Kostr

kostr

kostr, m. (G. -ar, N. PL. -ir, a. PL. -iogsaa -u Bjark. 126). 1) Adgang tilat vælge, til at tage efter eget Behag,hvad man vil have, Valg; konum varkostr á boðinn, hvat til gamans skyldihafa, sögur eða dans SturL. II, 24517;bauð þeim kost á, hvárt fara skyldieða eigi, en þat keru flestir, at -EG. 14 (2611). 2) Adgang til at faa ellergjøre noget; sá engan annan sínn kost,en at láta allt svá vera, sem Björg-olfr vildi EG. 7 (1110); vel er boðit, enekki munu þeir halda (nL. boðinu), ef þeirfá kost til annars SturL. I, 30931; engikostr var griða SturL. I, 3106, nú vilek vita, hvers af er kostr um mægð-irnar við yðr, herra! Vatsd. 5 (1120); jvfSturL. I, 3113; þess er kostr at reynakappsund Flat. III, 40717; nú þœttimér miklu skipta, at þú fengir heldraf förinni sœmd ok mannvirðing enmikit fé, ef eigi er hvárstveggja kostrFm. II, 6324; er hér nú saman komitlið mikit, svá at í þessu hinu fátœkalandi má eigi kostr at sjá meira herinnlenzkan Flat. II, 3493; þá er míner eigi við kostr dvs. naar jeg er borte,man ikke har mig hos sig, Stj. 36321;B. kvað nú kost vera, at fúnaði svámargir af Síðumönnum, sem hannvildi Nj. 151 (26311); þat er hverjummanni boðit at leita sér lífs meðankostr er (dvs. medens det lader sig gjøre)Nj. 130 (2066); þat legg ek til ráðs,at þú sættist við Þorgeir, ef kostr erNj. 147 (25424); eiga kost e-s dvs. haveAdgang til at faa noget: eigi er sáráðlauss, er þínna ráða á kost Laxd.39 (10514); svá mikill atgervismaðr okskörungr, at vér eigim eigi slíkramanna hér kost Laxd. 21 (548); fórE. fram með skóginum ok svá til skip-anna, at hann átti kost skógarins (dvs.kunde tage sin Tilflugt til Skoven), efhann þyrfti við EG. 72 (1731); en (dvs.ef) þeir ætti nökkurs góðs kosti Alex.9610; áttu þeir hans þá ekki kostiFlat. II, 03110; þess vænti ek -, atek sé nær yðr staddr, meðan ek áþess kost Flat. II, 34335; muntu eigakost af honum mikillar virðingar EG.5 (715); eiga kost m. Inf. dvs. haveAdgang, Anledning til at -: eiga kosthvern dag at sjá góða siðu Kgs. 6120;jvf GrG. I, 1827. 13024. 17026; GráG. 2706;Laxd. 42 (12123); Nj. 89 (1322); eigaalls kosti við e-n dvs. kunne gjøre meden aldeles som man selv vil, Vatsd. 5(1029); Stj. 48118; er slíks átti kostvið hann -, er hann vildi gört hafaAlex. 1013; sá þeir öngan sínn kosttil þess at sinni Flat. I, 4010; þeirmenn skolu pínsl þola, er synjuðu vesl-um mönnum ölmosu, er kosti höfðutil (som kunde give dem) Hom. 9832;lét faðir hennar á þí engan kost dvs.gav hendes Fader ingen Adgang dertil,men forhindrede, forbød det, Stj. 41226(Domm. 15, 1); var þá því lokit, atbœndr mundu nökkurn kost á gera attaka við Þorgilsi SturL. II, 22221; baðhann Ottar viðtöku, O. kvazt mundugera á því kost "ef þú ferr sendiferðmína" Vatsd. 39 (625); Þ. bað Hrafnok Sturlu segja, hvern kost þeir vildigera honum (dvs. hvad de vilde tilstaaham) SturL. II, 13132; gera nökkurnkost á dvs. gjøre nogen Indrømmelse: hvat viltu til mæla við Þorvarð, efþú vilt nökkurn kost á gera SturL. II,20237; ef þeir vildu nökkurn kost ágera at gefa upp búit SturL. II, 12027jvf 19414; spyrr Þorðr þá, ef E. vildiá gera nökkurn kost, at Þorgils tœkivið búi í Reykjaholti SturL. II, 12018 jvf 16. 3) hvad man har Adgang til at vælge, en af flere Ting, mellem hvilke Valgeter en givet; kjósa um (of) tvá kosti (dvs.vælge mellem to Ting) HeilaG. I, 26122.29212; buðu henni fjóra þessa kosti,sem hér fylgja DN. IV, 23410; en meðþví, at Magnús konungr ok Erlingrvil eigi þenna kost, þá gerir Sverrirkonungr þann annan, at -, sá erhinn þriði, ef þeir vilja hvárnganhinn, at - Fm. VIII, 883 jvf 21; segitnú skjótt, hvárn kost þér vilit nú heldrupp taka Flat. II, 8421; þat væri ráð-ligra, at vér - fœrum ekki svá, atÞórir ætti alla kosti (= alls kosti se Vatsd. 5 under Nr. 2) við oss OH. 1348;förum ekki svá, at Þ. ætti alla kostiundir sér Flat. II, 25613. 4) Parti,som nogen gjør ved at faa en Kvindetil Ægte, = kvennkostr, ráðakostr;þú skalt biðja Kolfinnu dóttur Ávalda,þar skortir eigi fé, ok er hón kostr góðrFrs. 888; engi kostr þótti þá þvílíkrsem Helga en fagra GunL. 4 (2065); munek þat fyrir satt hafa, at þér virðit-, ef þér vilit eigi gera mér kost-inn (dvs. lade mig faa det Giftermaal,som jeg begjærer) Nj. 33 (498); ef þérvilit gera málit at álitum, þá vil ek,at þér gerit kostinn (dvs. bestemme hvor-ledes I ville give mig hende til Ægte);m. svaraði: hugsat hefi ek kostinn,hón skal hafa 60 hundraða, ok skalaukast þriðjungi í þínum garði, en efþit eigit erfingja, þá skal helmingar-félag með ykkr; R. mælti: þenna kostvil ek, Nj. 2 (324 fgg); sá kostr þóttivera einnhverr bestr fyrir sakar frænda,ok mest kunnostu ok framkvæmdarhennar VígagL. 1010; dœtr þeirra erotvær nefndar, Þ. ok H. konur vænarok óflátar miklir, þóttu vera góðirkostir VígagL. 1030; ráða kosti, fyrirkosti konu dvs. have noget at sige i detTilfælde, hvor der er Spørgsmaal omen Kvindes Giftermaal, VígagL. 1147;Band.* 48. 5) et af flere Tilfælde, somman kan tænke sig mulige; er þat ok tilkostar (dvs. det kan nok være Tilfælde,det er nok muligt), at Höskuldi muniþá tveir hlutir ílla líka, þá er hannspyrr hvárntveggja, at þú ert af landifarinn en ek manni gipt Laxd. 20(456); jvf Fm. XI, 1394; at þeim kostidvs. i det Tilfælde, GrG. II, 1069; atöðrum kosti dvs. i andet Tilfælde, =elligar, Flat. II, 4715. 24419; at verstakosti dvs. i værste Tilfælde, GuL. 3095;þat heitir flokkr, er 5 menn eru samanat fæsta kosti dvs. hvor mindst 5 Mændere samlede, GuL. 1541; þess strengiek heit, at ek skal hafa elt Hákonjarl af ríki sínu eða drepit hann ella,þriðja kosti (dvs. i tredje Tilfælde) skalek þar eptir liggja Flat. I, 18028;skulu loknir vera seinsta kosti (dvs. idet seneste, om ikke før) at páskum þarnæst eptir DN. I, 10110; jvf III, 3946;var (nL. málasilfrit, se s. 25) meirihlutr koparr, þat bezta kosti, at værihelmingssilfr (dvs. i bedste Tilfælde saa-dant, at deri var lige meget Kobbersom Sølv) Mork. 4723; annars kostar= at öðrum kosti, elligar, Frost. 2,178. 6) en af de Maader, paa hvilkenoget muligvis kan foregaa eller forholdesig; þessa kostar dvs. paa denne Maade:mælti þessa kostar: lofar önd míndróttin HomiL. 1406; jvf HeilaG. II,5271; Post. 33123; hóf þ. k. sítt málHeilaG. II, 26030; jvf HeilaG. I, 56311.5694. 58310; þ. k. hœfir, at sé HeilaG.II, 30026; þ. k. skal pakta telja Rimb.577 (1712); annars kostar dvs. paa andenMaade: kvazt mundu sœkja rétt sínna. k. sem hann gæti, þó at síra m.vildi eigi stefna láta fyrirnefndummunkum DN. III, 12315 fg; nökkurskostar dvs. paa nogen Maade: ætla meðsér at hafa son Tryggva konungs, efþeir mega nökkurs kostar ná honumFlat. I, 744; eigi var hann eins kostar(= var hann enskis kostar) fégöfugreða ættstórr, þó var hann frægr maðrHeið. 16 (32214); enskis kostar dvs. paaingen Maade, aldeles ikke: lætr, atkonungr vil enskis kostar láta hansþjónustu Mork. 4738; at öngum kostid. s.: ek má at öngum kosti kom-ast þagat, útan ek njóti yðvars full-tings við Flat. I, 324; engum kostid. s.: ole sá hann - með prestlingshjölp, ef e. k. fær meira lið til Frost.2, 171; þat vefr sik svá í viðinum, atþat má sik e. k. or leysa Hom. 10625;jvf HeilaG. I, 33914; heimti faðir dauðaaf honum? engum kosti (dvs. nei! paaingen Maade, aldeles ikke) Elucid. 1213. 7) Vilkaar hvori nogen befinder sig,Stilling som nogen indtager, Omstæn-digheder ved noget; kostum drepr kvennakarla ofríki Am. 69 jvf 98; man auð-særr várr kostr, ef hann skal ráða OH.14031 (Flat. II, 24428); slíkan kostmundu þeir oss ætla, ef þeir hefðibetr haft af várum fundi, ok svá munuþeir enn gera, ef vér hittumst síðarrsvá, at þeir hafi meira kost Flat. II,36128 fgg; nú berr þat kviðr í hag honum,þá heldr hann kost sínum GráG. 41520;síðan lét Simon varðveita kost hennardvs. sørge for hende, Fm. VII, 23318; ok(nL. mælti hann) þó at hvárttveggjaleiti at sjá fyrir sínum kosti um allaveröldina, at eigi má fá meira sóma, enhann taki hana sér til konu, en hónhann sér til bónda Fm. X, 23619; atsegja satt frá hans kosti dvs. om man skal sige om ham, hvad sandt er, Laxd.42 (10226); þótt ek véla um mína kostieina dvs. om jeg kun har mine egne An- liggender at besørge, EG. 16 (2931); sagðiU., at þat mundi á kostum finna, atþau Guðrún vóru eigi jafnmenni Laxd.34 (8629). 8) Egenskab ved en Ting,hvad der ved en Sags Bedømmelse kom- mer i BetragtninG. Fld. II, 5299. 53115.5393; af kostum skal þessu landi nafngefa ok kalla Markland Flat. I, 5399;fyrir því skolum vér við því öllu sjá-, allra mest af þeim kosti, at fyriröfund ok ofmetnað féllu englar guðsaf himnum Hom. 6427; þeir skulo engiklæði bera nema gul, ok þó vánd okfélítil at öllum kosti Mar. 2071; allskostar dvs. i alle Henseender, Hom. 15123;DN. III, 13710; Krók. 3328; ek vil, at þérráðit, herra! annars kostar, en maðr-inn hafi líf OHm. 5213; sums kostar(dvs. tildels) úglaðir ok hryggvir Hom.12529; var þat þó vel sums kostar Flat.II, 34914. 9) hvad der udgjør en TingsFortrin, gjør at den fortjener Ros ellerBerømmelse; þat (sax) var afburðarjárnkosti Flat. I, 56516 (Fm. X, 17313);eigi er þat rúnanna kostr, þó at þúlesir vel eða ráðir vel at líkindumþar, sem rúnar vísa úskýrt, heldrer þat þínn kostr SE. II, 167. 9; afsyndum ok af löstum hlýzk jamn-an sundrþykki ok bardagi, en friðifylgja allir kostir ok öll fríðindi Post.13315; í jarðarinnar kost ok feitleikStj. 16736 (1 Mos. 27, 39); vissu löstok kost ok mikilleika jarðanna DN.II, 2727; segja kost ok löst á e-u Nj.13 (2317); jvf Hm. 134 (NFkv. 59 b43 fgg). 10) Dyd mods. Last; fyrir helga kosti(= lat. per virtutes sanctas) Hom. 5513;klífit þér þangat kosta fótum eptir ennibjörtu monvits götu Leif. 162; vér mun-um glaðir þá sjá dýrð hans, ef vér förumnú frá löstum til kosta Leif. 15236 jvf1311. 11) hvad der udkræves, kan anvendesfor ved Hjælp deraf at gjøre, udrette noget;hefir hann í öngan stað meira (meiriFm. IV, 8613) kosti en einnhverr várr OH.3433; lézt þar vilja sína kosti til leggja, atþeir Hákon konungr deildi öngvar úhœf-ur Flat. I, 5023; skinnarar, er þeir geratimbr marðskinna, taki fyrir tvá auraok fái sjalfr allan kost til Rb. 2, 102;hann kom aldrigi þá kostu (for þeimkostum) hjá henni, at þau máttu barngeta Bjark. 1267: gefa kost til m. Inf.= kostgæfa HeilaG. I, 7134; Alex.1161. 1209; Vem. 2628; Ridd. 14826;gefa sér kost til m. Inf. d. s. Hom.14721. 12) Mad; þat var siðr í þeimtíma at fœra konum þeim kost, er ásæng hvíldu DpL. 814. 13) Korn i Be- synderlighed; jörð heraðs þessa hérhjá oss var úávaxtsöm, þurrlend, sváat vinnumenninir héldust varla viðaf kostsins áauka (dvs. Kornets Afgrøde),lágu maðkar nökkurir í öxunum uppiþeir, er eyddu ávextinum HeilaG.II, 4216; lauk J. þá upp kornlöðumþeim, sem kostinum geymdu, ok seldiEgiptalandsmönnum ok svá þeim, semaf öðrum heraðum kómu þangat sérkost at kaupa Stj. 21212. 14 jvf 21220. 27(1 Mos. 41, 56 fg. 42, 6; hvor VulG.esca og frumenta er de Ord, som gjen-gives ved kostr). 14) Underholdning med de fornødne Levnetsmidler. DN.III, 13713. 15; var a. biskup á kóngskosti Bp. I, 78231; bauð K. fé fyrirkost hennar, "því at hón skal ekkivinna" DpL. 424; sá, er vitna þarf, skalstanda þeim kost allan Jb. 358 (NL.IV, 30626); skal hann - gefa honum leigu-, en kost hafi hann af húsinu; itemhafi præpositus futurus geymslu yfirlöxum, er takast á þí sumri, ok fáioss þar af til kostar dagliga DN. II,24227; bœndr ugðu, at sezt mundi áþeirra kosti (dvs. at man vilde lade sig underholde af dem) Bp. I, 54917; sátuá sínum kosti um vetrinn Flat. II,4773; var - á kosti konu þeirrar, er- SturL. I, 26825 jvf 2691; hverr maðrsá, er sik ok sín hjún heldr á sínumkosti ok þarf eigi mat af öðrum í öl-musu at þiggja AKr. 785; skyldu allirvera á einn kost sem kumpánar Æf.729. 15) Handelsvare, = kaupakostr;gefr konungr Vígfúsi 2 skip hlaðinvænum kosti Fm. XI, 43626. 16) Ud- gift, Bekostning, = kostnaðr; þat (skip)höfðu bœjarmenn látit gera af sínumkosti Fm. IX, 27012; fiskivéla, sem þeirhafa gört fyrir sínu landi ok á sínnkost; - - ek dœmdi - fyrrsagðafiski kórsbrœðrum í Stavangri ok kostsínn svá mykinn, sem þeir hafa tillagt þeirrar forno fiskinnar DN. IV,6310. 18; R. mælti: - þú hefir lítinnkost fyrir oss haft hér til; m. svarar:veit ek, at yðr þykkir, sem ek hafaat öngu kostat MaG. 1652 fgg

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚴᚮᛋᛏᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary