Maðr

maðr

maðr, m. (G. manns, n. Pl. menn, meðr,med Artikel: menninir) 1) Menneske udenHensyn til Kjøn; ek em maðr einn okveit ek, at ek skal deyja sem aðrirmenn Fsk. 1717; guð skapaði síðarstmenn tvá, er ættir eru frá komnar,Adam ok Eva SE. I, 25; kona var hinnþriði maðr Fris. 25815 jvf HeilaG. I,49736 (jvf 49817); guðs lög ok mannaDn. IV, 7010; þar mun ei fleira mannaen karlmaðr ok kona Flat. III, 40335;féllu stór sár bæði á menn ok önnurkvikendi Stj. 27317 (jvf 27314. 27415);skapaði guð manninn eptir sjalfs sínsmynd ok líkneskju, skapaði hann bæðikarlmann ok kvennmann Stj. 1915; Jesuser manns son Post. 530; i Sammensæt-ningerne Kritamaðr, Noregsmaðr o.desl. dvs. Menneske som er fra, hørerhjemme i - EluciD. 1512; er Aspilianrisi fregnar þetta, stendr hann upp -,ok sér til reiðar lætr hann búa einnAspandil (&vl alpandil), er menn kallafíl Didr. 36529; þenna kalla menn Öl-rúnar-Egil Didr. 9111; var þat sumra,margra manna mál, sögn EG. 73 (1751);Fris. 839; hégómlega rælist margrmaðrinn (= omnis homo Fabricii CoD.Apocr. n. T. (Hamb. 1703) s. 5677 jvfPs. 39, 6) Post. 42429; meira en mennum viti Grímn. 35; menn veit (ikke vitu!) forekommer ofte indskudt i Talensom en Forsikkring om Sandheden afdens Indhold: Klm. 4813; RidD. 3129.1292; Pamfil. 13824; El. 3114. 3415; og-saa veit menn El. 3128 fg; Mar. 68132;þat veit menn RidD. 6225. 9614 (jvf gD.saa men ved D. G. Folkev. IV, 167 v. 11. 373 v. 19); maðr - manni dvs. denene - den anden, = hverr - öðrum,maðr - öðrum (se under annarr): sýndimaðr manni Fm. VI, 2169, jvf Didr.14228; maðr skal eptir mann lifa EG. 56(11912); hélt þar maðr á manni Sturl.II, 2526; stundom bruges SinG. i collektivBetydning, saa at maðr staar for menn,f. Ex. hér er margr maðr saman kom-inn (= hér ero margir menn samankomnir) Flat. I, 3227; fjöldi mannsLaxD. 43 (12519); Nj. 60 (9414); múgrmanns (= múgr manna) OH. 21032;vera þriðja, at þriðja, fimta manni o.desl. dvs. være beslægtede med hinandeni 3die, 5te Led (se v. Finsen i AnO.1849 s. 219-221) Frost. 8, 91. 158 (jvf3, 13); Dn. II, 11011; manni firnarien - dvs. et Led fjærnere beslægtet end -GrG. I, 193 fg; Mork. 9230; Sturl. II,1733; engi skal sína frændkonu né sif-konu fá til eignarkonu - nærmeirr enfimta manni frá systkinum at telja, enef maðr hefir frændkono sína eða sif-kono at fjorða manni jafnfarit, þá skuluþau skiljast NBKr. 212; NGKr. 302;ef þar prófast á frændsemi á fjórðamanni frá systkinum at telja Dn. IV,6215; fundu frændsemi milli þeirra atfjórða manni hvárttveggja Klm. 4622.Uagtet saadanne Væsener som jötnar,risar, þursar ikke i egentlig Forstand vareMennesker, men derimod som saadanneoftere modsættes virkelige Mennesker,bruges dog Ordet maðr undertiden ogsaaom dem; f. Ex. om Geirröðr SE. I, 28420;medens netop derfor de virkelige Menne-sker i Modsætning til dem betegnes som mennskir menn f. Ex. menn ero hérkomnir, ef menn skal kalla, en líkarieru þeir þursum at vexti ok sýn enmennskum mönnum EG. 25 (4819 fg);Didr. XX27. Ligesaa bruges Ordet maðrogsaa om Trælle (jvf mansmaðr) uagtetdisse i retlig Henseende regnedes til fé(Frost. 5, 18) og vare ikke í lögumeða landsrétt með öðrum mönnum(Flat. II, 2293; OH. 11435). 2) Mand,Mandsperson, mods. kona (jvf karl,karlmaðr; fr. homme mods. femme).SE. I, 33231 jvf 33413; Gul. 26611 fg jvf 2;GráG. 20310; i Tiltale: sit þar, maðr!Konr. 5212; réðu þeir henni at giptastþemi manni Partalop. 19; kvángoðommönnum ok giptom konom Homil. 218;hafa heldr manns hug en merar se un-der merr; hyggja at mönnnum dvs. vendesit Sind og sine Tanker til, efter Mand-folk (sagt om Kvinder), HeilaG. I, 49011(50340); riðu þeir þá um kveldit mannimiðr en halfr setti tögr Sturl. II, 3121;med intensiv Betydning om Manden somhan bør være eller som den der er i Be-siddelse af de Egenskaber, han bør have: þóttust þeir vita, at hann (nl. Egill)mundi eigi hafa drepit Þorgrim, þvíat Egill var engi maðr (dvs. ikke nogen Mand) Flat. II, 21123; sagðist, hvesœmiliga hann kom sér til manns, þarsem hann varð fyrst erkidjákn - Thom.1183; maðr vænn ok vel til manns kom-inn Mar. 2779 jvf Klm. 2074; sagðist(Tumi) eigi verr til manns kominn enSturla bróðir hans, er þá hafði tekitbú at Sauðafelli Sturl. I, 25137; kallaek þann ekki at manni Flat. II, 6518;vera maðr til e-s, kenna sik mann tile-s dvs. være, føle sig i Stand til noget, Grett. 9512; Post. 8906; Dn. II, 51315;Bp. I, 74325; þikkjast maðr til e-sGrett. 9512. 3) Mand, med hvilkenKvinde lever i en Forbindelse som den,der finder Sted mellem Ægtefolk (jvfkona 2; og lat. homo Du Cange II,76429) hón vildi þann sik (for sér) tilmanns taka - Partalop. 112 &vl; jvfFris. 3918 (Hkr. 5016); at þáskum ætlarþú at taka þér mann Partalop. 3019;ef þér vilið, at ek taki mann, þá vil ekannat hvárt þenna eiga eða aungvan,því at ek veit, at maðr vill mér engibetra en p. Partalop. 4417; Zoe dróttn-ing vildi sjalf hafa Norðbrikt sér tilmanns Fm. VI, 1644 (Hkr. 55616); þúok þínn maðr HeilaG. II, 3442 (jvf 3435.3447); Sigurðr sveinn mínn maðr Didr.30813; Helgi konungr maðr (= bóndiFris. 2126) hennar Yngl. 33; eigin maðrdvs. Ægtemand; Fsk. 168. 4) Mand som er i ens (e-s) Tjeneste (jvf mlat. homoDu Cange II, 76354 fgg); vil ek verabúinn til at flytja mál þítt við konung,at hann taki við þér ok göri þik sínnmann Sturl. II, 1103; ek mun - gefahonum frelsi ok fé svá mikit, at þit séðeigi neins menn SvarfD. 2485; margirGizurar menn höfðu skjöldu Sturl. II,16319; jvf Sturl. II, 21213 fg. 5) i pro-nominal Betydning eller Anvendelse: en,nogen, man (jvf DGr. III, 6-8; VulG.homo 1 Cor. 11, 28; fr. on for hommeDiez3 1, 4363 fg); maðr heitir einn hverrSE. I, 55214; veit ek, ef þú vaxa næðirfyrir þínna vina brjósti, (at) sæi maðrþik reiðan vega (= at þú mundir kunnaat vega reiðr Völs. 12018 fg c. 18) Fafn.7; maðr er auðigr, annarr óauðigr Hm.74 (75); haldi slíku upp sem maðr okannarr (dvs. som baade den ene og denanden) Gul. 29826; maðr lét önd okannarr Fris. 8320 (Fm. I, 4611); ataugabragði skal-a maðr annan hafaHm. 29 (30); skal maðr eigi menndrepa -, vera við alla menn góðr þá,er vel fara með sér - ok þat eitt viðannan gera, er manni þykkir vel görtvið sik, at svá sé Leif. 17622. 25; frýr-amaðr þér, Gunnarr! hefir þú fullvegitSiG. 3, 32. Jvf. manngi.

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛘᛆᚦᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary