Mót

mót

mót, n. 1) Bevægelse, hvorved en Gjenstand nærmer sig henimod en anden saaledes atde støde sammen, komme nær til eller i For-bindelse med hinanden; især brugeligt ifølgende præpositionelle Udtryk: á mótdvs. a) imøde, for at møde, træffe, med føl-gende Dativ = til móts a (jvf í gegn 1):gerðu orð þaðan til þings, at á mótþeim skyldi koma allír fulltingsmennþeirra ÍsL. 7; b) i Modsætning til, saa- ledes at Hensigten er eller Følgen bliveret fiendtligt Sammenstød (jvf í gegn 2);engar skolu gagnsakar metast á mótþessum málum, nema þeim sé á mótstefnt GráG. 14613; þeim þykkir þásínom vilja á mót mælt HomiL. 884;þeir ganga mest á mót honum (nL.djöflinum) Enok ok Helias HomiL. 18514;þá væri gótt at eflast þar með styrkNorðmanna á mót Englismönnum Fm.VII, 293. - á móti (med Dat.) dvs. til Gjen-gjæld for noget, fra eller paa den modsatteSide, í mót c (jvf í gegn 4): nú séek, at þú vil því hlýða, er bauðk þér, okþesso á móti skal koma, at í þínu kyniskolo allar þjóðer blessask HomiL. 15711;allir brœðr skulu taka skyld af (nL.þessom eignom) ok leggja í kommunsítt, en á móti þessu þá skolu þeir -hafa oss í bœnahaldi sínu ok brœðra-lagi Dn. I, 810; H. konungr gaf dróttn-ingu sœmiligar gjafir ok svá dróttninginhonum á móti Fm. X, 9517; þar kómuþau svör á móti (= í mót OH. 1558),at menn töldust undan ferðinni Flat.II, 24519. - at móti dvs. a) imøde, =á mót a: þá runnu tveir menn at mótiþeim HeilaG. II, 736; síðan riðu þeirat móti flóttamönnum, ok þegar þeirfundust, spurði - Klm. 8215; b) =á mót b: vér skulum búast at mótiheiðnum lýð Klm. 7918; þat var kosn-ingr allra manna at velja til biskupsí Stafangri Nikulás -; s. konungrmælti at móti dvs. gjorde Indvendinger, Indsigelser derimod, Fm. VIII, 2686; eruþau sum víg, at þú munt eigi at mótimega mæla (dvs. modsige, nægte), at þúmun sekr um verða Nj. 56 (863); hurðfyr durom merkir skynsama menn þá,es hraustliga standa at móti villu-mönnum AnaL. 2848; c) = á móti:svá mon guþ ok gera at móti við þik,at hann mun eigi vægja einga synisínum ok -; skolom vér -, svá sem érheyrþoþ nú, hver laun at móti kvómoaf guþi hlýþninni HomiL. 15716. 21; mælþú, at hann leggi fyri þik þá þraut,er hann vill helzt, en þú mæl at mótiþann lut, er þú vilt helzt eiga ur hanseign Konr. 6734; þá skal hann hefnaorði orðs, ef hann vill, ok mæla þájafníllt at móti at ósekjo GráG. 3917;bauð Geirr goði Gunnari til varna -;Gunnarr bauð þá at móti Geiri goðaat hlýða til eiðspjalls síns Nj. 56 (8716);skolo trygðir koma hvervetna at mótisakbótom GrG. I, 20310; d) tilstede, =í móti f i Udtrykket berr svá at móti, at- dvs. det træffer sig saa, at -: einhverjusinni bar svá at móti, at allir týndustþeir, er þar með honom vóru Post. 26621;jvf bar svá í móti at - under í móti f.- í mót a) imøde, = at móti a: génguút af borginni í mót þeim spámannasynir Stj. 6089; b) = á mót b, at mótib: stóð hann í mót allri forneskju meðöllum mátt ok megni Bp. I, 23724; c) =á móti, at móti c: Þ. sagði, at hannmundi eigi þiggja, nema annat fé kœmií mót Nj. 89 (1339); jvf OH. 11922;biðr (nL. Ólafr konungr) þá búendrsér viðrtöku til konungs yfir landi;heitr þeim þar í mót lögum fornumok því at verja land OH. 3510 (Flat.II, 3826); þeir slógu hann í mót, erhann sló þá Mar. 75723; d) istedetfor, m. Dat.: fœrði hann þá fœzlu síðanfátökum mönnum, ok í mót jarðligumávöxtum, er hón fœrði fyrri, nam hónnú at fórna við gröpt heilagra písla-vátta helgar bœnir af hreinu brjóstiHeilaG. I, 12823. - í móti a) = ámót a, at móti a: sendi hann upp tilvatzins at taka róðrarskip þau, er þeirfengi ok hafa í móti sér - kómo þarskip í móti (í mót Flat. II, 6625) OH.6225. 27; er þeir kómu á land, þá géngulandsmenn vel í móti at hjalpa þeimPost. 2747; b) = á mót b, at móti b,í mót a: þá herjuðu Jómsvíkingar íNoregi, en þá reis í móti þeim allrmúgr ok margmenni OH. 348; Ulfrhr. sneri þá í mót honum ok lagði tilhans Nj. 158 (27414); hleypr Kári uppí skip til Snækolls, hann snýr í mótihonum ok höggr til hans Nj. 85 (12520);spurði Þ., ef menn vildi taka trú, enallir menn mæltu í móti Nj. 104 (16210);jvf OH. 3616 (Flat. II, 3928); ByL. 6, 28;henni var ekki þetta í móti skapi (mods.at skapi s. 20221) Laxd. 70 (2031); hón-um var í móti (dvs. han havde imod, varmisfornøiet med) þessi framferð Æf.16125; c) for at modtage en, = í gegn 3:gera veizlu í móti e-m Nj. 104 (1624);EG. 11 (201 jvf 3); d) lige over for en =til móts b: hann spurði: hverir eiguhér leik svá újafnan; Helgi sagði tilsín ok sagði, at í móti vóru þeir G. oks. Nj. 86 (1259); e) til Gjengjæld for,ligeoverfor = á móti, at móti c: mikiter þat í móti erfðinni mínni Nj. 2(422); fór með honum son Guðbrandsí gísling, en konungr fékk þeim annanmann í móti OH. 10812 (OHm. 364);þik skortir sýnt við hann, eðr hvathefir þú í móti því, er hann deildikappi við Þorgrim - ok hafði einnþat er, við lá GunL. 5 (2154); þessi vísavar allkær í hirð Haralds konungr, ener þat spurði Eyvindr -, þá kvaðhann aðra vísu í móti Fm. I, 4817.f) = at móti d: bar svá í móti at -dvs. det traf sig saa, det skede at - Post.2462. 27720. - til móts a) for at møde,træffe nogen (við e-n), = til fundar viðe-n: sótti þá liðit til móts við þá OH.21031 (Flat. II, 37625); Hrappr sneri þátil móts við Þráin s. ok bað hann ásjáNj. 89 (1333); K. konungr hafði sent 12menn með fégjöfum hingat til Noregstil móts við lenda menn Flat. II, 2905;Björn stallari fór til móts við Ólafkonung Flat. II, 32023; jvf Mork. 4012;til þess, at þeir skyldu liði safna okkoma til móts við konunginn OH. 627(Flat. II, 665); réðu honum þat allirat samna liði ok koma til móts viðMœri EG. 3 (424); annan dag kom Ó.til móts við Þórolf EG. 16 (2817); jvfSturL. I, 2230. II, 1421; b) lige overfor,= í móti d: ef þér berizt á þingi, þáráðut ér því at eins á þá, nema þérsét allir sem öruggastir, því at miklirkappar eru til móts Nj. 140 (2288);c) i Fællesskab med, = til jafns við e-n(se s. 218b23 fgg): hann bjó á Velli okátti land til Rangár hit efra ok ofantil móts við brœðr sína EG. 23 (4520);hann átti land í Fljótshlíð til móts viðBaug EG. 23 (4517); Brestir ok Beinirvóru höfðingjar yfir halfum eyjunumtil móts við Hafgrim (som havde denanden Halvdel Flat. I, 12521. 30) Fm. II,9122; fékk Ólafr konungr í hönd Ás-mundi Grankelssyni sýslu á Háloga-landi halfa til móts við Hárek OH.12323; haldi sá (skipi) til gagns ok greiðiþeim sinn luta skipleigu, er til mótseigu (jvf eiga saman dvs. i FællesskabL. 1) LandsL. 8, 1812 jvf 5; þar allt erlögin skilr á, þá skolo öll hallast tilmóts við Uppsala lög OH. 6512; enganvissa ek þann, er þat léki til móts viðmik, en þú kunnir þat eigi heldr ennaut Fm. VII, 1202. 2) Sammenføring,Sammenskjødning; þar sem yðr þóttiekki verða mót á viðinum Krók. 264;jvf mótlauss. 3) Sammenkomst, Mødehvortil flere eller færre indfinde sig, isærefter foregaaende Aftale eller Overens-komst, = stefna; höfðum vér hér mæltmót með oss dvs. aftalt, at vi skulde mødes EG. 75 (1828); mæla G. ok s. mót meðsér austr við Elfi Fld. II, 19522 (Örv. 6622); men ogsaa efter foregaaende Sam-menkaldelse og til indbyrdes Forhandling: annan dag eptir var blásit til móts íbœnum ok sagt, at konungr vildi talavið bœjarmenn ok kaupmenn Fm. VI,23826 (jvf 23720); Einarr dvaldist í bœn-um nökkura daga; einn dag var áttmót, var konungr sjalfr at mótinu, hafðitekinn verit í bœnum þjófr einn okþangat fœrðr á mótit Fm. VI, 27024. 26;um morguninn létu þeir (nL. Dœlir)blása til móts (= þings OH. 10728) oksögðu, at þeim þœtti þat ráð at eigaþing við konunginn OHm. 3433; Þórðrsvarar: blásit er optast til móts eðatil skipdráttar; hvat táknar mótit, segirHreiðarr. o. s. v. Mork. 3633-36 (Fm.VI, 2026 fgg); konungrinn lætr of morg-ininn blása til móts Konr. 6820; hann(nL. Skúli konungsfóstri) var allra mannavitrastr ok málsnjallastr, hann talaðiöll konungs erendi á þingum ok á mótiFsk. 2146; öll þau mál, er vér takummeð lófataki á móti vár á millum umkaup eða salur eða þat annat þessulíkt, er bœ várum er hent ByL. 6, 26;svá bar í móti einn hvern dag þá, erEbbo hafði stolit, at menn stóðu hanní því verki ok tóku hann, síðan var hanná mót fœrðr ok borinn máli, ok varðhann at sök sannr ok eptir réttindumdœmdr af heiptarlausum mönnum þeim,sem refsingar áttu fyrir stjórnar sakirí því heraði Mar. 825; sá var enn tíundidraumr mínn, at ek þóttumst koma ámót fjölmennt o. s. v.; Steinn mælti:þess get ek til, at sættarfundr manlagðr með ykkr Pr. 5222. 25 (AnaL. 17831.1791). Af de anførte Exempler kan sees,at mót og þing ere brugte om et ogsamme Møde, og dog finder man anden-steds mót og þing omtalte som indbyrdesforskjellige Møder, f. Ex. þetta mál ersvá - til komit, at þat átti ekki atsœkja á móti í kaupangi, heldr á þingi,því at sökin veit til landslaga en ekkitil Bjarkeyjarréttar Fm. VII, 13010, jvfFm. VI, 23821. 270; dernæst bruges mótogsaa om deslige Sammenkomster, hvisØiemed var at kjøbslaa, drive Handel, ogdette dels om saadanne stefnur, kaup-stefnur, som holdtes ved given Anled-ning til forskjellige Tider mellem Landetsegne Indbyggere og ankomne Fremmede,f. Ex. nú leggja þeir mót (&vl kaup-stefnu) sín á millum ok keypti Sveinnþar margar gersimar Ingv. 10 (16418)jvf OH. 13420; dels om saadanne, somholdtes til bestemte Tider af Aaret f.Ex. jamtamót, jvf mótsvika. Naarder tales om mót á Brúðarbergi, sommaa antages at være holdt i Kabel-vaag i Lofoten, hvor der endnu findeset Sted som kaldes Bruberget, da kan detsynes uvist, om derved skal forstaaes en kaupstefna eller et þinG. For det sidstetaler den Omstændighed, at der siges Dn.III, 3038. 46 fg jvf 316, at Bjarni í Gizkahafði mót á Brúðarbergi og der op-traadte paa Kongens Vegne mod Kirkensog Geistlighedens formentlige Overgreb;men desuagtet er det neppe usandsynligt,at dette mót faldt sammen med hvad derkaldes Vágastefna, sumarstefna í Vágum,idet Handelsmødet og Retsmødet faldtsammen baade med Hensyn til Tid ogSted, noget som ogsaa var til AlmuensBekvemmelighed, ligesom i NordlandeneLedingsbergene, paa hvilke Ledingen oppe-bares, i senere Tid tillige vare Markeds-pladse, og disse Markedspladse vedbleveat kaldes Ledingsberge længe efter atStedet havde ophørt at benyttes tilLedingens Oppebørsel (se Krafts Beskr.over Norge VI, 425 fg).

Part of speech: n

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛘᚮᛏ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary