Ljós

ljós

ljós, n. 1) Lys, Lysning (modsat Mørke);ljós þat, sem ofan kom, lýsti öll strætiok hvert hús borgarinnar með dýrligumgeislum BarL. 16129; á fjallino sá hannljós mikit svá sem eldr brynni, okljómaði af til himins Sigrdrif. Indledn.;hefir þat (nL. tungl) ljós af sólo Rimb.66 b38 (3714); hann sá mikit ljós yfirsér Hem. 35828 jvf 3596 (AnaL.1 20028 fgjvf 2019; svá segist, at þar (nL. i lacusasphalti) fljóti logandi lampi ok hvertþat ker ok kerti, sem ljósit fylgir, ensökkvi þegar sem slokit er Stj. 762;þat kerti - kviknar á einu augabragðiok berr á sér skært ljós með björtulogi Dunst. 38822; Þ. mælti, at ljósskyldi gera ok vita, hvat um leið (dvs.hvorledes det gik med den syge), ok erljós kom, sat Þ. upp í rekkjuni, oklágu réttir fœtr hans ok vóru þá jafn-langir Heilag. I, 29514; bað hann eigiljós gera áðr synir hans kœmi heimVatsd. 22 (381); om Dagslyset: svá nær,at sjá mætti reið hans heileygr maðrí ljósi af öllum bœjum þeim, ef atværi hugat Grág. 24115 (Grg. II, 6120);fig. blindir ero þeir, er eigi hafa spektarljós Leif. 5132. 2) Stilling, Tilstand, Forhold, Omgivelser som gjør, at nogetkan sees, er synligt, aabenbart, kjendeligt;sá meinsœrismaðr springr í sundr ímiðju svá, at iðrin velta í ljós Klm.55214; í ljósi dvs. aabenbare, saa at detkan sees, i andre Menneskers Nærværelseeller Paasyn: hann tignaði ok sœmdihana valdi ok virðing í leynd ok íljósi dróttning sína Str. 4831; sá heitirhornungr, er frjálsar kono sunr er, okeigi goldenn mundr við ok gengit íljósi (mods. á laun L. 4) í hvílu hennarGuL. 1043; jvf Bjark. 1291; þá erbrúðlaup gert at lögum, ef lögráðandifastnar kono, enda sé 6 menn at brúð-laupi et fæsta ok gangi brúðgumi íljósi í sæng kono Grág. 6612; nú skalmaðr í ljósi fé (nL. det Gods, som Eierenhar tabt, men han har fundet og derpaa lýst fyrir mönnum L. 1) hafa ok nýtasér LandsL. 9, 123; koma í ljós dvs.komme for Dagen, til Syne, blive aaben-bar eller bekjendt: manu nú skjótt komaí ljós listir meistara Peri Clar. 1120;láta í ljós dvs. aabenbare, lade komme tilSyne eller blive bekjendt: hann varðmargra hluta þeirra víss af þeim, erþeir vildu eigi hafa í ljós látit, ef þeirvissi - Fm. VIII, 1615; þessa hluti,sem nú hefir þú spurða, þá má ek þikeigi sannfróðan gera til fulls -, enþat má ek í ljós láta við þik, hvatgetur manna eru þeirra, sem - Kgs.453. 3) denne Verden (= veraldar ljós:sem hann kom inn í veraldar ljós dvs.kom til Verden, blev født Thom. 2998); þótekr barn arf eptir faður sínn ok aðramenn, at þat sé getit en eigi fœtt, efþat kemr lífs í ljós ok verðr þat skírtLandsL. 5, 717; at sá getnaðr, sem hóner þá hafandi, komi með lífi í ljós oklýtalaust, ok alist með heilsu ok ham-ingju Stat. 29633; ef sá maðr andast,er barn á í vánum, þá er barnit eigiarfgengt, nema lifanda komi í ljósGrág. 6815. 4) Verden i Alm., = heimr 2;(Gud) tók þenna - í brott af líðandaljósi veraldarinnar Heilag. II, 12532; ferrhann einart or þvísa ljósi til helvítisHom. 19928; hjalpi svá mér guð í þvísaljósi ok öðru, sem (eller at) ek - Grg.I, 7825. 7927. 804. 24. 8111. 8225; jvf Nj.145 (24126); þér munoð hér hafa gagnok góða luti - - meðan mér eromí þessom heimi, ok himinríkis vist, ervér farom héðan or þvísa ljósi Hom.6624; fríðra vil ek dauða fara í ljósannat Am. 84 (87). 5) Lys som tændes for at det skal brænde og lyse med Lue, tjenetil at oplyse et større eller mindre Rum(jvf log 2); kveikja ljós dvs. tænde Lys,Flat. I, 34315; Vatsd. 23 (3821); Grett.4611; kveikja ljós í keri dvs. tænde Vægeni Lampen (ljóskeri): þá mon hón kvøkvaljós í keri (Vulg. nonne accendit lucer-nam) Leif. 574 (Luc. 15, 8); tendra ljós(= kveikja ljós) SturL. I, 1586; Heilag.II, 532; brenna ljós í lampa Mar. 103615;höfðu allar ljós en eigi viðsmjör tilnœringar ljósanna búit (Vulg. acceptislampadibus non sumserunt oleum suum)Messusk. 1666 (Matth. 25, 7); tekr hannsefit af golfinu ok vefr saman, kastarsíðan í ljósit eitt, ok sloknar þat; eptirþat - -; þá tekr hann aðra sefviskok kastar í þat ljós, er þar var næst,ok slökkvir þat; þá verðr hann þessvarr, at ungs manns hönd kemr á etþriðja ljósit ok kippir ofan kolunni okkœfir ljósit GísL. 2911 fgg jvf 11315 fgg;lifanda ljós dvs. brændende Lys, Dunst.3888; er þeir koma í herbergit, brannþar ljós Flat. II, 8720 (OH.726); þeirþóttust sjá 4 ljós í hauginum brennaok bar hvergi skugga á Nj. 79 (11821);með brennandum ljósum Hm. 99 (100);kom þá konungr til ok lét bera at ljósEg. 44 (56); í þessu kómu ljós inn SturL.II, 14918; hvers manns ljós sloknaðiDunst. 38815 (jvf 38827); höfðu - þarvakat tvó daga yfir henni með kertumok ljósum öðrum Heilag. I, 54231; atnekkverjum ap(t)ni sat Benedictus of(dvs. yfir) borði, ok hélt munkr ljósi (=kerti, se L. 28) fyr honom Heilag. I,21423; hann kemr at einni lokrekkju,þar brann ljós á kertistiku Flat. I, 25813;gera at ljósi dvs. rette paa Lyset, gjørehvad der udkræves for at det kan brændemed klar Lue og lyse godt: er hann hafðisnimma upp risit á nekkverri nótt okgörði at ljósi Heilag. I, 23139. Jvf. skriðljós. 6) Ild? Heilag. II, 53216. 31,hvor lat. jussit ut accenderent ignemfindes oversat ved Ordene: lét hanntendra ljós; jvf under Nr. 5.

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᛁᚮᛋ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary