Nema

nema

nema, v. (nem, nam, numinn) 1) tage,sætte sig i Besiddelse af noget (e-t), tagei Brug; ef þú nemr þér jörð á ÍslandiFlat. I, 26421; þar hafði numit landHelgi bjóla Flat. I, 26432; jvf Flat. I,3025; Flóam. 4 (1236 fg); var þat (nl.handklæðit) - numit til annars endansNj. 117 (1768) jvf Fm. VI, 3226. 12; eknam konu þessa, er hér er hjá mérNj. 138 (1311); ef menn ferja þá mennaf landi héðan, er kono hafa numna,ok konona með þeim Grág. 1888; efþeir fara samskipa þeim manni, erkonona lét nema sér til handa Grág.18810; nema e-m blóð se under blóð;nema stað, staðar dvs. standse: námostað á hæð einni Stj. 58612; hér mun-um vér stað nema Flat. II, 12736; hannnam lítt stað ok hvarf þegar Fm. VI,6019; hann gékk ofan - ok nam eigistaðar fyrr en hjá skutbryggju á skipiSigurðar konungs Fm. VII, 14324; jvfEb. 19 (279); þessi ör nam staðar ákviði konungs Israel ok rendi upp ílungun Stj. 60428; nema trú á e-u dvs.fæste Lid til noget: ek hefi nú sagt,hveim ek hefi jörð selt, en hann villeigi nema á því trú Gul. 2677. 2) tagesig til, begynde, med følgende Infin. dogkun i Præt. ligesom lat. coepit, gr. ;kom hann at húsi, hurð var á gætti,inn nam at ganga Ríg. 214; nam hannmeirr at þat magns um kosta, bast atbinda Ríg. 9; hann nam at vaxa ok veldafna, öxn nam at temja Rig. 19 jvf 8;nam hann vittugri valgaldr kveða Vegt.4; þá nam at vaxa - almr ítrborinnHund. 1, 9; mæla námu ok mart hjalaSig. 1, 6; nam horskr konungr hörpusveigja Oddr. 29; róa námu ríkir Am.35. 3) komme i Berørelse med, naa hentil noget; þá námu fœtrnir gerðina (=lat. contigerunt pedes ejus illud cin-gulum) Heilag. II, 43922 fg jvf 44022;þat (nl. pilzit) var svá sítt, at þat namhæl Fld. II, 3431; K. hjó með saxinuá lærit ok undan fótinn ok mælti:hvárt nam þik eða eigi? Nj. 63 (9714);jarlinn féll niðr öðrum megin sængr-innar, en Josvena hljóp upp annan vegok dró beltit (hvoraf hun havde gjorten Snare, som hun kastede om hansHals) svá fast, at fœtr hans námu eiginiðr ok kyrkti hón hann til bana Bev.210 &vl 7. 4) komme over noget saa-ledes at dette fastholdes, hæmmes; bríkrþær, sem greyping hefir numit dvs. somsidde fast i Fals (jvf Aasen 250 b19)Landsl. 7, 108. 15; i fig. Betydning: þóttþik nótt um nemi dvs. om end Nattenkommer, falder over dig, Sigrdrif. 26;nema hann þar þær nauðsynjar (dvs. hanhindres der af saadant Forfald), at -Gul. 2310. 5) frarøve, fratage, berøve (e-n e-u); verða ek á fitjum þeim, ermik Niðaðar námu rekkar Völ. 27 (29);munka ek létta, áðr lífs hvatan egg-leiks hvötuð aldri nemik Guðr. 2, 31;þar munu seggir um sæing dœma okhvítinga höfði nema Guðr. 42 (43);þenna sjúkleika hafði hún fengit afföstum ok miklum vökum, var hún okmjök numin öllu líkamligu afli Heilag.I, 949, jvf Folkespr. nomen Aasen 539a37. 6) faa; heima skal-at hvíld nema Alv. 1;nú verð ek at nema vás ok vesaldirEl. 167; ef svá ágætr konungr, semÓlafr var, vildi þar staðfestast ok nemayndi (dvs. finde sig tilfreds) Flat. I,9235; hvárki nam hann (nl. Hallfreðr)yndi á Íslandi né í Noregi Flat. I,53518; Falka hestr Didriks hinn góðinemr þetta at sjá, at - Didr. 11715. 7) høre, opfatte (ens Ord, hvad der siges);er konungi pótti, sem nema mætti málí milli þeirra Flat. I, 39621; varð þásvá mikit óhljóð at lögbergi, at enginam mál annars Nj. 106 (16414); svámikill ákafi var at hvassleik veðrsins,þá er konungr tók at mæla, at varlanámu þeir, er næstir vóru Fm. VIII,558; er þeir vóru svá langt brottukomnir, at þó mátti nema kall milliþeirra ok manna Saul Stj. 48612; nemamál, orð e-s e-n veg dvs. opfatte, forstaaens Ord paa en vis Maade: eigi skoluvér þat mál svá nema -, at eigi séKrists nafn fullheilagt - -; skolumvér heldr þat mál svá nema ok þessbiðja, at - Hom. 19611; þessi orð (nl.brauð várt hversdagligt gef þú oss ídag) skolum vér nema á þrjá vega; sáer einn at gefa oss líkams mat o. s. v.Hom. 19715. 8) lære noget udenad, saaat man kan gjengive, recitere det; hvarnamtu þessi in hnœfiligu orð? nam ekat mönnum þeim enum aldrœnum, er- Harb. 43 fg; fimbulljóð níu nam ekaf enom frægja syni Bölþórs Hm. 141;þá kvað Gizurr - -, vísur þessar námumargir OH. 20715; Gísli kvað þá vísu,er æfa skyldi -; Þordís nam þegarvísuna Gísl. 3311; jvf Nj. 158 (27528);þar dvaldist Grímr margar nætr íhellinum ok nam kviðuna (nl. Hall-mundarkviðu s. 1442 fgg) Grett. 1466;er hann (nl. Halli) hafði fœrt kvæðit(sem hann lézt hafa ort um hann),spurði konungr Rauð o. s. v. -; þábauð konungr Halla með sér at vera,ok næmi menn kvæðit Fm. VI, 3759. 9) faa noget at vide, høre noget fortaltaf en (at e-m); hann heyrði segja sann-orðan mann Glúm Þorgilsson, en Glúmrhafði numit at þeim manni, er hétArnórr Bp. I, 4224; hann ritaði - æfiNoregs konunga eptir sögu Odds Kols-sonar -; en Oddr nam at Þorgeiriafráðskoll OH. 113 (Fris. 216); íslenzkirmenn þeir, er þessi tíðindi heyrðu, báruhigat til lands þessar frásagnir, okhafa menn síðan at þeim numit OH. 316;jvf 22. 10) tilegne sig en Kundskab ellerFærdighed saaledes, at man er i Besid-delse deraf; verðr hann slíka kurteisiok siðu at sýna öðrum, sem hann namþar Kgs. 5723; nemandi þar úkunnigafrœði, svá at hann týndi allri þeirri,er hann hafði á œsku aldri numit Bp.I, 2281-3; nú var Þórir þar (nl. i Fin-marken hos Kong Møttull) ok nam þarfjölkyngi Flat. III, 24511; þaðan (nl.fra Paris) fór hann til Englands okvar í Lincolni ok nam þar enn mikitnám Bp. I, 9216-19; jvf Bp. I, 12717, seunder nám; nú vil sveinn eigi nema okleiðist honum bók Grg. I, 183 (Grág.214); ef úsnotrir menn koma til kon-ungs hirðar, þá sœkja þeir þegar sínnmaka ok nema þat af þeim, er þeimer auðnæmast Kgs. 5720; af honumnema þeir allir íþróttir Fris. 437 (Yngl.6); nemi þér af mér, því at ek említillátr o. s. v. Fm. VIII, 5417 (Matth.11, 29); þá nam hann heilug frœði okgóða síðu at þeim guðs manni Flat. I,12220; þar var hann þau misseri oknam lögspeki at Þorsteini Gunl. 4(20513); hann var opt í Máfahlíð oknam kunnáttu at Geirríði Eb. 15 (1810). 11) nemast, v. r. undslaa, unddrage sig for noget, saa at man forsømmer det, ikkegjør det, = fyrirnemast, med Akk.: hverrbóndi, er nemst þessa ferð Hák. 104;ef maðr nemsk leiðangrsgerð eða leið-angrsferð Frost. 7, 815; þar var kom-inn fjöldi liðs - til móts við hann oknámust förina, ef hann kœmi eigi Flat.II, 7116; vil ek eigi fyrir mínn dauðaat nemask hans orðsendingar OHm.428; ef stýrimaðr nemsk ok vill eigifara Frost. 7, 71; biskups ármaðr skalnefna svá marga menn - sem -, enslíku sekist sá, er nemst, sem hanngerði eigi deildina Frost. 2, 329. -Med Præp. og Adv.: af: 1) nema e-taf e-m dvs. fratage en noget: skal þataf nemast þér ok þínni ætt Stj. 43117. 2) nema e-t af dvs. afskaffe, udrydde, Stj.43122; var sú heiðni af numin semönnur Ísl. 7; þessi heiðni var af numiná fárra vetra fresti Nj. 106 (1651); eiginam hann af, at folkit fornfœrði áhæðum Stj. 63722 (2 Kong. 15, 35). -brott: nema brott dvs. borttage, bort-føre: skóggang varðar þeim mannieiginorð, er þá kono gengr at eiga, ernumin er í brott Grág. 1892 jvf 18822.- eptir: nema eptir e-u dvs. tage efternoget, tage sig det til Exempel eller Efter-ligning: þar námu aðrir eptir ok gerðulíkneski eptir ástvinum sínum Hb. 342.- frá: nema e-t frá dvs. undtage, =skilja e-t frá: hverr maðr skyldi gjaldakonungi halfa mörk sá, es fœri á miðliNorvegs ok Íslands, nema konur eðaþeir menn, es hann næmi frá Ísl. 1;allir menn á landi hér, þeir, er eigivóru frá numnir, töldu ok virðu allt fésítt - ok görðu af tíund síðan Sturl.I, 20425; þat varðar þeim mönnum fjör-baugsgarð, er brúðlaup gera á peimtíðum, er nú ero frá numnar Grág. 1689(Grg. II, 3920). - upp: nema e-t uppdvs. optage, borttage: Hm. 140 (139); efbúar eru þar allir rangkvaddir, þá áhann kost at nema þá upp alla sennok hafa til sannaðarmenn tvá Grg. I,6231; om Henrykkelse eller Himmelfart:Antonius var upp numinn í loptit þá,er guð sýndi honum, hversu - Heilag.I, 9635; þann tíma sem Enok var uppnuminn í fyrr nefnda paradís ok svá erElias var upp numinn Stj. 412 fg; guðveit, en ek veit eigi, hvárt ek varupp numinn með líkam eða útan mínnlíkam Heilag. I, 973; með því at líkamrhennar finnst eigi í gröf, þá hyggjamargir, at hón hafi verit upp numinmeð önd ok líkam Hom. 17320. - við: 1) nema við e-u dvs. komme i Berørelsemed noget: hón - tók sverð hansEyjolfs ok brá skjótt ok lagði síðanupp undir borðit, ok kom í lær Eyjolfi,en gaddhjaltit nam við borðinu Eb. 13(1526) jvf Gísl. 7224. 1597; ulfrinn gaptiákafliga - ok vildi bíta þá, þeir skutuí munn honum sverði nökkvoru, nemahjöltin við neðra gómi en efra gómiblóðrefillinn SE. I, 11220; i fig. Betyd- ning: þá gengr dróttning fyrir konung-inn ok leiðir sveinana með sér ok segirkonungi allt, sem við nemr (dvs. alt ved- kommende, hele Sammenhængen) Sturl.I, 232. 2) nema við dvs. gjøre Modstand;láta Vindir þá eltast út at ánni, enMagnús konungr sœkir eptir þeim (dvs.forfølger dem); - - ok er Vindir komaat ánni, þá nema þeir enn við líttaðok berjast nökkut Flat. III, 28016 fg; erGrikkir nálgast þessa borg, sjá þeir,at borgarmenn mono heldr vilja berjast,en upp gefast; Alexander konungr verðrglaðr við, er hann skal fyrir hafa funnitþá menn, er eigi spara við at nemaAlex. 4630. 3) nema við e-u dvs. være i Veien, til Hinder for noget: ef þat nemrvið förinni, at þú þykkist hafa fé, oflítit,þá - Laxd. 20 (451); er þat úvizka atbera eigi slíkt, ok mun þat ekki viðnema Vígagl. 240; upers. nemr við dvs. derkommer noget i Veien, der forekommer enHindring, der indtræder en Standsning:er þeir kómu at kirkjudurum, þá namþar við, gékk þá eigi lengra, því at þarvar fyrir bóndamúgrinn, svá at hinirkómust þá eigi út Fm. XI, 2786 fg; þáer við tók at nema of för mína, þánam ek staðar Heilag. II, 236. 4) nemavið dvs. standse: þar námu þeir Hrafn viðí nesinu Gunl. 4 (26618 fg) jvf Variantennam Hrafn staðar í nesinu ok hansmenn; hér munu vér við nema (&vlnema staðar) Finb. 1826.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚿᚽᛘᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.