Ljósta

ljósta

ljósta, v. (lýst, laust, lostinn) 1) slaa en (e-n), tilføie ham et Slag (jvf berja,drepa, slá); ef maðr lýstr hross undirmanni Grg. I, 15519 (Grág. 36514); hófupp knatttréit ok laust Grím Eg. 40(7726); laust hann sveininn með sprotaNj. 8 (161); laust Kolbeinn goð þeirrasvá, at þat brotnaði Flat. II, 19127;ef maðr lýstr mann heiptugri hendi,með hverju er hann lýstr, þá er hannútlagr Frost. 4, 221; þat er drep annat,er áverk heitir; ef maðr lýstr mannsvá, at blátt eða rautt verðr eptir, eðaþrútnar hörund, eða stökkr undan hold,eða hrýtr blóð or munni eða or nösumeða undan nöglum, þess dreps á maðrat hefna jafnlengi sem sára, -; slíkter, þótt hnefa sé lostit -, ef ásýntverðr Grág. 3029. 15 jvf drep Grág.3019 fgg 18 fgg (Grg. I, 14910 jvf 1471 fg);ef sá maðr kemr á þing, er annattveggja er blár eða blóðugr ok -, þáer sá útlagr, er laust hann Frost. 4, 292;ef maðr kallast lostinn vera ok er hvárkiblár né blóðugr Gul. 2111; ef þrælarmanna ljóstast (jvf berjast Grág. 3975)Grág. 39624 (Grg. I, 19114 jvf 19); medtilføiet Subst. i Akk., der betegner denLidelse eller Fornærmelse, som ved Slagettilføies den deraf rammede: ljósta e-nkinnhest Nj. 48 (757). 78 (1168); Fm.VII, 1571; ef maðr lýstr mann pustreða hnefahögg Landsl. 4, 211; fim högglustu þeir hann Fm. VII, 3567 (Mork.22724); þar er Jökull bróðir mínn laustþik högg, þat skaltu hafa bótalaustVatsd. 35 (5734); Þorgils vildi ljóstaannat (nl. högg, jvf slá hann hit þriðjahögg SE. I, 14819) Sturl. II, 10737;undertiden, tilføies ved Præp. et Sub-stantiv, der betegner den Del af Legemet,som rammes af Slaget: laust hana íandlitit Nj. 11 (1824); þó at maðr ljóstimann á meðal herða eða á nasir Grág.29818; hvor Legemsdelen saaledes an-gives, sættes dog almindeligvis det Ordi Dativ (ikke Akkusativ) som betegnerPersonen: laust milli herðanna Bergimeð hjöltunum Vatsd. 32 (5231); laustvið eyra Sámi, svá at blœddi Sturl. II,10515; lýstr í höfuð honum SE. I, 1484;lýstr ofan í miðjan hvirfil honum SE.I, 14812; jvf laust vinstri hendi útaná hlýr öxinni Nj. 17 (2814); Virkningenaf Slaget eller den Tilstand, hvori deneller det slagne kommer, udtrykkes vedHjælp af et Adv. eller af en Præp. medeller uden følgende Substantiv: ef maðrer lostinn í öngvit, í svima Grág. 30218. 20(Grg. I, 14917 fg); laust hann selinn ísvima it fyrsta högg Bp. I, 34222; lausthón hann annat högg í svima Bp. I,33524; brá steini undan kuflinum ok lausteinn til bana Sturl. I, 35212; var Knútrlostinn öru til bana Flat. I, 10636; baðSturla hann þar með ljósta út augun(nl. Órækju) Sturl. I, 34527; væri þatnærri mínu skapi at ríða norðr tilHrana ok ljósta þann fjánda af Sturl.II, 1392; segja menn, at hann lysti afhonum höfuðit SE. I, 17018; Substan-tivet, som betegner den slagne Gjenstand,forbindes ofte med ljósta ved Præp. áistedetfor at sættes i Akk. som Verbets Ob-jekt: lýstr á þunnvangann SE. I, 14823;hann brást aldri við, er þeir pínduhann, heldr en þeir lysti á stokk eðrstein Fm. VII, 22718; lostit var höggá dyrr (jvf berja á dyrr) Flóam. 13(13131). 2) ramme, træffe; Þ. skautbroddi at þeim manni, er - -, oklaust undir kverkina Fm. VII, 21123;jvf 2737; urðu brœðr lostnir fjánda örPost. 46025; jvf Flat. I, 10636 underNr. 1; lét hann leysa líkit ok mælti:þú enn ungi drengr -, er fyrir þærsakar var lostinn af fjánda, at þúkunnir eigi skapara þínn Post. 46120;lustu þá veðr Fm. IX, 2130. 3) sættenoget (e-u) i en stærk Bevægelse henimodet Maal, eller i en vis Retning, sombetegnes ved en Præp. med eller udenderaf afhængigt Substantiv; lýstr e-u á(upers.) dvs. noget kommer pludseligen paa,over en: lýstr þá á svá miklu myrkri,at - Sturl. II, 357; sœkja nú bardaganní ákafa, er á laust élinu Flat. I, 19220;lýstr á íllviðri fyrir þeim Fm. XI, 5129(Jómsv.* 4315); jvf Fld. III, 1189; ljóstae-u í e-t dvs. slaa, stikke noget hen i enGjenstand, saa at det kommer i Berørelsedermed, trænger ind deri: koma þeirbáðir til skips ok stíga þar á, ok ljóstasíðan árom í sjó ok róa sem ákafastGísl. 615; báru á (nl. byrðinginn) viðok næfr ok halm, lustu þar í eldiFm. IX, 4416; ogsaa upers.: þá lausteldinum af fuglunum í þekjurnar Fm.VI, 15326 jvf Mork. 82; N. lét ekkivarðveita sár sítt - ok fór í bað með,þá laust í (nl. sárit) verkjum Fm. VIII,33918; laust loganum upp í kastalanaFm. XI, 354 (Jómsv.* 2926) jvf Flat.I, 11228; lýstr vindinum ofan í holitverplanna Fm. XI, 3430 jvf 24 (Jómsv.*2921 jvf 16); laust hræzlu í hug búand-körlum Fm. VIII, 4319; lýstr í e-t(upers.) dvs. det kommer, bliver til noget: laust í bardaga með þeim mikinn Nj.87 (1278) jvf slær í bardaga (Fld. II,52626); lýstr e-u á mót, í móti e-m dvs.noget farer imod en med voldsom Fart: laust á mót þeim útnyrðingi steinóðumPost. 3027; laust í móti þeim fárviðri,vindi Þorskf. 4422. 5028; lýstr e-u samandvs. noget kommer i indbyrdes Konflikt,det kommer til et Sammenstød med noget: ætluðu, at þeir skyldu koma í opnaskjöldu, þá er saman lysti liðinu Fm.VIII, 389; því næst laust saman liðinumeð miklu ópi Stj. 61418; jvf Ingv. 10(165 a7); lýstr þar saman bardaga Fld.II, 52635; ljósta e-u upp dvs. sætte nogeti Gang eller Bevægelse, kundgjøre noget: ljósta upp herópi Flat. II, 18910 (jvfœptu heróp OH. 1076); Fm. VII, 2608.2646; Eg. 22 (401); skal ek þá ljóstaupp þeim kvitt, at - Nj. 72 (1073)jvf upplost; þá er ek laust þeimúdœmum upp Str. 1622; þótt þærhefði af íllvilja við hana því upp lostitMar. 1261 (jvf 12427); ljósta e-u viðe-u dvs. stikke, skyde noget frem somModværge eller Indvending imod noget: E. laust skildinum við kesjunni Eg.60 (13513); s. höggr til hans meðmikilli öxi, Gunnarr sneri skjótt athonum ok lýstr við atgeirinum, ok komundir kverk öxinni Nj. 54 (8410); efþetta er prófat á þingi ok því sé viðlostit (= móti kastat), at þú hefir áðrlostit Þorgeir, ok -, þá man ek svaraþví máli Nj. 64 (994); lýstr e-u yfire-t dvs. der kaster, lægger sig en Tingover noget: myrkri laust yfir allt Pr.5214 (Anal.1 17824).

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛚᛁᚮᛋᛏᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.