Mundr

mundr

mundr, m. (G. -ar) 1) Betaling, hvormedBrudgommen havde at kjøbe sin Brudaf hendes forráðsmaðr, giptingarmaðreller lögráðandi, og som naar Ægte- skabet kom i Stand, blev hendes per- sonlige Eiendom (= tilgjöf, gjöf 2, við-gjöld, jvf gsv. munder Schlyter 44635 fgg);kaupa konu mundi GuL. 1035; Bjark.683 fg. 1322; kaupa konu með mundiGuL. 511; Atli kvazt eigi vilja mundaldregi at megi Gjúka Oddr. 23; þarhefir dýrr konungr dóttur alna, þámuntu, Sigurðr! mundi kaupa Fafn. 41;mun ek mey ná (eller meyna?) mundikaupa þá ina fögru fylkis dóttur SiG. I,30; hann fastnaði Alfi konungi Hjördísiok mælti henni mund (jvf mundarmál)Völs. 11023 (c. 13); hann (nL. Visburr)gékk at eiga dóttur Auða hins auðgaok gaf henni at mundi þrjá stórbœiok gullmen Fris. 1035 (YngL. 17); mundgalt ek mœrri meiðma fjöld þiggja,þræla þrjá tigu Am. 94; ek skal geraverðleikinn betr við þik, því at þúskalt vera mín kona, ok skal ek gjaldamund við þér, þá er þú hefir barngetit Völs. 1108 (c. 12); þar er hjúkoma bæði í eina sæng, at þá er konuheimill mundr sínn ok svá vextir affé því öllu, er henni er mælt í mundar-málum GráG. 1998; várr skal hverreina kono eiga þá, er hann hefir mundikeypt ok máldaga, en ef hann keypirtvær konor mundi, þá skal hann afþeirri kono láta, er hann síðarr tók,ok bœta biskupi mörkom þrim GuL.251 fg; sá heitir hornungr, er frjálsarkonu sonr er ok eigi goldinn mundrvið GuL. 1043; ef maðr kvángast, eráttrœðr er eða ellri, fyrir ráð skaparfasíns, hann á eigi mund at gjalda meiraen 12 aura GrG. I, 22417; 12 aurar er öreigi mundr eller den mindste mundrefter GuL. 1245 jvf 512; sá maðr ereigi arfgengr, er móðir hans er eigimundi keypt mörk eða meira fé GrG. I,222 (GráG. 667); Þorkell vilde ikke ladesin Hustru Ásgerð komme til ham i Sen-gen, men da sagde hun til ham: tak þúvið mér -, ella mun ek nefna mérvátta nú þegar ok segja skilit við þik,ok mun ek láta föður mínn heimta mundmínn ok heimanfylgju, ok mun sá kostr,at þú hafir eigi hvíluþröng af mér síðanGísL. 1620 (jvf 1001); jvf heimta mund,heimting til mundar GráG. 1633. 8. 10; jvfGrG. II, 43 nedenfor; vill Rútr gerastmágr þínn ok kaupa dóttur þína -;Mörðr svaraði: hugsat hefi ek kostinn:hón skal hafa 60 hundraða ok skalaukast þriðjungi í þínum garði Nj. 2(316. 24 fg); men da Unnr senere klagedefor sin Fader Mörðr over, at hun havdeGrund til Misnøie med Rut som Ægte-mand, sagde Unnr efter Faderens Raad skilit við hann, hvorefter m. paa Al-tinget nefndi sér vátta ok lýsti fésöká hendr Rúti um fémál dóttur sínnar,men Rut svarede: ek skora þér á holm,þar skal við liggja mundrinn allr, okþar legg ek í móti annat fé jafnmikitNj. 7 (149 fg). 8 (154. 13 fg); ef karlmaðrinnveldr skilnaðinum, þá á konan heimtingmundar síns ok heimanfylgju -, þó áhón fé at heimta, ef hón vill, þótt hónsé eigi komin til mundar GrG. II, 431. 5;nú átti hann kono (nL. ved sin Død), okskal hón hafa bæði mund ok heiman-fylgju, ef hann átti fé til mundarinsfyrir útan skyldir ok er þau géngusaman o. s. v. GrG. II, 15013-30; viðþessa atburði lagði Steingerðr leiðindiá við Bersa ok vill skilja við hann, oker hún er búin til brottfarar, gengrhún at Bersa ok mælti: fyrst vartukallaðr -, en nú máttu at sönnu heitarassa Bersi, ok segir skilit við hann;s. - hittir Þ. bróður sínn, biðr hannheimta fé sín at Bersa mund okheimanfylgju, ok kvazt eigi vilja eigaBersa örkumlaðan Korm. 13210 fg; efsá maðr átti konu, er sekr er orðinn,ok skal svá dœma um fé hennar, semat skuldadómi - -; skal eigi heiman-fylgju hennar skerða ok eigi mund-inn, ef hann átti þá sjalfr aura tilmundar; en ef hann átti eigi sjalfr fétil mundar, þá skal skerða mund jafntsem aðra aura GrG. I, 11412 fgg; deilduþeir - við Ílluga svarta um mundok heimanfylgju Ingibjargar Ásbjarnar-dóttur, konu Ílluga, er T. hafði átt atvarðveita Eb. 17 (1923); Hárekr sagði,at móðir þeirra var mundi keypt (saaat de ikke vare frillusynir) EG. 9 (1820),men i Virkeligheden havde Faderen kungjort lausabrúðlaup til hennar ok keypthana með eyri gulls EG. 7 (119-11); ekleiði þenna mann til fjár þess, er ek gefhanom, ok til - ok til alls réttar svá,sem móðir hans væri mundi keypt GuL.5814 jvf 2; ef maðr kaupir kono mundiok máldaga á útíðum eða a þeim tíðum,er biskup hefir kviðjat oss konor attaka GuL. 271 jvf SKr. 641 fg; ef maðrskal láta sér vitni bera til arfs, þáskal svá bera láta, at móðir hans varmundi keypt, ok þar váru brúðmenn 2ok brúðkonur 2, ok þar var inn keyptraskr öldr eða meira ok þar var griðmaðrok griðkona Bjark. 1322; ef maðr legstmeð festarkono sínni, þá gjaldi hannnánasta nið fullrétti, en ef faður missirviðr firir brúðlaup innan þeirra tolfmánaða ok er barn getit, þá taki barnþat arf faður síns, sem móðir værimundi keypt, en í engom stað aðrumkœmr maðr til arfs, nema móðir sémundi keypt eða hann sé með lagumí ætt leiddr Frost. 3, 133 fg; nú frelsastþau þræll ok ambátt ok búa bæðisaman, þá œxla þau honum tvá lutifjár, en henni þriðjung, sá mundr skalhenni uppi halda, er hann gaf til hennarGuL. 652; ef kona legst með manniundir bóanda sínn eða skilst hón viðhann saklaust, þá hefir hón fyrirgörtmundi sínum ok þriðjungs auka Frost.11, 142; jvf höfuðmundr, kvánarmundr. 2) Medgift, = heimanfylgja 1, heiman-ferð 2; leysir kongr út mund hennar íallra handa gœzku Clar. 1727; jvf Fld.I, 455. 4621. 392. Naar mundr er brugti begge de anførte Betydninger, kommerdette sandsynligvis deraf, at den oprinde-lige Betydning var "Gave" og Ordet saa-ledes ligesom lat. dos (jvf dotem nonuxor marito, sed uxori maritus offert,som Tacitus siger om Germanerne, Tacit.Germ. c. 18) kunde bruges om beggeGaver, baade om den, som Brudgommengav for sin Brud og om den, som han fikmed sin Brud (isL. heimanmundr) og omden første eller gn. mundr findes Ordetalmindeligen brugt i Middelalderen, se DuCange II, 1, 1704 fg. Denne dobbelte Brugaf lat. dos maa det vel ogsaa tilskrives,at dette Ord i VulG. quæcunque sta-tueritis, dabo; augete dotem et munerapostulate 1 Mos. 34, 11 fg i den eneCodex af Stjorn s. 1879 er gjengivet ved nökkurn mund, men i den anden ved heimanferð; jvf Stj. 17614 under heiman-ferð 2; i kirkjunnar mundr Thom. 514svarer ogsaa mundr til lat. dos L. 28, ogdet vel i den Betydning og Anvendelse,som omhandles Du Cange II, 1, 17126.

Part of speech: m

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛘᚢᚿᚦᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary