Leið

leið

leið, f. (G. -ar, N. PL. -ir) 1) Bevægelse, Fremgang, hvorved noget skrider fremadmod det foresatte Maal (jvf líða I, 1),= vegr 1; koma e-u til leiðar dvs. ud-rette, fuldføre: allmjök harmar mik -,er ek skal með öngum kosti mínuerendi til leiðar koma HeilaG. II, 29029;ek vilda þó gjarna koma því til leiðarat fœra konungi dýrit Fm. VI, 3001;koma e-u á leið d.s.: muntu vilja eigakaup við mik -, at ek komi því áleið, at konungr eigi ekki við þik þat,er þér mislíki Fm. VI, 1221 (Mork. 3431); jvf Fm. VI, 14623 (Flat. III, 29517);snúa e-u til leiðar = koma e-u tilleiðar; mikit (for miklu) þótti mér þeirhafa snúit til leiðar, er jörð ok himinnvar gert SE. I, 5216; láta e-t á leiðfara = koma e-u til leiðar: létu áleið fara hlutfallit Fsk. 1315 jvf &vl 14. 2) Reise som man har at gjøre for atkomme til eller fra et Sted, = ferð 1,för 2, vegr 2; gefum honum þat, athann segi, hver verða munu lok leiðarokkarrar Stj. 44218 jvf 12; þeir áttu leið(dvs. skulde reise) til Ravennam HeilaG. I, 19716; jvf SturL. 1, 22614; ek á núleið til fjalla þessa, er nú munutþér sjá mega SE. I, 15012; ekki eigutpér nú langa leið fram til borgar-innar SE. 1504; fóru þeir leið sínaút til Steinsunds EG. 58 (12829); farpú leið þína (men leiðar þínnar L. 13, jvf hann ferr leiðar sínnar EL. 807) EL. 7141; ríða þeir nú leið sínaNj. 150 (2606); jvf EG. 52 (1085); efbarn andast á leið síðan (= síðan ágötu, síðan á veg Eids. 1, 26 med &vl16), þá skulu þeir fram halda (dvs. fort- sætte) leið (&vl ferð) sínni ok hittaprest Eids. 2, 26; K. vandi opt leiðirsínar (= fór opt Laxd. 39, s. 10520)til Sælingsdalslaugar Flat. I, 3093;á leið dvs. paa Reise, underveis, afsted: hann spurði, at þeir vóru norðan á leiðEG. 12 (2321); er menn skyldu heimfara, valdi H. mönnum góðar gjafir okfór á leið með Njálssonum, Sigfús synirfylgðu honum Nj. 110 (1685 jvf 1693);nú er þar hýbýlum á leið snúit Flat.III, 40413, se under hýbýli; þeir riðumeð Kjartani á leið alls tolf samanLaxd. 48 (14325); Þórarinn ferr langtá leið með þeim Heið. 24 (34318); eshann var á leið kominn, þá kómuþeir á mót honum, es - HeilaG. I,1999; á leið fram 1) fremad: svá munarof hvert sólmerki frá öþro á leiþ framRimb. 66 b42 (3617). 2) fremdeles: barnetefþe (dvs. œpti) sem áþr á leiþ fram Bp.I, 3422 (136); er þat hinn mesti geigr,at þér frændr skulut drepast niðr á L.f. Laxd. 54 (15829); á leið upp dvs. opad: Þ. sneri á leið upp með fjalli frá ÁrnesiSturL. II, 613; aptr á leið, aptr á leiðnadvs. paa Tilbageveien, tilbage: tóku þeirskíð sín - ok stigu þar á, létu síðanganga aptr á leið sem þeir máttu EG.74 (17724); þá dregs (dvs. dregst) þataptr á leiþna Rimb. 66 b42 (3716 fg);fram á leið 1) fremdeles, = framleiðis:ef hann etr f. á L. ok vill eigi af látaEids. I, 279; ek girnumk enn f. á L.at spyrja fleiri þeirra hluta, er - Kgs. 1031 jvf 1034. 9; ella er jöfn sök viðhann f. á L. GráG. 16613; þurfu þérfyrir því enn f. á L. at tína fyrir mér- öll þau mál Kgs. 691; 2) dernæst:ef maðr gerir upp kirkju - - ok leggrsíðan f. á L. eign til þeirrar kirkjuAnecd. 1329 (178); vér guldum Judardimóti fjarlut sínum halfrar merkr bólor Velli ok annat halfrar merkr bólor Skepheimum í Jölund, en Uddarðrgaf þat merkr ból f. á L. guði ok hinnihelgu mey Maríu o. s. v. DN. I, 76; umleið dvs. paa Reisen, underveis: förum vérnorðr til Þrándheims - ok tökum liðþat allt um leið, er vér fám Hkr. 70820(Fris. 31314); kvöddu menn af næstumbœjum með sér um leið ok kvomu umkveldit til Fróðár Eb. 55 (1021). 3) Vei som fører til et Sted, som man kan ellermaa følge, naar man vil reise fra etSted til et andet, = vegr 3) ; þeir lenduvið eitt mikit fjall, þar var sjóbrattok var leið, ef á fœti skyldi fara, meðhlíðinni, ok lá þar eínstigi Flat. III,40820; nú ero hér allar leiðir kunnar(= vegir allir kunnigir Frs. 10021) Flat.I, 34125; riðu síðan sem leið liggr tilKirkjubœjar ok at því síki, sem leiðinliggr yfir SturL. II, 9519; þeir fara semþeim liggja leiðir Flat. I, 25330; jvfFrs. 10025; fara þann veg sem leiðirlágu Vem. 588; seg oss leið fram fyrirnesit Fm. VI, 44616; þar þóttist engimaðr kunna leið at segja fyrir Bp.I, 48419; norrœnir menn þeir, er leiðsögðu Fm. VI, 44616; jvf leiðsögu-maðr. 4) Udstrækning i Rummet; her-búðir Skota konungs stóðu eptir endi-löngum dölunum, ok er þat löng leiðFlat. II, 51823; hann (nL. drekinn) flaugor vestri, ok lýsti af honum langa leiðum himininn Bret. 10 (10613). 5) Tids-rum, Udstrækning i Tid (jvf líða 3); ekgef heill ok úsjúkr stað hins helgaHallvarðar - - tveggja - hæfsældæból ok tveggja aura í bœ þeim, erUllaryn heitir -, ok segi ek mér afhentfrá þessom degi alla leið (dvs. for evigTid) ok undir staðinn DN. II, 2910;á leið dvs. om, paa en Tid; ek hefi spurtorð þín óvitrlig, en gerast nú á leiðspaklig Herv. 23714; fram á leið dvs. iFremtiden, for den kommende Tid: eruþessir hlutir skráðir fram á leið mannamilli til minnis dvs. for at de i Fremtidenskulle ihukommes blandt Menneskene, Kgs.10227; sýndi guð þetta - firir mönnumfram á leið, at allir skildi þat vita tilsanns, at - Anecd. 1220 (1523); heimrþessi hreornar á leiþ fram dvs. medensTiden skrider fremad, HomiL. 4918; þegarum leið dvs. strax: veit mér eina mínabœn, ok skal ek þ. u. L. viðr skiljastmín föðurlig (dvs. mine Fædres) guðBarL. 15732; men oftere þegar leið d.s.:ef þú hlýðir eigi þessu ok fylgir þ. L.-, þá vit þat sannliga, at - BarL.17515; þá skipti hann þ. L. í tvá lutiallu ríkinu BarL. 17536; þegar leið semdvs. saa snart som: þeir vandlæta þegarleið ok afbrýða, sem karldýrin eruborin Stj. 9422; þegar leið sem hannkastaði honum (nL. vendinum) fram fyrirkonunginn -, þá varð hann at eitrormiStj. 26716 (2 Mos. 7, 9 fgg); hann hlóþ. L. s. hann var fœddr Stj. 10114. 6) Maade hvorpaa noget foregaar, =vegr 6; þat var ekki einnar leiðar dvs. detvar ikke af samme Beskaffenhed, det varikke et og det samme, dermed havde detsig paa forskjellig Maade, MaG. 355;þetta varð ekki á þá leið dvs. paa denMaade, saaledes (= á þannig OH. 11117,þann veg Flat. II, 1894) Fm. IV, 2527;þetta varð á þá leið, at - dvs. dermedgik det saaledes, at - Fm. XI, 6615;men ogsaa þá leið = á þá leið, þáleiðis:þat megom vér of finna, at vér verðumþá leið í freistnina, svá at - HomiL.10817; hverja leið (for á hverja leið) dvs.paa hvilken Maade, hvorledes: skrifiross aftr með opno bréfi yðru hér umsem fyrst, hverja leið þér hafir þettavárt boð gört DN. X, 428; lögðu undirvárn dóm, at þat skyldi þeir til æver-(ð)ligrar sæt(tar) hafa, sem mér gerðommeð dómi eða hverja leið aðra (dvs. paahvilken anden Maade), sem oss líkaðiþeirra í millum at gera DN. II, 22612;á sömu leið dvs. paa samme Maade: epliá þeim treám, sem þar standa -, sýnasthalda allri sínni fegrð ok frygð, ok ásömu leið sjalf tréin Stj. 12335; á sömuleið sem fyrr Stj. 59521; sömu leið d.s.,ligeledes: sömu leið ok (= svá ok L. 14) Post. 1415 jvf Varianten svá ok. 7) Følge i herferð, som skyldes Høvdingen,Fyrsten (jvf leiðangr); sendi áro of landok um lög leiðar at biðja Hund. 1, 21(jvf sendir H. menn með fégjöfum atstefna at sér mönnum Völs. 10119 c. 9);es honum þess dœmi (dvs. det gaar hamsom den Mand), es rœr leiþena endageldr þó leiðvítit HomiL. 11436; nú veitek eigi, nema vér róim leiðina (= leið-angrinn Fris. 10326; Hkr. 13327) okgjaldim leiðvítit Flat. I, 8420. 8) etSlags Ting eller Møde paa Island, somomhandles i det Afsnit af Graagaasen,som kaldes leiðarmál GrG. I, 11118 fgg,og som ifølge GrG. I, 14010 tilligemed várþing og alþingi var et af de saakaldte skapþing (eller regelmæssige Ting, somhvert Aar skulde holdes), medens derimod leið modsættes þing i Ordene: á þingieða á leið GrG. I, 1319; som Hensigtenaf leið angives, at þar skal nýmæli öllupp segja á leið ok misseristal ok im-brodaga hald (jvf GrG. I, 3310 fg), oklangaföstu ígang (jvf GrG. I, 3217), oksvá ef hlaupár er, eða ef við sumar erlagt (jvf sumarauki), ok svá ef mennskolo fyrr koma á alþingi, en 10 vikurero af sumri GrG. I, 1122 fgg; jvf þatætla ek þó tíðast, at þat (nL. at takavið goðorði) sé gört annathvárt áleiðum eða þingum Band. 1015 (jvfNj. 110 under leiðmót); svá er mælt,at sýslumenn skulu þing eiga, er þeirkoma heim af Öxarárþingi, á leiðumok lýsa fyrir mönnum þat, sem talatvar á Öxarárþingi, ok einkanliga hverálykt á peirra manna mál féll, er orhans sýslu vóru NL. IV, 1925 (Jb. 23)jvf LandsL. 7, 11 fgg; sé ek ráðit til- - at koma honum á þrjár leiðir -;ok mun þá maðrinn friðhelgaðr, ef svágengr Ljósv. 222. 25 (jvf 245); Eyjolfrbað lýsa syknu hans á Hegraness leið,ok taldi hann (nL. Þóri) vera syknan,ef engi talaði á móti, ok svá á Vöðla-leið; svá var gört ok fékkst þar hvár-tveggja syknan þegar er beiðzt var,síðan skal biðja á Ljósvetningaleið, okþótti Eyjolfi þat líkast, at þar myndií móti mælt syknu hans, en taldi hannvera frjálsan, ef þar fengist syknu leyfitVem. 2011 fgg; fara, ríða til leiðar GráG.48819; Ljósv. 318; SturL. II, 14631. 33;ná leiðinni Ljósv. 267; banna e-m leiðinaLjósv. 254; helga leið GrG. I, 1121 fg; SturL. II, 14630; Band. 1024; Þorsteinnbar hann (nL. Sværdet ættartanga) áleiðum ok lögmótum Vatsd. 27 (4326);med den GrG. I, 112 forekommende An-givelse af de Tidspunkter, inden hvilke leið skulde holdes, jvf Band. 915. 1016;AnaL.1 222 (Pr. 4431). - Jvf. lögleið.

Part of speech: f

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᚽᛁᚦ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary