Raun

raun

raun, f. 1) Prøve, Undersøgelse, hvorvedman søger at komme til Kundskab omnoget, hvorledes det har sig eller vilgaa, hvad man kan opnaa eller udrette; koma í raun um e-t dvs. komme i saa-dant Tilfælde, at der kan blive Spørgs-maal om noget Svarfd. 2931; margarok ymsar vélar hefir hann frammiok freistar með sjónhverfingum okhégómligri raun at hræða ok skjalfaþá, er í móti honum brjótast BarL.1971; Sigurðr konungr sagði, at hannvildi at vísu, at málit fari til raunarMork. 18026 (Fm. VII, 1367); skal hannstefna honum til skila ok til raunaGrág. 6911 (Grg. I, 22512). 42722; núkennir maðr þræli manns hérlenzkum,at hann hafi stolit, þá skal bóandibjóða hann til raunar -, en hinn skalhalda hann halfan mánað til raunarok selja hann aptr limheilan ok legg-heilan ok pína hann hvárki við eld névið járn né við vatn GuL. 262; reynaskal krapt þessar trúarinnar - -;eptir messona þá gengr hann (nL. bi-skup) til þessar raunar (nL. at gangayfir glóanda járn L. 13) Fm. XI, 3822;gera raun til e-s dvs. gjøre et Forsøg paanoget, lade det vise sig ved en Prøve; þóat ek gera enn annat sinni raun til umreyfi þetta (lat. si adhuc semel tenta-vero signum quærens in vellere) Stj.39217 (Domm. 6, 39); nú hefi ek þrysvarraun til gert, hvern trúnað þú vildirundir mér eiga Stj. 4178. 2) Prøvelse,Ængstelse, Bekymring, Lidelse, hvad dergaar en nær til Hjerte; ef þér hefðit viðmik um ráðit í fyrstu, þá myndi aldriorði á hafa verit komit, ok myndi yðrþá engi svívirða í vera, en nú hafit þéraf hina mestu raun Nj. 92 (13917);sveinninn kvaðst eigi hafa þrótt til atvera þar lengr, ok mundir þú eigibiðja þessa, ef þú vissir hversu miklaraun ek hefi af þessu Laxd. 52 (15425);standit þér eigi svá, því at œrin er þóraun konunnar, at hún sjái eigi mann-inn högginn eðr heyri til Vatsd. 45(766); ek skal aldri lengr bera raunirok áhyggjur fyrir þessu hinu vesalaríki -, er öngu er nýtt hjá eilífumfagnaði Flat. I, 24226. 3) vanskelig Stil-ling, hvori en har Anledning til at visehvad Mand han er, hvortil han duer,hvad han har Evne og Mod til at gjøre, = mannraun; jarl sœkir at ok hansmenn, en þeir verjast vel, ok vóru þeirNjálssynir þar jafnan, sem mest varraun Nj. 90 (13612); koflmaðr - hirtieigi, þótt bóndi kœmi í nökkura raunIceL. sag. I, 1527; ef vér komum í nökkura raun, sjáim þá, ef ek stendat baki öðrum Flóam. 2 (12019); kunnihana mjök raunar of áleitni þá, es hónhafði haft Bp. I, 34010; eru þeir jafnansniðhvassir í fyrstunni, en verða æúdrjúgir í allar þrautir, en þér erutþví traustari ok snarpari, sem rauniner meiri ok lengri Fm. VIII, 13414; eiværi raun í at fara á skíðum, ef allavega væri sem bezt þat Flat. III, 40825. 4) Erfaring, som viser, hvorledes detvirkeligen forholder sig; at mínni raunBp. I, 5818; nú veit ek at sannri raun,at þessi hestr mínn er hinn skjótastiEL. 243; raun er sögu ríkari Heilag.II, 12513; raun skal vin prófa Heilag.I, 45914; þú gefr sjalf raun, hver þú ertGrett. 19818; raun verðr á e-u dvs. man faar Erfaring om noget: hann var hinnmesti fullhugi, sem opt höfðu raunir áorðit Hítd. 6618; hafa þeir rétt ætlat,er svá hefir sýnst, sem nú verða margarraunir á OHm. 3023; jvf Grett. 19823;er raun dvs. man erfarer: var þá, semopt ero raunir -, at - OH. 18418;raun fylgir dvs. dertil kommer Erfaring:með falsi er vinar nafn, nema raunfylgi með sannri vingan Heilág. I, 45917;raun ferr eptir d. s.: tók Þ. hans erind-um vel, en kvað raun mundu eptir faraum efndir SturL. II, 14731; raun berrvitni dvs. af Erfaring lærer, ved man: eibar svá raun vitni, at hann hefði undanskotizt Heið. 21 (3351); hafa raun dvs.erfare: látum þá hafa ena sömu raunsem fyrr at várum fundum, at þeirverða enn á hæl at hopa Fm. VIII,13410; berr raun á dvs. man gjør Er-faring om noget: lagði hvárt þeirragóðan þokka til annars -, sem raunirbar á síðan GunL. 4 (2061); sagði þeimsvá hugr um, sem síðarr bar raun áFbr. 528 (Flat. II, 934); hón var allrakvenna vöndust - sem opt bar rauná Bp. I, 22912; ek vilnumst, at svá skalraun á bera BarL. 228; koma, komastat raunum um e-t dvs. komme til Erfaringom noget: nú em ek at raunum kom-inn um þat, er mik hefir lengi grunat,at - Nj. 10 (1710); Affrikamenn váruþá at raun komnir, at - Klm. 2973;þú munt at raun um komast, hversueptir gengr (dvs. hvorledes Drømmen gaar i Opfyldelse) GunL. 2 (1979); mátti þarok þá mikit at raun komast um þat dvs.gjøre den Erfaring) Bp. I, 836. 5) Bevis som godtgjør noget; hefi ek nú skiptskaplyndi til þín ok mun ek gera atþví nökkura raun Mork. 17131 (Fm. VII,11316); þú mant sjalfr gefa þér raun,hverr þú ert Grett. 1297; vösk raun =raun vaskleiks: fyrir raun þína vaskavil ek gefa þér öxi þessa SturL. II, 14717;svarer til lat. argumentum i Ordene:trúa es raun allra þeirra hluta, esmenn mego eigi sjá eða kenna (Vulg.argumentum non apparentium) HomiL.20918 (Hebr. 11, 1). 6) Virkeligheden iModsætning til Udseende, som en Tinghar, den Mening man derom gjør sig; at raun dvs. i Sandhed, virkeligen: hanner eigi svá dýrr, sem hann er at raungóðr Heilag. I, 4672; Genitiv raunarbruges som Adverbium i samme Betyd-ning som at raun: þat var raunar, atþeir höldrinn höfðu sætzt á laun Flat.II, 4671; B. - fór til ok vildi gjörasætt við Knút konung, en þar bjugguraunar svik undir Fm. XI, 4003; hón- skildi þá raunar, hvat hann mæltitil hjalpar manninum Vatsd. 45 (761);hafði hann vitat raunar, at þar var tóundir, er hann fór ofan Vem. 2686; þeimþykkir þú þar raunar mjök (&vl raun-mjök) sitja yfir sínum lut Laxd. 19(4213); vóro þá margir raunar mjök(raunmjök Jómsv. 756) þrekaðir Fm.XI, 14316.

Part of speech: f

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚱᛆᚢᚿ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary