Reiða

reiða

reiða, v. (dd) 1) sætte noget i en halv- cirkelformig Bevægelse, hvorunder det erfæstet til et vist Punkt som Bevægelsens Centrum, saa at det ríðr (se ríða 1); semtil skipaðir menn reiddu (&vl hrœrðu)fœtr bjarnarins með fyrr sögðum hætti(se L. 18 fgg), sýndist, sem björninnþrammaði fyrir tjaldinu ok flutti þatClar. 927; Þórolfr reiddi ketilinn afeldinum, en feldi á ullarhlaðann oklagði út remmuna, svá at þeir Þ. máttueigi vera allnær dyrunum Vatsd. 28(4510), jvf ríða Hm. 137; dag ok nótthafa gengit valslöngur þær, er eigi hafafærri menn reitt en 3 hundröð Didr.27414 (jvf reið galgatréit under ríða 1). 2) hæve, løfte det Vaaben, hvormed manvil hugge eller som man vil kaste, forderved at give det en stærkere Fart, saa at det kan ramme haardere (jvf Aasen590b2 fgg) = reiða upp; hann sá engil-inn standa með reiddu sverði ok svásem búinn at höggva Kgs. 15930; hljóphann þá fram með reidda öxina (jvfreiddi upp öxina Fm. I, 18024) Fm. I,18110; jvf SturL. I, 31131; Sn. tók þáupp stein ok reiddi, hann mælti: sénú við, Hallr! en hann sendi Rögnvaldistein þann SturL. I, 3091. 3) lægge, bære noget saaledes i Ligevægt paa etvist Understøttelsespunkt, at det hvilerderpaa; sá ek, at fjándinn hafði rifitupp galgann ok reiddi um öxl, ok tóká ferð œsiligri eptir mér Pr. 41420;Bursti hafði þá akrkvísl í hendi okhann reiddi um öxl kvíslina OT. 825;ekki hafði hann höggvápn annat, enhann reiddi mykireku sína um öxlFinb. 6011; hein hafði hann fyrir vápnok reiddi of öxl SE. I, 27419; hann errjóðr í ásjónu mjök, hefir hann ok annatmisþyktarmark, þat er stór palmastikareidd um öxl Post. 50621. 4) bringe noget ud af Ligevægten, saa at det hæl-der mod sit Fald; Björn hinn bretskireiddi sik til falls - ok féll fyrir fœtrÞorkeli leiru flatr, Þorkell féll umhann Fm. I, 18111; kastat var klæðiyfir höfuð honum ok tekinn upp afjörðu -, síðan var farit með hann okreiddr til falls, en þar var undir sjór,ok var keyrðr á kaf OH. 13926 (Flat.II, 24321); Hemingr gengr upp á fjallit,stígr á skíð sín ok rennir ofan fyrirfjallit -; honum kastaði aldri svá, atei yrði undir honum skíðin, ok þvínæst kemr hann þar niðr, sem þeirvóru, ok styðr niðr skíðageislanum, erhann kemr á fram á bjargit, ok hleyprí lopt upp; skíðin hlaupa fram undanhonum, hann kemr fótum undir siká framanverðu bjarginu, hann reiðir(upersonL.) mjök, hann þrífr í skikkjunakonungs Flat. III, 40921; reiðit hanaaf baki (nL. Hesteryggen), svá at hónfalli Heið. 22 (33921). 5) veie, udveie, betale, levere noget (til en, som har Kravderpaa, skal have det) (jvf reizla 1); varþat at kaupi með þeim, at Ólafr skyldireiða þrjár merkr silfrs fyrir löndinLaxd. 24 (6212); K. Ormsson fékk s.brœðr sínum - sítt umboð at sœkja I.stjúkmóður sína ok fyrirsögn at veitafyrir því tolf m. bóli í Hyllini, er faðirþeirra átti, aura at reiða ok alla lögligasókn ok svör firir at hafa Dn. II, 23216;nú leigir maðr gull eða silfr at manni-, þá skal hann leigu af reiða, sem ávar lögð GuL. 422; hann bað Sigurðláta vega féit, ok reiddist þat vel (=vóru vel vegnar Fm. VII, 14620) 5 merkrMork. 18518; settust þá niðr ok reiddu(= vógu Flat. II, 24810) þá silfrit OH.15739; reiða nú silfrit, ok váru þat þrjármerkr vegnar Laxd. 12 (1912 jvf reizlaL. 10); síðan vóru teknar skálir ok met(= reiðlor Mork. 214), var þá reitt ísundr féit ok skipt öllu með vágumFm. VI, 18317; leysti Ísleifr þá alla afhendi ok gékk í hvalgrafir ok reiddihverjum þrjár vættir SturL. I, 13215;reiðir hann rangar vættir eða mælirrangar alnar Grág. 2901 (Grg. II, 16914);skulo konungs þrælar taka við korniþvísa, ok (vér) reiða allt vættum okmælum Heilag. II, 2937; ek heit yðrþví, at eigi munit einskis mælis missaþá, er þér reiðit kornit af hendi Heilag.II, 2939 fg; Æsirnir reiddu Hreiðmariféit Völs. 1148 (c. 14); á bóndinn atsínu heimili at stefna þar um kaup (dvs.den griðmaðr lovede Løn), ef hann hefirreitt (dvs. betalt den) Grg. I, 13322; vaktis. til við bóndann, ef hann vildi seljasveininn við verði, man ek nú þegarreiða verð firir Fm. X, 2274; þá mæltiHöskuldr: hversu dýr skal sjá kona,ef ek vil kaupa? Gilli segir: þú skaltreiða (= gjalda L. 29) fyrir hana þrjármerkr silfrs Laxd. 12 (1823); jvf Grg.II, 10610; þessa skikkju kaupir Haukrok reiðir fyrir festarpening ok gengrí brott ok eptir fénu Flat. I, 57723;hvar er nú þat gull, er þú reiðir (=leiðir Fris. 2075; leggr Fm. VI, 18327)nú hér í gegn (= í móti Flat. III,31014; Hkr. 56425) þessom knapphöfðaMork. 2111; ef biskup kemr í fylki eðaí fjórðung, þá skal hann - þing kennaok leggja eindaga til þess, at hannvill reiðu sína hafa; þá er vel, ef mennreiða honum GuL. 96; hverr maðr er sitrsvá vetr 3, at hann reiðir eigi biskupireiðu eða presti reiðu GuL. 2220 jvf&vL. 6) bevæge paa saadan Maade som naar de Ting sættes i Bevægelse,der flyde paa Havets Overflade; nú reiðamik stórar bylgjur mikils sjófar okmargar hríðir á hugar skipi Heilag.I, 14929; upersonL. sem hann reiðir íbylgjum þessarrar áhyggju sem í stóruhafi, ok hann má eigi finna sér nyt-samliga höfn Mar. 8409 jvf 11287. 119426;lögðu þeir þá í rétt ok létu reiða fyrirnökkurar nætr Eg. 60 (13312). 7) selv ridende føre noget med sig paa Heste- ryggen (jvf Aasen 590b6); Egill baðÞórð at fara með honum til leiks; þávar hann á sjaunda vetri; Þórðr lét þateptir honum ok reiddi hann at bakisér Eg. 40 (7717); af því varð myrkritok svá vindrinn, er henni feykti ofantil naustanna; þeir v. höfðu þar verití naustinu, ok tóku þeir við Þóru okreiddu brott Vem. 1469 (jvf L. 25 fgg);riðu þeir þá austr yfir Markarfljót okfundu þar konur snauðar, ok báðu (nL.þær), ar þær skyldi reiða yfir fljótitvestr Nj. 113 (1426) jvf 113 (14219. 21);reið hann þá heiman -; hann reiddií knjám sér kistu vel mikla Eg. 61(13917); ef maðr fiðr (nL. dróttinsdag)sauð einn um haust í rétt, ok (dvs. da)er honum rétt at fara heim með, hvártzhann vill reiða eða annan veg með faraGrág. 2928 (Grg. I, 254); ef fé mannsverðr sjúkt í haga úti, ok er honumrétt at reiða heim, ef þat hefir þá heldrlíf sítt Grág. 2817 (Grg. I, 234); ef maðrfœrir bú sítt dróttinsdag í fardögum,þá er honum rétt at reka málnyto sínatil þess bœjar, er hann skal búa þaumisseri, eigi skal þá reiða yfir vötneða ferja Grág. 2926 jvf 303 (Grg. I,254 jvf 7); hann sá þar tvá menn á hest-um þá, er reiddu millum sín eina langatróðu, ok vildu þessir ríða inn jafnframum port musterisins, en þeir máttu þateigi fyrir trénu, er þeir höfðu á herð-unum Heilag. II, 54811; þau sá einndag, at 10 menn áðu í enginu -, þeirvóru allir í litklæðum, vesl hafði einnyfir sér ok slœður af góðu klæði -;hann brá sverði ok sneið af neðan þat,er saurugt hafði vorðit í reiðinni - -;hann kvaðst eigi vilja reiða eptir sérsaur Vatsd. 31 (5120). 8) sætte i Be- vægelse ved Tryk eller Stød; þeir reidduhann aptr ok fram eptir vellinum okrifu af honum klæðin Ljósv. 23126; þeirváru komnir þar í þröng mikla, reiðir(upers.) ymist aptr eða fram þröngina -;rýmir nú heldr nökkut um þröngina-, lætr hann reiðast þangat at, erfáir menn vóru í millum þeirra SturL.I, 2524. 29; om Vind, som fører afsted det,som flyder paa Vandet: skip þat -reiddi vindr til Rómaborgar Heilag. I,253 (Pr. 4427); bátinn undir honumreiddi vindr ok straumar norðr meðlandi, ok kom um síðir at eyju einni(= bátinn rak undir honum fyrir vindiok straumi norðr með landi ok reiddi(upers.) um síðir at eyju einni Flat. I,29122) Fm. I, 2942; ogs. upers. örkinareiddi um haf - fyr vindi Pr. 704;tók þá at reiða saman skipin Nj. 157(2739). 9) transportere, føre frem ellerafsted ved Hjælp af et Middel, Redskab,Værktøi, Slæde o. desl.; myki skal reiðaundan nautum (nL. ved Hjælp af myki-kvísl; jvf myki undan fœra Frost. 2,303 fg) til miðdags (5te, 6te og 7de Dag i Julen) Frost. 2, 342; mánadag (i Paa- sken) þá lofar biskup mönnum at skafafyrir naut sín ok heim reiða, ef áðrvar höggvit af stufni -; leysa skalhalm (&vl hjalm) firir naut sín okmyki undan fœra ok eigi ifir miðjandag, ok reiða skal hœy heim Frost.2, 302. 4; ef maðr reiðir fararhlass itfyrsta í garð (hvortil han flytter), þá -;en ef hann leggr eigi fimtarstefnu, þáhafi sá jörð, er til reiddi Frost. 13, 13. 6;vetrarmyki skal reiða alla í tröð þar,sem úmykjat, nema þá nótt eina, erhann ferr í brott myrgininn eptir Frost.13, 117; maðr var á sýslo ok reiddi taðá akrland Bp. I, 34822; skal prestrreiða timbr á tuft til jamgóðrar kirkjuFrost. 2, 122; þessa biðjom vér yðr -,at þér - - reiðit grjót ok viðu tilkirkjugerðarinnar, sem mannlig gataliggr Dn. IV, 210; hvergi má skyldaannan til garðlags þar, er eigi of tekrí hjá torf eða grjót, ok bera verðr tilmeð eyk eða reiða Grág. 45113; jvfreiða boð = bera, fœra boð NL. II,48519-24; ogsaa reiða boði NL. II, 48518. 10) føre, sprede noget ud iblandt Folkved at nævne, omtale, fortælle det; efmaðr reiðir auknefni til háðungar hon-um Grág. 3921 (Grg. II, 18220); jvfGrág. 3931; líkaði honum afar ílla, erjarl skyldi svá hafa brugðizt honum,en þó lét hann ekki þat á sér finna,svá at nökkurr maðr mætti þat reiðaHák. Iv. 25912; nú kann vera, at þeirreiða orð mín fyr aðra menn Mork.3919 (jvf Fm. VI, 2085); kallast Gellirhafa lostit Ref 2 högg mikil, ok reiðirþetta víða (jvf ek heyrða þat víðastborit Krók. 1222) ok sagði Ref eigimundu hefna Krók. 1129. 11) sætte iStand (jvf Aasen 590b13); hann skuldiaftar gera ok reiða sumarhallina í Teig-um - - þá sem hallen verðr reidd svável - sem nú er sagt Dn. III, 4099-18. 12) upers. reiðir e-n veg dvs. det tager envis Vending, faar et vist Udfald; várumargir hræddir um, hvern veg reiðamundi Hkr. 68720; hann gjörðist mjökfúss at vita fyrir, hversu reiða mundi(jvf hvern enda hafi várir bardagar L.16) Pr. 3731. - Med Præp. og Adv.: á:reiða e-t á e-t dvs. svinge, slaa med noget (reiða 1) saaledes, at det rammer, træfferen Ting: reidda ek sverðit á virgulinnPr. 41416. - af: 1) reiða e-t af e-u dvs.sætte noget i en Bevægelse, der skal med-føre, have til Følge, at det falder nedaf det, hvorpaa det hvilede: reiðit hanaaf baki (nL. hestsins), svá at hón falliHeið. 22 (33921); man sá tími koma -,at þú mant hans ánauðarok af reiðaþínum halsi Stj. 1688 (1 Mos. 27, 40). 2) reiða e-n af e-u dvs. udelukke en afnoget: at vér brott reknir ok af reiddirsamkundu engilligrar skemtanar okgleði - sitjum í Babilon Stj. 534. 3) reiða e-t af dvs. afgjøre noget, en Sag:skulu þeir - bíða þar til, er fyrirkirkjunnar dómara er þetta mál meðöllu af reitt á annan hvárn hátt Stat.24312; upers. reiðir e-n veg af dvs. detfaar et vist Udfald, en vis Ende: kannþá enn vel vera, at vel reiði af, þónökkurr vandi liggi á Fm. VI, 108;vóru þá margir hræddir um, hversuaf mundi reiða Fm. VII, 15611 = vórumenn hræddir um, hvernig af mundireiða Fris. 30028. 4) reiða leigu afe-u se GuL. 42 under reiða 5. - aptr: 1) reiða aptr dvs. tilbagebetale, tilbage-levere: hásetar skolo slíkt reiða aptrbæði matar ok fjár, sem tala rennr til,ok þeir hafa úlaunat (dvs. ikke have optjent)Frost. 7, 213. 2) reiða aptr dvs. reparere, = reiða 11, gera aptr Dn. III, 40913, se reiða (v.) 11. - at: reiða e-t at e-m dvs.svinge, slaa noget efter en i den Hensigt,at det skal ramme ham: hljóp hann þáupp ok brá sverði ok reiddi at honumgrimmliga báðum höndum Fm. VII,15724 jvf Mork. 19035; inn sterksti víg-maðr reiddi sverðit at honum, sem hannvar ramr til Heilag. I, 23224; Þorkellreiðir at sverðit (= höggr með sverðinuJómsv. 7621) ok ætlar at veita honumþat (þat tilræði Fm. XI, 1511), er hannbað, at höggva hann hart ok skjóttFlat. I, 19928. - fram: 1) reiða frame-t dvs. svinge noget (Vaaben) fremover iden Hensigt dermed at ramme, træffe: greip hann til hamarsins ok bregðr álopt, en er hann skal fram reiða, þásér hann þar hvergi Útgarðaloka SE. I,16422; þá er frumlaup lögmælt, ef maðrreiðir fram vígvöl, er hann vil öðrummein með göra Grág. 2966; jvf þater hlaup, er maðr reiðir fram, ok berrþat kviðr, at hann vildi á mann látakoma Grg. I, 1447. 2) udbetale: erhann hafði fram reitt gullit Völs. 1445(c. 14). - fyrir: reiða e-t fyrir e-t dvs.betale noget for en Ting: Grg. II, 10610;Fm. X, 22710; Laxd. 12 (1823. 29). 24 (6212);Flat. I, 57733; se under reiða (v.) 5. -til: reiða e-n til falls Fm. I, 18111;Flat. II, 24321 se under reiða 4. -reiða e-t um e-t dvs. lægge en Tingeller have den liggende i Ligevægt overnoget som Understøttelsespunkt, se under reiða 3. - upp: reiða e-t upp dvs. svinge,løfte noget i Veiret (= reiða 2) for der-paa at kunne bruge det til Slag (se reiðafram) med saameget større Tyngde ogKraft: í því, er hón reiddi upp sverðitTrist. 9 (4811); tók hann þá til hennar(nL. öxarinnar) ok reiddi (nL. hana) uppSturL. I, 22831; Örn nam staðar ok reiddiupp öxi mikla, er hann hafði í hendiÞorskf. 624; Þ. reiddi upp öxina háttFm. I, 18024; jvf reiða 2.

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚱᚽᛁᚦᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.