II, 991; jörðlifandi manna dvs. Paradis, (jvf ódáins-akr) Flat. I, 2911. 3427; FlD. III, 67122;Messusk. 16812.

Part of speech: f

Orthography: Johan Fritzner's dictionary used the letter ö to represent the original Old Norwegian (or Old Norse) vowel ǫ. Therefore, jörð may be more accurately written as jǫrð.

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛁᚯᚱᚦ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary