Mál

mál

mál, n. 1) Maal, Mæle, Taleevne (jvf mæla).SE. II, 5222; hafa þeir (nL. Cenocephali)gauð fyrir mál Hb. 271; var mikillmállaki á ráði hennar, hón hafði ekkimál, ok var með því alin Flat. I, 2502;missa málsins Bp. I, 3822; spurði kon-ungr, hvárt s. hefði mál sítt, honumvar sagt, at máttr hans var sem minnstr,konungr gengr at rekkju Sigvalda okspurði, hvárt hann mætti mæla Jómsv.695 (Flat. I, 1773); bað (hann) mjökgrátandi Ólaf konung ljá sér máls okheilsu, því næst fékk hann mál okmiskunn OH. 24911 (Flat. II, 38618);sá má gefa heilsu sonum mínum, efhann vill, er konu þeirri mátti málgefa eptir 6 vetr HeilaG. II, 22820). 2) Talesprog (jvf tunga); þat es at jar-teinum, at ek vas á himni, at ek namþar at mæla á allar tungur; þú vissir,at ek kunna eigi girzko mæla, mælþú nú við mik girzkt mál ok reyn, atek kann allar tungur mæla Leif. 1376= HeilaG. I, 24311 (Gregor. DialoG. 4,26); jvf HeilaG. II, 66613. 15 fg; Haraldivar mjök stirt norrœnt mál Fris. 30612(Fm. VII, 1643; Mork. 19535); Ari ennfróði ritaði fyrstr manna hér á lanðiat norrœno máli frœði OH. 14; þatþýðist krásir eðr sællífi á váru máliStj. 6810; þú lætr eigi þurfa í várumáli þessa níu raddarstafi SE. II, 1616. 3) Anvendelse af Taleevnen, Tale somUdtryksmiddel for Tanken eller det somen har at sige; skáldskapr var honumsvá tiltœkr, sem hann kvað at tungufram sem annat mál (= sem hannmælti annat mál OH. 17128) Flat. II,28721; þetta er nú at segja ungumskáldum þeim, er girnast at nema málskáldskapar SE. I, 2245; þeir ámæltuskáldskapnum Sighvats ok kölluðu, athann hefði eigi rétt ort at máli Fm.V, 2095; samhljóðendr megu ekki máleða atkvæði gjöra einir við sik SE.II, 145 jvf 1019. 21; sá maðr, er eigimál hefir numit í barnœsku á danskatungu GrG. I, 3818; í málum mestrsem refr í halanum Fm. VIII, 35010;snjallr í máli ok talaðr vel á þingumFm. XI, 53513; svá var þó sköruligthans mál (= þó varð svá skörulighans rœða Fm. VII, 15819) at engimaðr var svá vitr hjá, at snjallaramondi mæla mega (= at snjallaramál myndi fram bera Fm. VII, 15820)Mork. 1919. 4) Udtryk eller Udtryks- maade, hvoraf en betjener sig, Ord hvoriman udtaler sig i eller om en Sag; þáþykkja nýgjörvingar vel kveðnar, efþat mál, er upp er tekit, haldi (dvs.vedbliver at anvendes) of alla vísulengdSE. I, 60616; ef maðr segir sök sváfram, at -, ok (dvs. da) er svá sem þásé usögð sökin fram, hann skal segjaí annat sinn ok fara svá öllu máli um,sem hann hafi áðr ekki um mælt GrG.I, 5517; þat er ok mælt of þau mál öll,er á er kveðit, hve vera skal, en eigiá þat kveðit, hvat varða skal GráG.50518; þurfu þér fyrir því enn fram áleið at tína fyrir mér ok sýna öll þaumál ok athæfi, er hafa þarf fyrir kon-ungi o. s. v. Kgs. 691 jvf 6924 fgg; kveðr Óttar jarl þings ok mælti þeim málumá þinginu, at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum fyrir því, at - Fm. XI, 4022 (Jómsv.* 3418); jvf GráG. 1631. 5049. 5) Udsagn, Sætning; hér eru tvau mál fullkomin í hverju vísuorði -; hér er mál fullt í hverju vísuorði SE. I, 61412. 26; annat ok þriðja vísuorð er sér um mál dvs. udgjør hver en Sætning for sig, SE. I, 6181 jvf 13. 15; ef máli lýkr á þenna hátt í vísuhelmingi, ok sé tvau mál í vísuhelmingi SE. II, 1221. 6) Tale, hvad der siges, = rœða; þessa væri vel leitat, ef þat væri ráðit, at hugr fylgði máli dvs. at han tænkte som han talede, Ljósv. 2621; leita máls dvs. henvende sig til en for at faa ham til at tale, til atudtale sig om noget: fann hann, at spillt var slœðunum ok leitaði þá máls um við Ásgerði, hverju þat gegndi eg. 83 (20910); leitaði Pilatus máls við Gyðinga at láta undan ganga Jesus HomiL. 12326;spyrja e-n máls d. s.: sendimönnumþótti hón (nL. Gyða) heldr stórliga svara, ok spyrja hana máls um, hvar til þessi svör skulu koma Flat. II, 407 (Hkr.5021); mæla mál af e-m d. s.: mælti hann mál af þeim ok spurði þau, hversu Fld. III, 52524; hafa e-t á máli, at málidvs. have noget paa Tale, tale om noget: allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var Laxd. 22 (589); hann hafði þat at máli, at E. -var hafðr at forhleypismanni ok egg- janarfífli vestr þar SturL. I, 6230; beramál á e-t d. s.: bar Gizurr þar á mikit mál, at hann mundi því auðveldliga á leið koma Fm. X, 9311; með skömmumáli dvs. med faa Ord: þessir hlutir, er nú eru sagðir m. s. m. HeilaG. I, 37911 ;taka til máls dvs. begynde at tale, be-gynde sin Tale: þar er til máls at takafrá Maríó at segja, eða of hana atrœða, at faðir hennar hét J. HomiL.327; nú er þar til máls at taka, at H.vex upp Nj. 9 (1611); nú er þar tilmáls at taka, er smalamaðr kemr heimNj. 45 (716); nú er þar til máls attaka, er Hallgerðr er (dvs. forsaavidt H.angaar), at hón kvaddi til ferðar meðsér Ljót Nj. 12 (208); L. segir: ek munþat bœta þér ok gefa hanum frelsi -;nærr er þá, segir Ý., ok mun ek þámæla nökkut mínu máli dvs. paa min Side, Svarfd. 2487; taka annat mál dvs.give sig til at tale om noget andet,GunL. 5 (21316); lúka sínu máli: erhann hafði lokit sínu máli (= sínnirœðu OH. 19333) Flat. II, 3205; talarbæði langt erendi ok snjallt, lauk svámálinu, at hann kvaðst - Laxd. 21(5222); fá góðan róm at máli sínu dvs.høste Bifald til sin Tale, Flat. II, 3827;heyra mál e-s dvs. høre hvad en siger,Hrafnk. 1822; Nj. 130 (2005); nemamál e-s d. s. Flat. I, 2775 jvf 8; þegarer hann kom nær svá þangat, at þeirnámust mál á milli dvs. at den ene hørte hvad den andre sagde HeilaG. I, 1685;skilja mál e-s dvs. skjønne ens Ord, forstaahvad han siger: eru þeir s. ok Ö. feðgarhér svá, at þeir megi skilja mál mítteg. 86 (21918); gékk maðr or liðinu því,er eptir sótti, ok mælti langt erendi;þeir skildu eigi hans mál, þá mæltikvinnan á norrœnu ok sagði þeim, at -Flóam. 16 (1367), hvor mál dog ogsaa kan have den under Nr. 2 anførte Be-tydning; finna e-t í máli e-s dvs. skjønnenoget af ens Ord: þat finn ek í máliþínu, at þú kallar OHm. 2528; takamáli (e-u, e-s) vel dvs. optage vel, udenMisnøie hvad man hører en sige: p.gengr inn í höllina - ok heilsar kon-ungi; konungr tók vel máli hans okvísar honum til sætis Jómsv. 637; jvfFm. VII, 14412; hóf Þ. upp bónorð síttvið Sigurð ok bað Sigríðar dóttur hans,s. tók því máli vel eg. 9 (1716); spurðihann, at sendimenn höfðu komit J.konungs austan or Holmgarði at biðjaIngigerðar dóttur Svíakonungs til handahonum, ok þat með, at Svíakonungr tókþessu máli vænt Flat. II, 11438 (jvfOH. 8131); þat er mál manna (dvs. det siger man), at -: þat er mál manna,at eigi hefir meiri skörungr verit -en - Fm. VII, 1507; jvf Mork. 18625;Fris. 2942 (Fm. VII, 12110); Nj. 69(10315); fornkveðit, fornt mál dvs. nogetsom man fra gamle Dage af har pleiet at sige, = fornkveðit orð (jvf orðtak,orðskviðr): fornkveðit mál er, at mörgeru konungs eyro OH. 1721 (Flat. II,28728); þat er fornt mál, at blóðnætreru bráðastar VígagL. 842. 842. 7) særligen de Lærdommens og Formaningens Ord,hvormed Jesus henvendte sig til Folketeller sine Disciple, som forkyndes i den kristne Menighed, = lat. sermo (Hom.601. 6411. 676. 7320. 8826. 993. 10324. 1065.1161. 1227. 16816. 18420. 18825); sá erelskar mik, mon halda mál mítt (=VulG. sermonem meum servabit), - sáer eigi elskar mik, eigi heldr hannmál mín (= VulG. sermones meos nonservat) Leif. 2824 (Joh. 14, 23 fg); hugsavárs herra mál = lat. meditari eloquiadomini HeilaG. II, 55016. 32; allt þat, semtil eilífrar heilsu kom, þá fylldi hann eigióframarr í athöfn góðs verks en með máliheilagrar predikanar HeilaG. II, 22411;et guðliga mál, er af hans munni varvant fram at fara Mar. 14528; kirkju-dags mál (= lat. in dedicatione ecclesiæsermo ad populum Hom. 13620) HomiL.9832; jvf postola mál HomiL. 1513;dróttinsdaga mál HomiL. 2510; imbru-daga hald ok mál HomiL. 3510; þauero upphöf af máli míno HomiL. 15110. 8) Samtale; heimti (= kallaði Fris.28930) hann Ívar til máls við sik (= áeintal Fm. VII, 10320) Mork. 16725;Þórdís gékk til máls við Egil frændasínn eg. 89 (22710); engi þorði at krefjahann máls eg. 81 (19517); bersyndgirmenn kómo til lausnara várs, ok náðuþeir máli hans ok áto ok drukko meðhonom Leif. 5721 (Greg. HomiL. lib. 2hom. 34); finna mann at máli dvs. faa en Mand i Tale, faa tale med en Mand,GráG. 27011; hitta mann at máli d. s.Jómsv. 6830; eg. 62 (1428. 22); koma ámál við e-n dvs. tale til en: Ö. - komopt á mál við konung, ef hann mundivilja bœta Þórolf eg. 24 (4624); komaat máli við e-n d. s.: eitt hvert sinnkømr hann at máli við konung okmælti: þat vilda ek o. s. v. Mork. 4327(jvf Fm. VI, 21714); austmaðr kom atmáli við Gunnar, at hann mundi útanfara Nj. 28 (413); Njáll kom at máli viðson sínn Helga: hugat hefi ek þér kván-fang Nj. 26 (401). 9) Aftale, Overenskomst,= máldagi 1; nú bregðr hann (nL. den somhar tekit sér vist) máli við fleiri menn,ok (dvs. da) eigo jafna sök allir við þann,er bregðr GrG. I, 13014; á þat at haldameð þeim -, nema þau (nL. selve Ægte- folkene) vili annat mál á gera GrG. II,4613 (GráG. 17515); ek vil halda öll málvið hann þau, sem mælt vóru GunL. 9(23914); ek skal laus allra mála, ef hannkemr ei svá út GunL. 5 (21711) jvf 9(24010). 10) Mening som udtales, Paa-stand som gjøres, idet man vil holde fastderpaa, søger at gjøre den gjældende; hafa e-t til síns máls dvs. have noget tilGrund eller Støtte for sin Mening, Paa-stand, Fm. VII, 22110; Flat. III, 55110;þá var þeirra fullr stefnudagr til allsþess prófs ok skilríkis, sem hvárrþeirra hefði til síns máls um arf þenn,sem eptir var Gjurð Dn. II, 31710;sanna mál e-s dvs. bekræfte, bevise Rig-tigheden af ens Mening eller Paastand: festi járnburð, at svá skyldi sanna málhans Fm. VII, 23019 (Mork. 22317), jvftil sannanar hans máls Fld. II, 53320;styðja mál e-s dvs. støtte ens Mening,Paastand: Sturla - sagði þess ván, atnú mundi annat hvárt fásk mikil sœmdeða bani góðum drengjum, ok fleiristuddu hans mál SturL. I, 6435; haldasínu máli dvs. holde fast ved sin Meningeller Paastand uden at opgive den: varhann einn á sínu máli ok hélt hannsínu máli til dauðadags HeilaG. I, 2133;þat mál prófast minnr vel, en hannhugðe Post. 48616; hafa sítt mál dvs. faasin Vilje frem, faa gjort sin Mening ellerPaastand gjældende: G. þreif til malsinsok toguðust þeir um hann ok vildi síttmál hvártveggi hafa Grett. 2929; honumeirir ílla, ef hann hefir eigi sítt málGunL. 9 (2371); þrýstir hón biskupi meðklóksamligum greinum ok mjúkum mál-um, at hón hefir sítt mál Æf. 2432;ef þeir verða eigi á sáttir, þá skal sáþeirra hafa sítt mál, er eið vill at vinnaGráG. 2152; ef þá skil á, þá skolu þeirsítt mál hafa, er fleiri verða samanok skilríkari eru LandsL. 2, 618; jvfHirðskrá 316; nú skilr enn þeirra skrárá, þá skal sú hafa sítt mál, er lengrsegir þeim orðum, er máli skipta meðmönnum GráG. 21319; fleiri hlutir vóruþar, er þeim varð at missæti, ok hafðin. jafnan sítt mál Fm. VI, 13721; þatskorar Búi í sættina, at hann lézt aldrimundu lausar láta gullkisturnar - þærer hann hafði tekit; - þú Búi, segirkonungr, skalt hafa þítt mál í því, atþú skalt hafa gullkistur Flat. I, 17038;miðlum svá mál á miðli þeirra, athvárirtveggja hafa nökkut síns málsÍsL. 7 (1220); vera at einu máli dvs. væreenige, samholdige; þótti mér þat betrsama, at vér værim jafnan at einu máliLjósv. s. 26126. 11) Sag som ligger enpaa Hjerte, gjør Krav paa Udførelse ellerAfgjørelse; þykkir nú vandast málit,er ek hefi áðr ráðit bruðlaup mítt (saa at dette hindrer mig fra at reise tilNorge og hente Arven efter min afdødeBroder, hvor magtpaaliggende dette endsynes) Nj. 2 (414); flytja mál e-t dvs.søge at fremme en Sag, OH. 11615 jvf 23;flytja mál e-s dvs. tale ens Sag, for der-ved at fremme hans Interesse, udrettenoget til bedste for ham, Flat. II, 3012;Ljósv. 1340 fg; flytja mál sítt dvs. tale sinSag, foredrage hvad der ligger en paaHjerte, Laxd. 21 (5220). 41 (11915); Kgs.6914; byrja mál e-s = flytja mál e-s,OHm. 611; eg. 16 (2815 fg); jvf Post.22925; rœða mál e-t fyrir e-m, við e-nFld. I, 36317; Laxd. 9 (1316. 23); rœðamál e-s eg. 16 (2820); bera, bera uppmál e-t fyrir e-n dvs. foredrage en Sagfor nogen, Fm. VII, 30628; Fld. I,36425. 3654 fg; tala mál e-t fyrir e-nd. s. OH. 842 (Flat. II, 1177); tala mále-t fyrir e-s hönd Fld. I, 3644; gangameð máli fyrir hönd e-s dvs. have an-taget sig en Sag paa nogens Vegne forat hjælpe ham til at faa den fremmet, eg. 71 (17010); gera mál at álitum dvs.tage en Sag i Overveielse (jvf álitamál)Nj. 2 (323); hverja ván skulum vér þáeiga þessa máls GunL. 9 (2403 jvf 23910);vill hann vita svör af yðr þessa málsFld. I, 36510. Plur. mál dvs. Forhand-linger, Underhandlinger angaaende enSag: hvárt sem at þessum málum varsetit lengr eða skemr, þá varð þat afráðit, at - Laxd. 9 (1323); er þeirsátu at málum þessum Þorskf. 5720;nú mun ek (nL. Sigvaldi) fara á fundkonungs (nL. Burisleifs) ok vitja þessamála fyrir þína hönd -; s. ferr nú áfund Burisleifs -, ok talast þeir við- eptir þat ferr s. heim; Sveinn kon-ungr spurði, hversu géngu málin Jómsv.6914. 16 jvf Flat. I, 1781. 18. 12) Sag,Retssag som giver Anledning til at søgeFyldestgjørelse hos, Dom over en, medhvilken man har noget udestaaende (jvfsök); eiga mál á e-m dvs. have Anled-ning til Søgsmaal mod en, Nj. 71 (10527);eiga mál við e-n d. s. GráG. 21422; Fris.29336: eigast málum (&vl málin) við dvs.have Anledning til Søgsmaal mod hin-anden, Stat. 23016; hafa mál á höndum, áhendi, á hendr e-m = eiga mál e-mGrG. I, 5317 jvf 14; LandsL. 1, 111; Mork.17725 (Fm. VII, 1308); ef sá maðr andast,er sök hefir selda eða til búna þá,er hann er aðili, ok þá hverfr málþat undir hans erfingja GrG. I, 12529;Arngeirr karl - var nú hrumr af elliok lét því málin undir þá koma Hítd.713; vóru öll mál dregin undir KarlSvarfd. 23188; Bárðr tekr (dvs. overtager,paatager sig) málit ok ferr í stefnuförVígagL. 1824; höfða mál (= höfða sök) seSide 161b5 fgg; búa mál til (nL. til þings,se Eb. 23 (3718); SturL. I, 6714) Hrafnk.1732; GráG. 28311 fg; SturL. I, 19633; jvfNj. 45 (7116); sœkja mál á þingi (= sœkjasök á þingi Fm. VII, 13321) Fm. VII,13317 jvf 14; sœkja málit Nj. 55 (7118),jvf Nj. 24 (6311). 64 (995 fg); fœra málfram Nj. 56 (1014); jvf mál ferr í dómNj. 56 (1012); mál ferr til þings SturL.I, 19630; mæla mál sín Svarfd. 23186;mæla málum sínum GrG. I, 13730;Fm. VI, 3471 (Mork. 1006); jvf eg. 86(21915 fgg); bera mál á hendr e-m ume-t dvs. beskylde, anklage en for noget . I, 101;Sturl27 fœra mál fram at féráns-dómi á hönd e-m . I, 120;Grg20 hafamál fram á hönd e-m . 259;Ljósvs.4halda máli fram dvs. , . I, 50. 67;drive paa en Sag,forfølge den imod nogen for at faa denafgjort ved DomSturl315jvf . 177;Mork24 setja máli dvs. . I, 197;lade enSag falde, bortfaldeSturl33sættast á mál . I, 196;Sturl33 viljalög á máli dvs. . VII, 133;ville se en Sag afgjort efter LovenFm12 jvf sœkjamál til laga . 55 (86);Nj1 vera sœmdr,lögræningr af máli . I, 171;Flat1. 71 (171);Eg8 fara sektalauss af máli. 14 fg;Ljósv85 svara málum fyrir sér. VII, 133;Fm27 verja mál (= verjasök . I, 66) . 16 (19);Grg6Eb14 . 24Nj(37). 144 (239) . 14;1021Ljósv112 verjast,vera varðr máli dvs. , . II, 36. I, 64;slippe fri for en Saguden at kunne fældes eller rammes afnogen DomGrg419 verðaborinn máli dvs. : ef maðr skemmir eina hverjablive funden skyldig ien Sagþessarra ok verðr hann borinn máli. 7;FrostIndL.3 sá sem fellst at máli(dvs. ), þá haldi allt þat, semtaber Sagenlögmaðr hefir skilt þeirra millum okgjaldi kostnað þeim, sem mál sagðist. 1, 11 fg;Landsl6 ef nökkurr slæst ímat eða mungát ok rœkir þat meirren þingit, hann skal enskis síns málseiga uppreist á því ári, hvat máli semhann á at drífa á Frostaþingi .Frost1, 3;6 drápu svá niðr málum - -, enmátti þó málit upp taka á öðru þingi. 22 (33 jvf );Nj13. 1518 dœma um málmanna . I, 175;Flat6 urðu þessi mál(jvf deilur ) eigi greidd á þingiL. 19. I, 202;Sturl25 er menn bera mál sínfyrir mik, þá hygg ek at því fyrst atlúka svá hvers manns máli, at þeimmætti bezt þykkja . 293;Fris35 ef dóm-andi vill eigi málum lúka, nema honumsé nökkut gefit til, þar sem hann eráðr skyldr at gera góða grein á hverjulögprófuðu máli fyrir þá rentu, semhonum er í lögunum til hvers málsskipat . 882 jvf ;Post1035 leggja máligerð dvs. gerðarmenn . 7 (45);voldgive en Sag til AfgjørelsevedEJb10 . I,Bp644;30 . I, 84;Sturl9 . 56 (88);Nj14 snúamáli til sættar, til áfellis e-m .Hænsn14 (172);9 . 12;Band12 ganga, setjast ímál dvs. , . 125tage Parti i en SagNj(192);20. 10 vera bundinn í máli með e-m. 70;Hítd31 vera fyrir máli ( höfðingi,somforgangsmaðr) dvs. , . 7;gaa i Spidsen for enSag under Ledningen af Sagen, underVirksomhed for, at den maa faa et godtUdfaldVígagl52 . 71;Hítd5 veitae-m at máli . 125 (191) jvf . 22Nj24Nj(34);4 . 178 (. VII, 132);Mork33Fm28tökumst nú í hendr - at vit veitumstat öllum málum . 14;Ljósv26 fylgjamáli dvs. (jvf málafylgjumaðr)understøtte en Sag, hjælpetil dens Fremme. 7;Vígagl52 . 71;Hítd5. 20 . 14;Ljósv118ganga, skerast or máli dvs. , . 125 (194);opgive sinDeltagelse i Virksomheden for en SagsFremmeNj2 skiljast viðmál . 125 (194);d. s.Nj2 vera or málidvs. . 18 (28). ikke længere have noget med en Sagat gjøreLaxd4 ;13)Stilling,Forhold hvori en Person, Ting er ellerkan være sama mál á (dvs. ) bróðir sammœðr . 5, 7i samme Stil-ling erLandsl(82);2 ef hann er eigi dráps verðr, þálykta þú svá hans máli, sem réttast erat landslögum . II, 517;Heilag12 hugsa,óttast sítt mál dvs. , .betænke, være bekymretover sin Stilling, dens BeskaffenhedIngv2 (144 b); . I, 191;Bp9 ekki eru þauefni á um várt mál . 21 (48);Laxd26nú er gótt efni í váru máli . 21Laxd(56);6 þá skaltu svá um þítt mál hugsa,ef þetta berr saman, at þú munt skamteiga ólifat . 55 (85);Nj11 kómu þær( spákonur) - ok skyldu spá mérnL.orlög, lá ek þá í vöggu, ok er þærskyldu tala um mítt mál, þá - .Nornag77 (. 10);6c hvárr dró fram sik oksítt mál ok vildi hvárr vera öðrummeiri . 683;Hkr28 vil ek því heita ateiga allt mítt mál undir yðr fóst-brœðrum . II, 532 (. 85);Fld34Örv19sagði hann vöxt málsins dvs. , . II, 575;hvordanStillingen varHeilag16 sögðubiskupi alla vöxtu á því máli .HeilagII, 208;36 svá er mál með vexti (dvs. ), at - . 61;detforholder sig saaledesKgs22. 13. 14;Ljósv12114 jvf málavöxtr; kemrþar máli, at - dvs. -: kemr þar máli,det gaar saaledes,kommer dertil, atat hvárirtveggja verða því at játa, semkonungr vil . I, 170;Flat33 svá kommálinu, at þá var ráða leitat, hvárthann hefði haft féit án leyfi þeirra, erátto . 182;Mork35 at svá komnu málidvs. , . VII, 141;i denne Sagernes Stilling, under disse OmstændighederFm1skipta máli dvs. : sök hverri, er fram erforandre Stillingen, haveIndflydelse derpaa, være af Betydenhedeller Interessesögð, þá skal næst fylgja stefnuvætti,en þá skiptir eigi máli (dvs. ), hver gögn þá fara álengrda er detligegyldigt. I, 57;Grg5 ef menn leifa nökkut orðí kviðum eða í vættum þat, er máliskiptir, þá er sem haldit sé kviðnumeða vættum . I, 123 jvf I, 213;Grg1219er þó vís ván (), at þeygi vili allir til eins fœra (dvs.om Skriften ikke er tyde-lig),fortolke det skrevne paa samme Maadeef máli skiptir, allra helzt í lögum. II, 16;SE14 þú kvaddir þess kviðar, ereigi átti máli at skipta um víg Auðolfs. 56 (87);Nj27 skiptir e-m mikluupers.máli (dvs. ) at -: þótti henni allmikludet er for en af stor Vigtighed,Interessemáli skipta, at þér tœkist stórmannliga. 31;OH2 kvað sér miklu máli skipta, atþeir bæri eigi farminn af skipi . 41Laxd(119);16 þat er annat mál dvs. : Þ svarar:det er enanden Sag, et andet Forholdkunnigt má þér þat vera, at ek vildaengum sættum taka við brennumenn;allt var þat annat mál (dvs. ), segir Hallr, ér vórutdet var enganske anden Sagþá vígreiðir, hafit ér nú ok mikit atgert um manndráp síðan . 148 (256);Nj2þat er í öðru máli : þá skal hvártkid. s.ok ílls gjalda né góðs njóta, ef vilinnes frá, þó at neyddr geri, svá at annarrneyði til; en þat es allt í öðru máli,ef vér sjalfir neyðom sjalfa oss fyrguðs sakar til góðs . 115;Homil36 þater alls máls dvs. det er Hovedsagen, hvor-paa det kommer an, som gjør Udslaget: er þat alls máls í því, at vér mættimoss eigi of nýta þá ena helgu þjónostufyr óstyrktar sakar, ef vér sæim hanasem hón er . 127. Homil5 , = mark,14)hvad der paa en Gjenstands Overflade afbryderdens Ensformighed, fremtræder som no-get iøinefaldende, Flek, Mærkemerki, macula, jvf kirja, lat.kv.lapp.girje ( mel 12, 24; 4,got.Marc.Luc.21; 5, 47; mæl, mal I, 125. 446. 253; jvf .Joh.ags.Wright-Wülcker191015Bosw2658b fg. 666a; mal II, 715 fgjvf . II, 1, 21 fgg; 952ght.GraffgMhw. Wb11SchmellerII, 563 fgg; II, 15 fg; II, 1, 211b. 211c.16WeigandSandersWb. der d. Sprache33213a);30 (jvf .særligen om Mærke eller Figur paa smedede Sager af MetalHerv351 fgg): hann hafði krókaspjót í hendi14ok allgóð mál í . 21 (50);Laxd14 gjörirGísli þar af spjót, ok varð þat algjörtat kveldi, mál voro í ok fœrt í heptispannar langt . 28;Gísl24 er Þ. sá gerðarhans, er hann hafði bæði feld ok spjót,þá fann hann blóð í málunum ok spyrr,ef hann hefði höggvit með því fyrirskömmu . 8. málaspjót,Vígagl36Jvf.málajárn, málasax, gullmáL. ;15)Mærkesom er sat paa Væg eller anden Gjenstandfor at betegne en Persons Høide, en TingsLængde, naar samme maales þat segjamenn, at þeir væri jafnháfir, er þeirgéngu undir mál Ólafr konungr ok Kjar-tan . 41 (118). Laxd10 ;16)Maal, hvormed noget maales for at udfinde dets Længde,Tykkelse, Omfang, eller Afstanden mellemto Punkter var Þorkell E. ok lagðimál við öll hin stœrstu tré, bæð i bitaok staflægjur ok uppstöðutré . 74Laxd(212);20 s. bar við mál ok mundan eptirforsögu dróttningar, svá at þessi höllvar í hvern stað meiri en sú, er H.átti .* 13;Mag10 bar hón mál á okþurfti þá um sik 3 alnar ok þverahönd dvs. 3behøvede da et Baand af,Alens og en Tverhaands Længde, for atdet kunde naa sammen om hendes Legeme. II, 168;Bp16 um mál á klæðom .GrgII, 250 jvf ;514 at graftarkirkju hverriskal merkja stiku lengd, þá er rétt athafa til alna máls . II, 250. Grg23Jvf.. 8 (4). Korm2. 613. 16 ;17)Mængdemaalósviðr maðr kann ævagi síns um málsmaga . 20 (21);Hm með því máli, erþér mælit öðrum, mun yðr vera aptrmælt . 856 ();Mar8Luc. 6, 38 smyrslitvar libra at máli eða þunga .HeilagI, 525. 23 18)Længdemaal paa 16 Favne= 8 stengr 485b fgjvf(seAasen31g , XIV, 95 &fg.Topogr. Journal for Norge.VIII, 35 fg); vestagarderen skal gerdeannen ( garð) jamlanghen suder ínL.stofu gerdinu ok en 2 malom lenghraok skal han þa enghom grindom uppihalda . III, 315 ();DN21Aar 1360 retdela var j millum Brandzrudz oc prest-gardsins fra þæim gardenom, sæm liggermillum Vistar ok prestgardzsins vel 2mal firir sunnan ana, - - þet skuldevara ret dela fra fyrnempdom fossevider Bjærastada rat norder j Ramfna-bergh ok þó 2 mál firir austan daupit. VII, 348 ();DN9. 20Aar 1408 gek þaGeitæimz veldhe fra bekkin nørdravegin ok vp til ænda merkis, som Kol-bergz weldhe møtes 6 mælis stenggher- - nedra meir genggher Geitæimsuelde austan at bekkin ok vester jfuirVebæk, fra bekkin ok til ænda merkit,er þett siau stengher ok þriu maalvestan at bekkin . IV, 760 (DN19. 22Aar1405); ero thetta sum af theim lunn-indom sæm thær liggiæ til HæknnarHælloteighen eitt maall: breidher attæsteinger som ligger j Afwerøy ok sum-lige kalla Rælingxøy - - then theighensæm fadher min køypte sæm kallasBakkateighen ok ligger [uid] Afwer-øynne ok er han maals breider .DNII, 731 () jvf . 402 fg.15. 21Aar 1438EJb12 119)Kvadratmaal, Areal som udgjør (mál 18) ;Maali Kvadrat rydhia eetmaal a hworiu aare som nw er skog-gengit . V, 637 ();DN14Aar 1433 thesæxtan maal jak scaar ath hænne .DNXI, 151 (). 15Aar 1431 (20)Tid, Terminved hvilken noget indtræder, kommer til-stede, noget kan eller skal gjøresgot. mel );Luc. 1, 57 o. fL. St. mál er uppat standa . 25;Vápnf27 sagði, at þá varmið nótt ok enn væri mál at sofa .SEI, 148;18 ertu ok svá aldrs kominn, atþér væri mál at reyna, hvat hamingjanvill unna þér . 2 (4);Vatsd6 er mál, athann reyni sik í nökkurskonar mála-ferlum . 27 (43) jvf . 24 (40);Eb28Vatsd5. VI, 212;Fm15 . 75 (. II, 90).OH16Flat7136 (. II, 258);19Flat29 . 59 (171).Laxd2064 (186);19 þeim þótti mál hvíldar .Gyð29;15 mál er matar . 392. Klm30Jvf.dagmál, morginmál, kveldmál, náttmál,sumarmál, aptansöngsmál, dagverðar-mál, dögurðarmál, hámessumáL. 21) mál matar; þá þœtti mérMaaltid som holdes til en af de Tider,da det ervel, ef þeir ( húskarlarnir) væri svánL.margir, at þeir æti at einu máli allarkýr Halfdanar bróður míns . II,Flat69;7 halft lið várt etr meira slátr íeitt mál, en þeir eru allir . 347;Klm34stýrimenn skulu fœða þá í tvau máL. II, 70;Grg15 þá er maðr á brott (nL.af griði) heitinn, ef honum er eigideildr matr at málom, þótt eitt málsé haldit fyrir honum . I, 130;Grg17hverr maðr, er þiggja vill mál okmunngát . 97;Æf64 ek skal hafa prestamáldrykkju í hvert mál . 58 (.Mk4DNXII, 82);8 fá mál var þetta, áðr Þórðrrœddi um - . 27. Hitd18 (jvf 485b);22)en af deTider i Døgnet paa hvilke Kvæget mal-kes, den Melk som det giver til hveraf disse TiderAasen50 ákirkjan í Gufudal máls mjólk af hver-jum bœ í þessu áðr greindu takmarki. I, 522;DI30 ef maðr rekr búfé annarsmanns eðr lætr reka svá, (at) málsmissir eða hann vildi láta máls missa,þat varðar fjörbaugsgarð; en þá missirbúfé máls, er þat kemr um aptanheim, er um morgin skyldi . II,Grg112 jvf 113 (. 430).255. 7. 9Grág14. 16. 21. 23 ;23)Fjerdingaar ár heitir 2 misseri, ímisseri ero mál 2, í máli ero monoþr 3. 51b (8);Rimb1227 þurra skíða ok þak-inna næfra, þess kann maðr mjöt, þessviðar, er vinnast megi mál ok misseri. 59 (60). Hm (jvf maþl = 24)Møde paa hvilket manforhandler med hinanden angaaende etMellemværende, søger at faa en Sagafgjortgot.gr. 7, 4; in maeþle = inMarc.ags.lat.curia 1, 27; Wright-Wülcker33mlat.mallus II, 2, 368; Du Cange54ght.mahal II, 650; . 746),Graffse ogRA= mót, stefna, þing, málstefna; ekskal - öll lögmæt skil frammi hafaok af hendi inna, meðan ek em atþessu máli (&vl á þessu þingi) .Nj143 (233);1 þar eru þeir viku ok eigamál (= málstefnur . 115 .Örv22ellerFldII, 228) við landsfolkit . 114;10Örv18 varþá þerra retter stempno dagher ochlagha mal om ena bro . II, 747DN8();Aar 1442 mál : málstefna, málstofa, þjóðarmál; I, 23-32;med denne Betydning fore-kommeri de dermed sammensatteOrdseheromArkiv jvf malstattt.. II, 2, 601;Mhd. Wb . VI, 1458 fg,DWb. III, 17a;Mnd. Wb13 . 746 fg -RA21 mál máL.Ordeti dets forskjellige Betydningerer fremgaaet af to eller flere Ord, som iden ældste Tid ogsaa med Hensyn tilFormen skilte sig fra hinanden, men hvisFormer senere ere faldne sammen i en.Men da det har været umuligt med Sik-kerhed at afgjøre, til hvilken af disseoprindelige Ordformer hver enkelt af hineBetydninger henhører, ere disse her alleopførte under et og samme Ord . I, 170 SeDG3Anm.

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛘᛆᛚ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary