Sá

sá

sá (fem. sú, neutr. þat; n. PL. þeir, þær,þau) 1) pron. dem. den, det (han, hun)visende tilbage paa en i det foregaaendenævnt Ting eller Person a) uden tilføietAngivelse af, hvilken denne er: almáttigrguð, sá er (dvs. han er) einn í guðdómiFlat. I, 305; hann er lifanda brauð, sáer (dvs. han som) ór himnum steig, ok sá(dvs. og han) seðr oss með lífligo brauðisíns heilags líkams ok með dýrð sínsheilsamligs blóðs Hom. 9311 fg; mærein skemti mönnum vel, sú (dvs. hun)var stjúpdóttir konungsins Hom. 1453;stóð maðr við siglu, sá (dvs. han, den Mand) var í silkitreyju Nj. 85 (1256);ör liggr úti á vegginum, ok er sú af(dvs. er den en af) þeirra örum Nj. 78(1159); setr hann hjalm á höfuð sér,sá (dvs. den) er vel skygðr Didr. 816;þar ríðr einn maðr, sá (dvs. den Mand,han) hefir skjöld mikinn, sá skjöldrsœmdi mér vel, ok hann verð ek athafa Didr. 10118; b) med tilføiet føl-gende Substantiv: sá bœr DpL. 524; súgjöf Eg. 9 (1618); sá hjalmr Didr. 9726;sú iðran, þeirrar iðranar Hom. 203. 215. 7;sá ormr Didr. 9728; sá ótími Hom. 1625jvf 16130. 16211; OHm. 11626; sá skjöldrDidr. 10118; sú óhamingja OHm. 11625;sú sótt Hom. 5013; sá vandi Nj. 125(1929); hvortil kommer, at hinn ofte kantilføies i Enden af et Substantiv, somallerede har sá forran sig: þann mann-inn, sem hón finnr hreinan, gerir hónsaurgan Post. 91428; men ogsaa á súmun skilja þessi lönd; - þat komhonum í hug, at á sú mundi falla órparadíso Flat. I, 302. 6 fg; med Adjektiv sat mellem sá og det følgende Substantiv:sá ungi maðr Hom. 1548; sú ílla (sú hinílla OHm. 1164) atkváma Hom. 16223; þáhelga hátíð Hom. 16212; þá íllu sóttHom. 16131 (OHm. 1164); þann miklaanzypti Hom. 16133; sá mildi dróttinnok sú milda frú, er - Mar. 67734; menogsaa: hörð er sú pína, er ek þoli, okenn þungari sá eilífr dauði Mar. 67729;c) tilføiet et foregaaende Substantiv, somhar et hinn i Enden: visnar þá líkneskjansú ok þornar Mar. 56735; ligesom man ofte finder den bestemte Artikel hinn ind-skudt imellem sá og det følgende Adjektivi den svage Form: mintist hennar sú hinílla atkváma OHm. 1164; sá hinn úvitrigreifi Hom. 15311; sá hinn helgi maðrHom. 14811 jvf 1498. 15314; BarL. 7417.76 jvf 1771 fg; sá inn sami maðr Fm.IV, 1221; í þeim harmi enom miklaFm. IV, 1221. 2) den (i Modsætning til "denne" eller til sjá, þessi), = hinn(se hinn 2c); sá eldr (nL. píslareldrinn)brennir ok lýsir ekki ok þeim munheitari en várr eldr, sem sjá sé líkneskiskrifat eptir hinum Elucid. 16223. 25; sáburðr sendi Krist hingat í hljóði ánvitni, en sjá skírði dróttin með guð-dóms vitni HomiL. 18711. 3) bestemt Artikel, = hinn 5 (især foran et Ad- jektiv; mht. der Mhd. Wb. I, 316b23 fg);þá kallar guð þann brott af himinríkisgleði til þess tíunda englaskara, semfell meðr andskotanum ór himnum Dn.II, 1667; þess helga konungs (jvf hinshelga Ólafs L. 15) Hom. 16219; guð bauðPetri - at rannsaka þann fyrsta (=hinn fyrsta L. 7) fisk, er hann uppdrœgi Kgs. 1055; ek dœmdi fyrr sagðafiski kórsbrœðrom í s. ok kost sínn,sem þeir hafa til lagt þeirrar (dvs. hinnar)forno fiskinnar Dn. IV, 6318; leysandimannkynit af sekt þeirrar sömu syndarStj. 418; á þí sama þingi Bp. I, 11522;E. hafði ok fylgdi þeim kvænnæfosseok kvæn, er liger - vider fossbrúnæþæt nestæ húsit ok þó þæt næðrakvænnælegret Dn. III, 29810; á mann-dauðasumarit þæt stóra Dn. III, 29818;í ána þá nœrðre Dn. X, 2414; meðþeim hvassasta þyrni, er til fær Stj.39611; sem hann hafði tekit bréf okjarteignir af þeim gamla einsetumanniMar. 7421; hvarf sæl guðs móðir meðþeim helgustum öndum til himinríkisMar. 74618; vitraðist sú góða konaversificatrix hinum sjúka manni Mar.65026 jvf 65022; í þeim fyrra dauðanumDn. IV, 46410; þær tvær búðirnar,er - skulu fylgja þeim innra lutanumDn. II, 22326 fg 32 jvf 31. 34 fgg; tók hónþá hvítasta hinnu Mag.* 918; skulumvér - á þessum tíma ár eptir ármeðr þeirri mestu bindandi - mœðaok megra vára líkami Stj. 14728; þarhverf ek frá viðrœðom þeirra andskota(dvs. viðrœðum andskotanna) Heilag. II,1011; í Cartaginni þeirri höfuðborg (dvs. íCartagine höfuðborginni) vestr í AfricaHeilag. II, 18312; heyra þeir limir óvin-arins fullgerla rödd klerksins fram íþinghúsit Mar. 20432. 4) den: visende fremad til en paafølgende Forklaringgiven a) ved en infinitivisk Sætning: sú sýn at sjá son sínn píndan Hom.16922; eru nú tveir kostir til - sáannarr at hverfa frá - hinn annarrat - Nj. 129 (19911); b) ved en relativ Partikel ) at: vil ek - vita, hvártnökkurr er sá hér, at oss vili eigiveita at þessu máli Nj. 125 (19124);þat var lítlu síðarr -, at Þorsteinngékk út Vatsd. 3 (51); sá atburðr varðat Hlíðarenda, at smalamaðr ok grið-kona ráku fé Nj. 79 (1188 fg); sú (nL.glœpiliga gerð) var hin fyrsta, at þérbuðut honum á samkundu o. s. v. Flat.I, 32322; ) er: mun sá betr hafa, ereigi tekr við þér Nj. 89 (13230); sá ersæll, er slíka giptu fær BarL. 874; sálasú, er örvilnast BarL. 6929; sú er hákona, er þar fór Nj. 130 (20021 fg); sáfegrsti vínviðr, er á jörðu mun vaxaRidd. 8022; naar sá nærmere bestemmes ved et tilføiet Substantiv, har dette ofteden bestemte Artikel tilføiet i Enden: sá dómarinn, er allt veit BarL. 3223;hyrnan sú en fremri Nj. 129 (19830);sú er ein sagan eptir, er ek þori eigiat segja Fm. VI, 35511; hórdómr eröll óreinsa líkamlig sú, er vön er atverða af vanstillingi losta ok óstyrktandar þeirrar, er lifir eptir holdi sínuHom. 4916 fg; ) sem: þann mann-inn, sem hón finnr hreinan, gerir hónsaurgan Post. 91428; um marga hlutiþá, sem þeirra milli höfðu farit Dn.II, 22610; sá er med følgende Verbumbruges ofte ligesom hverr er i Betyd-ning af "hver den som" (hverr sá er):sá er dvelr at snúast til guðs, hanngerir háska önd sínni Hom. 2310; sáer rœgir sik sjalfan í syndum sínum,þann má djöfullinn eigi rœgja í annatsínn á dómsdegi Hom. 194 fg; sá ermik elskar, sá heldr mál mín Leif.2919; ogsaa sá = sá er: sá einfaldanhórdóm drýgir, sekr 3 mörkum DI. II,603; men istedetfor hann eller sá i densidste Sætning forekommer ofte þá elleren oblik Kasus af sá, og da maa sá ernødvendigvis oversættes ved "dersom no-gen" (jvf hverr er o. desl. under Ordet hverr s. 135a2 fg og allir, er koma tilhans með sakar vandræði, þá faraallir sáttir á braut SE. I, 10220): sá esóhræðiliga játir Krists nafni, þá skalhann eigi dramba af síno - HomiL. 185;foglinn varp nær ekki, en sá es varp,þá bar örninn undan jamskjótt Bp. I,35026; sá es ilminn kennir með nös-unum, þá hefir hann alla þá sælu, ernasavitit má fá Mar. 36027; sá er leynirsyndum sínum ok -, þá man hannþann hafa hemnanda í annat sinn, er núhefir hann vátt (dvs. som han nu har til Vidne derpaa) Hom. 2013. 15; jvf Leif.1531. 295; Hom. 2210-12; sá er tjener ogsaa til at gjengive eller erstatte andre Sprogsdeclinable Relativpronomen (lat. qui):vegsama þú föður þínn ok móður þína,at þú sért langærr yfir jörðunni, þá erguð mun gefa þér (Vulg. super terram,quam dominus deus tuus dabit tibi) Stj.30114 (2 Mos. 20, 12); sendi hann síðanmenn með bréfum -, þau er (dvs. hvilke Breve) svá mæltu: - Fm. IX, 38916;eru ok margir menn þeir í þeim flokki,er oss mætti minnisöm vera þeirrahandaverk (dvs. hvis Hænders Gjerninger o. s. v.) Fm. VII, 29522 fg; finna þeir hanslíkam vera hörðu hárklæði klæddan,þat er - Thom. 27414; ólust þaðanaf mannkindir, þeim er (dvs. til hvilke)bygðin var gefin undir Miðgarði SE.II, 5224; hinn fjórða dag gáfo þeirMercurio, þann er (dvs. som) vér köllumÓðin Hb. 173; hann refsti ránsmönnumhart, þeir er guðs rétti raskaðu OHm.3013; láti festarmaðr bera 2 mannavitni um heimanfylgju, hvat mælt var,þeir er hjá váru (dvs. lat. testimoniumduorum hominum, qui aderant) LandsL.5, 16; mál er dverga í Dvalins liðiljóna kindum til Lofars telja, þeir er- (þeim er - NFkv. 20b20) Vsp. 14(NFkv. 3a23. 13b25). 5) som (relativt Pronomen) = sá er s. 155a36), = mht.nht. der (DGr. III, 1816 fg; Mhd. Wb.I, 31833 fgg); þá kómu hlaupandi dýrmörg, þau (= þau er) scorpiones heitaAlex. 1684; margir fyrirfórost, þeir (dvs.þeir er) í fjalli vóru skipaðir Heilag.II, 27520. 6) af saadan Beskaffenhedsom: forbundet a) med Substantiv i Be-tydningen "saadan": þeir drengir eroþar innan borðs, at sjalfir megom vérþat vita -, at oss er betra at missaþessa skips heldr en sjá skeið bíðisvá búin OT. 5129; vera kann, at ennsé sá ríkismunr, at vér fáim eigi réttaf þessu máli fyrir þér Eg. 9 (1826);hann er matníðingr sá, at hann kvelrgesti sína, ef honum þikkja ofmargirkoma Grimn. Indledn. (NFkv. 76a8);hann er sá heilhugi, at ek ætla hanneigi sínu skapti vilja skjóta móti Ólafikonungi Flat. II, 31827; b) med Ad- jektiv i Betydningen "saa": hann er sáorðhákr, at hann svífst engis Fm. VI,3729. 7) = nökkurr i Udtryk, hvor sámaa opfattes elliptisk, saaledes at der un-derforstaaes eller suppleres en Sætning,der angiver a) hvordan den Gjenstandvar, eller b) i hvor høi Grad den Egen-skab fandtes, som betegnes ved det Ord,hvortil sá henhører: a) hón lauk upphurðinni ok stóð í gáttum stund þá okþagði Flat. I, 54717; Strútharaldr hafðitjaldat upp frá stund þá (= upp stundulengra frá sæ Jómsv. 663); gékk maðrút of nótt ór tjaldi, ok spurði H. kon-ungr at veðri, er sá kom inn, en hannsagði: stendr undir bakki sá Mork.8925 (Flat. III, 38214); b) landnyrð-ingr var á léttr sá innan ór firðinumFm. VIII, 33510 (Flat. II, 6534. 8510;Konung. 14811); jvf lítinn þann, smámþeim Stj. 20023; mjök svá, nökkutsvá. 8) n. PL. m. þeir sat foran etPersonnavn betegner den eller dem somere i hans Følge eller staa i et vist For-hold til ham, have noget med ham atgjøre, medens Forholdets Beskaffenhedkan sees af Sammenhængen, hvori Ud-trykket forekommer: er Oðinn spurði, atgóðir landskostir váru austr at Gylfa,fór hann þannog, ok gerðu þeir Gylfi(dvs. han og Gylfi) sætt sína YngL. 5(Hkr. 712); þá er þeir Satan (= lat.Satan princeps et inferus Cod. apocr.n. T. 7153) rœddust við Heilag. II,435 jvf 17. 9) n. PL. m. þeir med føl-gende Adverbium eller Præposition medTilbehør betegner de Mænd, som ere ien vis Stilling, som derved betegneseller angives (hvormed kan sammenhol-des lignende Udtryksmaader i det græskeSprog, se R. Kühner Grammatik dergriechischen Sprache II, 11914-41); þeirundan Þríhyrningi Nj. 60 (939); þeiruppi við fjöllin GunL. 5 (21512); þeirnorðr þar Ljósv. 731; þeir norðan ánaDn. XI, 22917; þeir af ráðinu Dn. II,8243 jvf 45.

Part of speech: pron dem

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛋᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.