Skjöldr

skjöldr (skjǫldr)

skjöldr, m. (G. skjaldar, Dat. skildi, A. PL.skjöldu) 1) Skjold (jvf baugr 5, buklari,lind, rönd, targa); af forskjellig Farve, f. Ex. rauðr skjöldr Rb. 2, 1032; hvítrskjöldr OH. 21017; lauk hann mikskjöldum rauðum ok hvítum Helr. 9;men omendskjønt man brugte Skjolde afforskjellig Farve efter egen Smag ellereget Behag, saa tjente dog det hvideSkjold (= friðskjöldr, mods. herskjöldr)som et Tegn paa Ønske om Fred ellerpaa fredelig Hensigt, hvilket altsaa til-kjendegaves ved at skjóta upp hvítumskildi Fsk. 76 (617) (jvf dog: þá mæltiÞorvaldr við Þórolf: - haf þat atmarki, at ek mun snúa skildi mínumok at þér holinu, ef þér er frítt, okmáttu þá fram ganga, skjöldrinn erhvítr innan - -; þá gerir þú vel, segirÞorvaldr, sneri hann þá skildinum okfrá sér hvolfinu, ok er Þóralfr sér þat,gengr hann fram Laxd. 80 (22827. 2297),hvoraf det synes, som om friðskjöldrikke betegnede et særeget Slags Skjold,men at bregða friðskildi bestod i atvende Skjoldet om, saa at man vendteden indre hvide Side ud), medens der-imod det røde Skjold var et Tegn paa,at man optraadte som Fiende: slöng uppvið rá rauðum skildi Hund. I, 33. I Almindelighed synes ved skjöldr at værebetegnet det store Skjold (i Modsætningtil buklari), som man, saalænge det endnuikke var kommet til nogen Fiendtlighed,havde hængende paa venstre Side efteret Baand (fetill, skjaldarfetill), der varfæstet om Halsen: (þarf hann at hafa)góðan skjöld ok þykkvan á halsi okþó búinn með greligum skjaldarfetliKgs. 882; hafa skjöld á hlið Hítd. 6229;Þorskf. 6413; bera skjöld á vinstri hliðse AnO. 1867 s. 8913 jvf ek mun takaþenna hinn gylta skjöld á bak mérmeð laufgrœnum fetli EL. 679; þungrskjöldr var hengðr á öxl honum Flov.12611. Skjoldet havde en trekantet Formmed en nedre spids Ende (skjaldarsporðr)Grett. 9524), hvormed det kunde stødesned og fæstes i Jorden, se AnO. 1867s. 75. 78 fg jvf hornit skjaldarins Grett.9527. I Strid tjente Skjoldet til LegemetsBeskyttelse: hyl vel brjóst þítt ok allalimu þína með loknum skildi Kgs. 849,man maatte da bregða við skildi Post.14016; skaut hann yfir sik skildinum,en krepti upp undir fœtrna SturL. II,19215; hann hlífði sér með skildinum,en vá með sverðinu SturL. II, 19219.Men ved at skjóta skildi yfir e-n kundeogsaa en anden skaffe den angrebne Be-skyttelse mod Fienden: þá kom at B. -ok skaut yfir hann skildi SturL. I, 3764,hvorved Udtrykket skjóta skildi yfir e-nfik den mere almindelige Betydning: ydeen sin Beskyttelse, = skjóta skjóli yfire-n, se dette Ord, jvf skjóta 1. Tildelshavde den kjæmpende ogsaa en skjald-sveinn, hvis Sag det var at halda skildifyrir honum, hann: þá beiddu þeirbrœðr, at Eyjólfr myndi halda skildifyrir hann VígagL. 428; sínn maðr skalhalda skildi fyrir hvárum þeim, erberjast Korm. 881. 4; Þórðr djákn -hélt skildi fyrir Þorleifi SturL. I, 3548. 15;H. hélt skildi fyri Gunnlaug bróðursínn GunL. 11 (25710) jvf er-a hera atborgnara, þótt hœna beri skjöld Fm.VII, 11616; bera skjöldu at e-m dvs. an-gribe en: hinir slógust þá allir at Elisok á hvárn veg at honum ok báru athonum skjöldu ok tóku hann höndumEL. 4613; koma e-m í opna skjöldudvs. falde en i Ryggen, angribe en bag- fra (jvf lokinn skjöldr Kgs. 849; luktrskjöldr AnO. 1867 s. 8929. 9013): þeirEymundr konungr ok Ragnarr veittuþeim Burizlafi konungi hart áhlaup okkómu honum í opna skjöldu Flat. II,12315; féll þat lið, sem þar var, svágjörsamliga, at engi maðr komst undanaf landsfolki, þvíat þeir máttu hvergiflýja nema út á fenit, þá er konungrkom ofan at í opna skjöldu Fm. VI,40827; settu þeir 700 manna undir garðeinn, ok ætluðu, at þeir skyldu komaí opna skjöldu þá, er saman lysti liðinuFm. VIII, 389; koma þeir heiðingjumi opna skjöldu ok sá á þeim hœfiligahöggstaði Stj. 36526; bera œfra, hærraskjöld dvs. blive den seirende: lagði Eiríkrat ok bar œfra skjöld Fm. X, 39421(Ágr. 3922); hrósa eigi þú skilnaðiokkrum enn, mun þat sýnast, hvárrokkarr berr hærra skjöld Klm. 9512;hvar er kappinn Störkuðr, er enn hértil bar ávalt hærra skjöld? Fld. I,38315; binda e-m skjöld upp: öllumbindr hann þeim jafnan skjöld uppgoðum órum ok kallar öll óhæf meðöllo Post. 1473. Til Skibs havde mannaar ingen Kamp var forhaanden, Skjoldehængende paa skjaldrim langs SkibetsSider, som saaledes var skarat skjöldum:þá sá Grettir, at skip reri at eynni;þat var eigi mikit ok skarat skjöldummilli stafna Grett. 4112; i Hus derimod havde hver Mand sit Skjold hængendebag sig der, hvor han havde sit Sæde: var skjöldum skipat alt húsit um vegg-ina Fm. VII, 14723; höll jarls var búinmeð skjöldum, svá at hverr (nL. skjöldr)tók annan þar, sem þeir váru upp festirFld. III, 428. Ved at slaa paa Skjoldene tilkjendegav man sin Kamplyst: slá uppherópi ok berja á skjölduna SturL. I,40013. Skjolde brugtes ogsaa til der-paa at bære den, som ikke kunde bruge sine Ben (jvf Mhd. Wb. II, 2, 129b10;bera e-n í fjórum skautum): var hannborinn af fundinum á skildi SturL. I,6024; þá var borinn út á skildi Ísleifrson hans; var hann eigi brunninn, nemabúkrinn steiktr innan í brynjunni; þáfundusk brjóstin af Gró, ok vóru þauok út borin á skildi at Gizuri SturL.II, 16816. 19; lík Skúla hertoga var boritofan á skildi til bœjarins IceL. saG.II, 23419. 2) Skjold med dets Mærke (jvf OH. 21017), Skjoldmærke, Mærke eller Tegn, som viser, hvem en er ellerhvem han tjener, følger: Víkverjar várufullkomnir vinir Magnúss konungs okErlings -, þvíat Víkverjar með sínnstyrk höfðu jafnan þjónat undir þannskjöld Fm. VII, 29310; höfðu þeir jafnanþjónat undir hinn sama skjöld Fm.VIII, 1095; er þat úráðligt at etja þeimsaman, er allir ætti eins skjaldar atvera (dvs. tilhøre et Parti, staa paa samme Side) Flat. III, 1338; þótt þér snaristnú allir undir einn skjöld móti ossThom. 33413; trúr var ek tiggja dýrum,tveim skjöldum leik ek aldri dvs. jegviste aldrig Falskhed, Troløshed i min Adfærd, Fm. I, 513 jvf Am. 70 (74);skipta um skildi sínum dvs. skifte Parti,slaa sig fra det ene paa det andet Parti:skipti hann þá um sínum skildi okgékk í lið með Snorra goða Eb. 44(8221); hann skal gera Christophoriskript með stein ok skjöld mínn undirí Kristkirkju Kalfsk. 9814 jvf Forns. Legendarium III, 3620; hón skal látagera glerglugga í Mari kirkju - okskjöld mínn undir Dn. I, 23319 jvfKalfsk. 988; villum ver ok at gardar sesattir utan um that platz, er tharfarnis-hus (dvs. tafernishús) stendr á ok at fyriportarne hengis vor skjoldar til merkisNL. IV, 35723, jvf for porthen schallhengis wor waabenn 35835; ein ark meðskjold Dn. V, 586 (40929); eina gull-brazzo som star vppa min skiold -vpp hœgh hettu bunadh medh skioldDn. V, 640 (4517. 11). 3) et SlagsGuldmynt (scudatus aureus Dn. IV, 448(34024); moneta regum Francorum itaappellata, quod in ea descripta essentFranciae insignia in scuto Du CangeIII, 7657; jvf fr. escu, écu, ital. scudo);einn gullpening, sem skjöldr er kallaðrDn. IV, 31812; jvf hollandsk scilt =12 holl. scillinge Sartorius Geschichte d.d. Hanse II, 45233. 44. 4) Plet, Figur som har Lighed med skjöldr 1 eller 3(jvf skjaldabúnaðr, skjaldhvalr, eplóttr,Folkespr. skjoldutt Aasen 677b21); eittfótaklæði vefit med skjöldum Dn. III,34431. 5) Beskyttelse; skjóta skildiyfir e-n se under Nr. 1; hafa e-n atskildi fyrir sér Nj. 5 (811) jvf non de-cet, ut unus miles scutum sibi de aliomilite faciat (G. G. Anz. 1883 s. 432n. 1); rennr sá maðr í kirkjugarð meðblóði, er úhlut fær, ok sœkir þingatskjöld BorG. 1, 186. 6) ? (í Oslóheraði) Krosslykkjona 3 skjolda vestanat spitalenom EJb. 23824.

Part of speech: m

Orthography: Johan Fritzner's dictionary used the letter ö to represent the original Old Norwegian (or Old Norse) vowel ǫ. Therefore, skjöldr may be more accurately written as skjǫldr.

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛋᚴᛁᚯᛚᚦᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary