Standa

standa

standa, v. (stend, stóð, staðinn) 1) staa i opreist Stilling; om Mennesker: um-bergis hann standa þrennar tylftir al-væpndra manna Bp. II, 12214; hannstendr á stræti Bp. II, 12218; Leifrkom standandi niðr Flat. II, 4031; jvfNj. 54 (855); Grág. 36513 (Grg. I, 15512);fellr hann fyrir, þótt hann standi áðreða gangi Grg. I, 15519; fastara hefirGunnarr staðit, en hann hafi fallit fyrirorðum einum saman Nj. 59 (9217); þá atek em andaðr, þá vil ek mér láta gröfgrafa í eldhúsdyrum ok skal mik niðrsetja standanda þar í dyrunum Laxd.17 (3417); Gunnarr stóð nökkut höllumfœti dvs. stod i saadan Stilling, at hanhældede sig til Siden med det ene Ben, Nj. 63 (977) jvf Kári hjó til Glúmshöllum fœti Nj. 152 (26423); Þórarinn- stóð við vegginn ok talaði við annanmann ok stóð á víxl fótunum (dvs. med Benene lagte over hinanden) SturL. I,32714; hann stóð á knjám út við borðFris. 12420; Pr. 2026. 2) staa om en Bygning o. desl. som er opreist udensenere at være nedfalden; hón (dvs. höll)stendr á fjórum stólpum Alex. 7015; súhöll eða herbergi - stendr á eitt fagrtplaz yfir stólpa fjóra Bp. II, 12231; íþeim dal stendr guðs móður kirkja Leif.1043; missir kirkjan sínnar sœmdar okstendr sem eydd eptir Mar. 20529; vérberum þau út ór hofi váru, er hérstendr heima Flat. II, 18823; bœr einnstóð skamt frá þeim Eg. 46 (9011);stundum kallast þat sjór Tiberiadis afborginni Tiberias, er stendr við vatnitPost. 36; Lissibón stendr á Spáni Fm.VII, 804; jvf Fm. X, 8517; þar standaí (dvs. í nesinu) tíu bœir Flat. II, 6833. 3) staa, om Væxter der have skudt op af Jorden; ask veit ek standa Vsp. 19;korn mætti þar mikit á standa Flat.II, 6834; hamarr stendr fyrir norðanána Laxd. 59 (17014). 4) staa opreist i Modsætning til den liggende Stilling,om livløse Gjenstande; sváfu menn í dælnökkurri ok stóðu spjót þeirra ofanfrá þeim Nj. 147 (2534); borð stóðu (dvs.váru uppi) Fm. VII, 1443. 5) være hensat, stillet, anbragt paa et eller andetSted; þetta gékkst við um öll þaufylki, er í hans biskupsríki stóðu Fm.VII, 30012; stóð hann í HelsingjalandiIceL. sag. II, 19813; skal hann lík í út-hús fœra ok festa upp ok láta eigi ájörðu standa GuL. 23 (NL. I, 148); einsilfrskeið sem mítt merki á stendrDn. II, 62734; ein silfrskál sem stendrá botninum várrar frú bilæti; - einnsilfrbikarr sem stendr sancta Margar-itar skrift á botninum Dn. II, 468(s. 3659. 14); þessa drápu orti hann umÓlaf, er þessi vísa stendr í Mork. 11330;í registro stóð skrifat EJb. 6217; standaí bréfinu EJb. 6726; stóð þat á bréfiþví, at - SturL. II, 22216; heyrir þatsem stendr í guðspjallinu Mar. 110314. 6) staa fast; Gunnarr skaut svá fast niðrskildinum, at hann stóð fastr í jörð-unni Nj. 54 (846) jvf 151 (26213); svein-inum stóð fiskbein í halsi Heilag. I,25826; þat er hans ráð, at standa skylibú yður úrænt Nj. 132 (2083); þeirkváðust eigi una, at svábúit stœði Nj.92 (1397); jvf Mar. 2995. 7) staa stille, blive staaende; Egill stóð meðanok beið þeirra Eg. 67 (15829); lík skaleigi inni standa yfir fimt nauðsynja-laust, en ef stendr lengr, þá - GuL.23 (NL. I, 141); heill svá at þú stattok trú mér Post. 45830; ef sárt verðr(nL. hrossit), þá skal standa 14 nætr,er heim komr Grg. II, 627; fig. verðrhér fyrst at standa sagan Fm. VI, 5616;skyldi (málit) standa um nóttina tilrannsaks Fm. IX, 41417; standi údœmtmál þeirra Hák. 3314; sókn skal standadvs. skal ikke fremmes, men udsættes i etvist Tidsrum, LandsL. 8, 8; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing Grg.I, 996; um 12 mánaðr stendr þeirra málGrg. I, 12625; ef nökkurar erfðir hafafyrr verit teknar með þessum hætti,þá standi þær kyrrar Frost. 3, 1113. 8) lade vente paa sig; skal þingsboðhvergi standa GuL. 1313; ef maðr lætrstanda þingsboð svá lengi sér á hendi,at - GuL. 13113; skulu sóknir standa,meðan leiðangr er úti o. s. v. GuL. 471;fyrir orð góðra manna skal fé þettastanda, en eigi gef ek þat upp Flat.I, 14937; þá krafði konungr af lendummönnum dóm þann, er þeir skyldudœma, ok kvað oflengi hafa staðit dvs.at det havde varet altfor længe, indendenne Afgjørelse var kommen, at denhavde altfor længe ladet vente paa sig,Str. 7323. 9) blive urokket, uforandret, staa ved Magt; hann vandaði um þáhluti marga, er Steinkell faðir hanshafði standa látit Herv. 2978; skalhverjum dælt þykkja at brjóta þat,er standa á eptir réttri skipan Kgs.1061; þat skal standa um boðburð,sem bœndr ok fylkismenn sættast áá þingi Frost. 2, 239; skal þetta skiptistanda um aldr ok æfi Dn. II, 112(9711); standa enn þau lög víða í Suðr-ríki, sem býðr í þeirri bók Pr. 9820;Ólafr setti lög þau, er heita Sefslög,þau standa síðan um Upplönd ok umVíkina austr OHm. 3110; ekki á Bjark-eyjarréttr á því máli at standa Fm. VII,13013; má þat eigi standa né fyrir satthalda, sem sumir segja, at - Stj. 318;hans tala skal standa á fénu sjalfsGrg. II, 2072 (Grág. 496); allr sá dómr,sem dœmdr var -, skal allr standaeptir því, sem hann er dœmdr Dn. II,10312; svá stœði, sem dœmt var Dn.IV, 11424; stendr þat mál um þrjá fjórð-unga dvs. denne Lovbestemmelse gjælder i 3 af Landets Fjerdinger, Grág. 2646;hann mun láta standa boð þessi, þóttþú þiggir síðarr Nj. 49 (7721); skalþetta bréf duga kórsbrœðrunum okfullkomliga standa Dn. I, 9133; standiþat þítt orð, konungr! Hb. 2115; allarinar fyrri görðir stóðu SturL. I, 6228;skal þat standa, er hón sagði í sængr-ferð sínni JKr. 47. 10) vedvare; fórþetta svá hvert kveld, meðan erfit stóðEb. 54 (10012); þessi úfriðr stóð 10 árHeilag. I, 6446; sú veizla stóð halfanmánað Partalop. 454 jvf Þorskf. 5725;Bev. 26630; stóð þetta heimboð nökkutskeið Nj. 52 (8117); stóð þat þing mjökmarga vetr Hb. 1012; meðan veröldstendr Messusk. 16912; hlutr ykkarrfeðga mun æ því verri, er deildir várarstanda lengr Eg. 86 (22023); eptir þatstóð mikil deila milli Halfdanar kon-ungs ok Gandalfs konungs langa hríðFlat. I, 5631. 11) blive Resultatet, blive en afgjort Sag; þat stendr, at sú,sem bæði er mær ok móðir en engiönnur - geri sín verk frá því semallir aðrir Mar. 27114; ganga fram góð-gjarnir menn ok bera sáttmál í millumþeirra, varð ok svá at standa, at þeirsættust Bp. II, 15025; hóf Þorgrímr þáenn upp bónorðit ok vildi nú til stað-ins vita (dvs. vide forvist som en afgjort Sag), hver svör jarl mundi veita VígL.5325. 12) gaa i en vis Retning (jvfstanda af 1); stóð hennar ríki norðrallt til Saxlands Partalop. 116; stóðvindr af landi VígL. 796 jvf Post. 15325;stendr inn straumrinn Bp. II, 14310;tók at drífa þangat fjöldi manna semstraumr stœði Post. 17729; stormrinnstóð at virkinu Flat. I, 11227; loginnstóð í lopt upp Post. 32632; fundu (þeir)eigi fyrr en loginn stóð inn um ræfritEg. 46 (939); stóð blóðbogi út ummunninn Fm. VI, 41916; blóðbogi stóðór hvárutveggja eyranu Nj. 133 (2103);verðr honum laust eggit ok steypistupp í fang honum ok stóð stropinnum bringuna ok kyrtilinn allt niðr atbelti Clar. 732 fg &vl; kemr geisli inní skálann ógurliga bjartr og stendrþvert framan í augun kerlingar Flat. I,25935; geitarhorn stendr ór höfði henniFm. VII, 15624 jvf Laxd. 31 (7818 fg);ek veit görla, hvaðan vegir standa Sig.3, 19; þrjár rœtr standa á þrjá vegaundan aski Yggdrasils Grimn. 31; fig.þeir töluðu optliga um þau stórmæli,er stóðu um allt landit IceL. sag. II,19632. 13) have en vis Beskaffenhed;þetta fékk öllum viðverandi mönnummikillar undranar ok áhyggju, talandimeð sér, hversu þessi dásamligi hlutrmundi standa Bp. I, 2516; oss sýnistbetr standa (dvs. være bedre) at gefaþegjandi hugsanar stað vöskum klerkvel skiljanda en allt at skrifa o. s. v.Heilag. II, 7238; stendr ílla (dvs. det staar ilde til) í Svíaríki ok enn verr í SkániDn. VII, 15011; djúpt standa ráð þínLaxd. 68 (19517); stendr sú villa sváhátt o. s. v. Anecd. 2315 (31). 14) være passende, tilbørligt; konungr kvað þateigi standa, at menn lægi svá ok fœrieigi at bjarga Fm. X, 15722; eigi stendr,herra, at þiggja af svá fátœkum manniBp. II, 14111; með öngu móti stendrþat (= lat. non decet) Stj. 20711; med Personen, hvem noget angaar, tilføiet iDativ: berr þat ekki né stendr því-líkum höfuðfeðr at falsa Stj. 1322; fyrirhví stalt þú guðum mínum? ekki stendrþér slíkt Stj. 1817; eptir því sem mérþótti standa ok við mítt hœfi vera Flat.II, 13614; höfum vér hvárki snilli tilné megum svá orðum til koma, yðrþakka sem verðugt væri ok yðrumheiðr stœði Dn. VIII, 1263; sjám véreigi oss annat standa en ríða norðrat sumri ok - Bp. I, 85826; skildubiskupar blíðliga, sem þeim stóð opin-berliga Bp. I, 8644; kórsbrœðrum mis-líkaði, at Laurentius væri vel tekinn,en honum stœði þat at vera í skriptumBp. I, 82428. 15) bære, taale; standa(lat. tolerare) allar meingerðir heimsinsfyrir guðs nafni Hom. 5711; hver vand-ræði hefir þik hent, er þú verðr þessuat standa? Æf. 840. 16) veie, op- veie ved sin Tyngde; hann bar þá framvangagull þau sem stóðu 2 örtugar okbauga þá eða hringa, sem stóðu 10örtugar ok gaf henni Stj. 13628; Ólafrkonungr gaf Sighvati gullhring, er stóðmörk Flat. II, 3911 jvf 25332; 4 vættirok 20 skulu gera skippund, þær semhver þeirra standa halfa 9 mörk ok 20ok 8 ertogar LandsL. 8, 296; ef lauprer um hann, skal eigi standa tómrmeira en 8 merkr LandsL. 8, 2911; ígulli eitt gullnesti, ein gullsylgja okeitt gullgarland, er stendr ærtog fáttí mörk Dn. II, 16530; einn gullhringrer stendr tvá aura Dn. II, 16541;Eiríkr Vilhjalms sonr gaf Ceciliu hús-freyju sínni eina gyllta spíru þá sem- stendr nítján aura Dn. II, 20810. 17) være lige i Værd med; tíu merkr íenskom peningom, item - - ok einsilfrskál, er stendr allt saman halfafjórðo mörk ok halfan fjórða eyribrenda Dn. II, 16534 jvf 31. 18) berøre;stóð hón (dvs. skikkjan) alla vega jörðum hana Mött. 3115; hvalr stendr grunnLandsL. 7, 6415; undir bryggjunum várustafir stórir ok stóðu grunn í ánni Flat.II, 194. 19) træffe, støde paa noget;hann leggr land þat undir sik en drapmenn Eiríks konungs, hvar sem hannstóð (fann Fris. 471) þá Hkr. 605; maðrer óœll til dóms af vöðvasári, ef hanner með vátta inni staðinn Grág. 3048(Grg. I, 1485); hörmuðu bæði, at þaumætti eigi fá staðit hann Hom. 16032;var hverr drepinn þar, er staðinn (fun-dinn Fris. 5515) varð Hkr. 7025; eráverk hefir veitt honum, er þýfð varí höndum staðin Grág. 38423; stendrmaðr fé sítt í hendi öðrum manni GuL.2541 (jvf LandsL. 9, 4); standa e-n ate-u: ef maðr verðr at því staðinn, athann meiðir smala manna Grág. 37411;ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjóf-skap at, enda standi hinn hann at því,er fé þat á Grág. 38415. 20) komme over en, ramme, vederfares en; þá stóðhana sótt svá, at hón fœddi sveinbarnStj. 43513 jvf OH. 12231; standa miksvá stórar þröngslur, at mér er verralíf en hel Stj. 49528; eigi skal maðrbunka rjúfa á helgum dögum nema þvíat eins, at hann (þeim Borg. 3, 2126)standi ofviðri Borg. 1, 14 (34922); hverfjölskylda sem þik stendr, þá geymþess, at - Fm. XI, 4296; hvat stendrþik? dvs. hvad gaar ad dig? Grett. 7518;Bp. I, 80724; nú býz ek til at heyra,hvat þik stendr Æf. 4848; hann segirhonum sannan veg, hvat hann stendr(plager, trykker) um manndrápit Æf.2299; abs. þó at nauðsyn standi dvs. er forhaanden, Heilag. I, 44424; nú stendrmikill vandi til handa Heilag. I, 4451. 21) underkaste sig noget og rette sig der-efter med Lydighed; svá at þér mættirundirstanda, nær - -, en síðan fé-hirðinn yðru boði standa, hvat en þérvildir af hverju gera Dn. VIII, 13519;þá kvezt hann ekki vilja standa várumdómi um þat mál Dn. VIII, 6721; hannsvór at standa heilagri kirkju ok yðrumdómi ok boðum eptir því sem honummöguligt væri Dn. VII, 14715; hverrsem fyrismár dómarann ok vil eigi dómstanda NL. I, 45218; þeir sögðust eigiformugha at standa honum rétt Dn.VI, 50814. 22) hjælpe en, staa hambi, stille sig paa ens Side; sjá þeirundirbrot heilagrar kristni, at þá van-megnast þeir at standa henni Thom.33437; mikils er vert, hversu fast Njállstendr þér um alla ráðagerð Nj. 66(1011); þeir sögðu báðir, at þeir vilduhonum þar til standa Fld. III, 54022;standa e-m = standast 26: engi riddaristendr honum Ridd. 11425. 23) stan-dast, v. r. blive staaende; Tjörvi rendifyrir hann törgu ok steðjaði hann yfirupp ok stóðst þó Nj. 93 (14411). 24) bestaa sig, staa ved Magt, holde Stand (jvf standa 9); um þat vilda ek, atmín ákvæði stœðist Eb. 20 (3413); fórum tilföng sem verða mátti, þá er búitstóðst eigi SturL. I, 13111; skulut málhans standast um þá sök Grg. I, 7124;megu ekki standast þeirra lögréttu-manna orð, er svá skipa á sama sumriGrg. I, 21611; þá á þeirra dómr atstandast ( rofna ), er -mods.L. 10. I, 83 jvf 75;Grg124 í öðru skulu þínráð standast, en eigi hér um .Vatsd42 (67);27 orð Höfundar stóðust svámikils, at - . 323. Herv1 ;25)bestaa sig imod noget, taale det uden at tageSkade eller overvældes deraf gull þater stendst elding . II, 193;Grg2 gékkhann at dyrunum fast () - ok varð boginn annat-med Buen omSkuldrenehvárt at brotna eða beygjast mjök,þvíat dyrnar stóðust atgönguna .FldII, 330;11 varð þat allmikit högg, sváat saxit stóðst eigi ok brotnaði skarð ímiðri egginni . 186;Grett18 ek bið yðr,at þér höggvit stórt svá at engar hlífðirstandist höggum várum . 351 jvfKlm35369;17 engi má standast ráðning guðs,nema miskunn hans fylgi ok veiti hannþolinmœði í meinum . I, 239;Heilag35at hann mætti standast píningar sváat hann héldi munni . VII, 227;Fm20sveinninn mátti eigi standast sýn þessa. I, 241 (= sveinninn mátti eigiHeilag15standast at sjá . I, 241);Heilag18 þattrúi ek, at ek stöndumk eigi lengiþenna krankleika . 266;Bev57 engi stóztþvísa fyrr en þú . 119;Bær15 skekr þáenn at honum sverðit; þetta fá þeireigi staðizt ok hlaupa nú at þeim .Heið30 (364);12 er Ásbjörn heyrði þetta,fékk hann eigi staðizt, brá hann þásverðinu hart ok - . IV, 261;Fm26Þorgrímr kvað sveininn hafa veritílla beiddan, enda hefir hann eigi velstaðizt . 42 (69);Vatsd6 fáir einir mennstandast at heyra hann . I, 798;Bp35sæll er sá er stendst freistni .Hom14 jvf . 28 ;26)være god nok til at staa ved Siden af, til at kunne maale sig med noget stóðst þat eigi þessu konungs-skipinu í kappsiglingum . 75Mork9(. III, 359);Flat7 þeir eru svá fljótir,at engi hestr stendst þeim . 219;Klm1Önundr var svá frœkinn maðr, at fáirstóðust honum . 14;Grett27 reyndisthann svá öflugr, at engi stózt honumí vápnum . 53. - Str7Med Præp.á: standa á e-m dvs. : hann stendr á henni1)være vendt i Ret-ning mod nogetmeð forzi ok íllyrðum . 22;Clar10 hugrhennar stóð á orðum . 82;Str2 þá erþér standit á bœnum yðrum, þá skuluþér minnast, ef - . 198;Hom18 hannstendr á því fastara . 310 &vl 17.Mar a) standa á e-u dvs. 2)holde sig til noget: þeir hafa lengi á íllu staðit ok þjónatstöllum ok steinum . 153;Ridd15 stattei (= halt ekki . 199) á því, erRidd20þér er bannat ok fyrirboðit . 198;Ridd18viltu sverja þann trúnaðareið at standaá dómi heilagrar kirkju . II, 70 jvfBp31I, 783;29 vill þat hér á standa . 42;Æf53hinn hafi sítt mál, er á lögum stendr. 33;Hák18 stendr á íllu einuupers.með þeim dvs. , .der vedbliver at være et uafbrudt slet Forhold mellem demGrett189. b) : enn er eigi uppkastat1paahvile nogen uden endnu atvære paataltþeirri skóggangssök, er á þér stendr .Nj56 (88) jvf . I, 111. 5Grg5. 10 standa3)á e-u dvs. : stendr á yðrum náðum, hvatbero paa, være afhængig af,staar tilþér vilir framleiðis hér um gera eðabjóða . VIII, 96;DN29 þeir segja, atmest myndi á fyrirmönnum standa (nL.at svara fyrir málinu) en þó á öllummikit . 71 (106). Nj2 : þat (heilræði) stóð upp4)træffe paa, træffe sammen medá þenna sama sendiboða dvs. , . XI,slog ind paa, fik sin Anvendelse paaFm433;20 skyldi Þorgils vera semjandi oksœkjandi allra þessa mála, er lög mættiá standa meðferð þessa fjár . II,Sturl116;31 orð þau, er sekt stendr á dvs. , . 883;som er strafbarePost32 messudagrstendr á mánadag . 1, 13;Borg6 sællGregorius stóð þann vetr á fimtudagviku . II, 156;Bp19 á þeim degi þá stóðÓlafsmessuaptann . 151;Hom7 messu-dagr stendr á Týsdegi, á Óðinsdegi .Borg1, 13;7 hón ( Matheusmessa) stóð þánL.á Óðinsdegi . 113 Mork30 standast á5)dvs. : bœr hansstaa lige over for hinandenstóðst á ok konungs atsetr . II, 63;Fld18sandmelr sá, er á stendst ok Seftjörn(dvs. Seftjörn) .der ligger lige over forGísl23. 27 standast á dvs. : stóðst þat ok6)gaa op imod,svare til hinanden med Hensyn til Stør-relse, Varighed o. desl.á með tilstilli konungs, at jólin þrautok lokit var sögunni . VI, 356;Fm1 þatstóðst á nesit þvert ok fylking þeirra. 30 (362);Heið18 Þorhaddr kvað úráða-mannliga til orðs tekit ok mætti sváá standast, at lítil gœði stœði af mínniinnivist . 174 (. 47);Anal116Pr31 standastá endum : stóðst þat (dvs. d. s.de mange sneiðir ) á endum ok ostkistanaf Osten. 49 (76);Nj12 Njáll greiddi þá framallt féit, ok stóðst þat á endum okþat, er Gunnarr átti at gjalda fyrirsik . 75 (111);Nj11 þeir Rögnvaldr jarlmæltu, at þeir mundi þess bíða, er ástœðist misganga straumanna ok aust-anveðr . II, 457. - Flat36af: standa1)af e-u dvs. (jvf standa 12): opthave sin Oprindelse eller sitUdspring fra nogetstendr íllt af kvenna hjali . 15;Gísl20af henni man standast allt hit ílla, erhón kemr austr hingat . 33 (49);Nj20standa þar miklu stœrstir skaðar af. 74;Kgs2 nú eru eptir þeir einir at-burðir, er mestir standa höfuðglœpir af. 75;Kgs25 þótti af honum minni ógnstanda . 51 (103) jvf . I, 52;Eg14Flat14. 34;OHm24 stóð lítil stjórn af honum. XI, 223 jvf . 90;Fm6Vígagls.17 : konungr svarar heldrmed Personen som deraf har Gavn eller Skadetilføiet i Dativstutt, at þeim hefði ótili mikill staðitaf Kveldulfi . 36 (72);Eg24 af syskinumþessum mundi þeim mikit mein okóhapp standa . I, 104;SE21 ef þú kanntþessi þrjú ráð í hendi at hafa, þá skalþér mikit gagn af standa . 39;Barl19þeir skyldu missa at hafa þann konung,er bæði stóð þeim af veraldlig hjalpok eilíf huggan sálum þeirra . 189.Barl6 standa af e-u við e-n dvs. : Dufþakr hafði hey með afgöng-2)afstaa nogettil enum ok vildi við öngan af standa .FlatI, 523. 4 standa, standast e-n veg3)af dvs. : séforholde sig paa en eller andenMaade, være af en vis Beskaffenhedek, hversu þetta stendst af . I, 198;Fld22 stendr, stendst e-n veg afisær upers.um e-t: Gautr segir honum greiniliga,hverr hann var ok allt, hversu af stóðum ferð hans . I, 503 (. III,Flat27Fm57;28 segir hann honum, hvernig af stóðum ferð hans . II, 208;Sturl2 jvf .FmVI, 350;23 stendr þann veg af, at - dvs.: eigi stendrdet forholder sig saaledes, atþann veg af, Oddr frændi, at þú farirmeð okkr sumarlangt . II, 171Fld25(. 20). - 1) standa at e-mÖrv21at:dvs. : dugi enn! ella mun Freyr upptrænge ind paa en med fiendtlig Hen-sigtstanda at þér (= ráða á þik )L. 18. I, 338;Flat17 var við sjalft, at þeirmundu standa at prestinum . I,Bp748;18 nú standa allir menn at klerk-inum, at nú skuli hann fram bera þat,sem hann er til fœrr . 167;Mar22 hannstendr at því fastara . 310;Mar19 þeirstóðu einumegin at málum ávalt síðan. I, 39. Sturl26 standa at dvs. : ek veit eigi víst, hvaðan Guð-2)være til Hjælpmundr inn ríki stendr at . 135 (214 fg)Nj9jvf 125 (193). - 25eptir: standa1)eptir e-u dvs. : hann vil eptir mínumstaa eller tragte efter noget,ønske eller gjøre sig Umage for at kommei Besiddelse derafvinskap standa . IV, 493. DN19 standa2)eptir () dvs. : núabsol.blive, være tilbagestendr maðr eptir í bygðri ey, þá leigiþeir honum far til meginlands . 9,Byl7;9 beiddi hón at fara þar eptir, semvar skorinn akrinn, ok henda ef nökkutstendr eptir eða fýkr frá oss . 422;Stj15: galt hann þegar verðit -, sváisær om Restance eller hvad der endnuhenstaar ubetalt af hvad nogen har atudredeat eigi stóð meira eptir en half mörkgulls . VI, 248, jvf . III, 131.Fm3DN9- fram, frammi: standa fram,1)frammi dvs. : stóðtræde frem, være fremtraadtfor at udrette hvad der er at gjøreRoðgeirr hvern dag frammi ok þjónaðifyrir borði Sigurðar . VII, 85;Fm10skulu vér at hyllast sjalfa guðina, atþeir meðr oss frammi standi ok hefnisíns skaða . 135;Klm13 þeir eigu við þáat skipta sem jafnframm þeim standa. IV, 351 jvf . NL107 : aldri stóð þú enn lengra fram2)have noget at betyde ved sine Egenskaber, sin Dygtig-hedmeð þítt vit en einn nautreki eða rotitlaukshöfuð . 8 &vl;Clar47 segir hannenn eigi meira frammi standa með alltsítt vit en einn smárakka . 13. -Clar41 fyrir: standa fyrir e-u dvs. : ekki skulu sár fyrir því1)være tilHinder for noget, lægge Hindringer iveienfor nogetstanda . VI, 61;Fm1 þeir kváðu geiphennar ekki skyldu standa fyrir þing-reið þeirra . 135 (214);Nj26 ekki leggek svá mikit við ofmetnað þínn, athann standi fyrir kaupum mínum .Nj10 (17);15 þeir létu þat standa (dvs. ) fyrir kviðburði uman-førte som Hindringmál Auðulfs, at aðili var í Noregi .Nj56 (87);12 skal sá, er við hefir tekit(hrossinu), - ríða eigi meirr, en þatstandi eigi fyrir holdum dvs. ,ikke ridemere, end at det (denne Ridning) ikkehindrer (Hestens) Kjødfuldhed, gode Huld . I, 124;Grg14 : hannmed Tilføielse af Personen, som deraf har Skade, i Dativhafði nökkur tíðendi fregit þau, er sváværi mikil, at honum stœði fyrir gleði. VII, 162;Fm21 faðir hans sagði honumþat fyrir þrifum standa, er hann -. I, 387;Flat35 : þat eina stóð þá fyrir, ermed det som forhindres udtrykt ved en hel Sætning istedenformed Dativhann stefndi eigi at Dario . 104;Alex10hann bað hana segja - hvárt ríkidróttningar hefði nökkut fyrir staðit,at hann mætti fá jungfrúna . VI,Fm169;6 þeir standa eigi fyrir at biskup-inn skipi kirkjunnar góðzi . II, 67;Bp17: man hannuden at det, som forhindres, er udtrykke-ligen angivet, medens Sammenhængenderimod viser, hvad det ersenda oss hinn helga anda, sem þeimsendi hann, ef eigi stendr vár úlyðnifyrir ok misgerðir . 130;Hom9 þar munueigi frændr okkrir fyrir standa .Gunl11 (262). 11 : ef2)indtage saadan Stillingi Forhold til Person eller Ting, at andrederved hindres fra at sætte sig i Besid-delse deraf, faa samme i sin Magthann undan rennr til skógs, þá skuluallir eptir renna en eigi fyrir standa,en ef þeir falla, er forstoð veita, þáfalla þeir útlagir . 152;Gul2 ef mennfara eptir ok finna þá menn ( búrán) með því búisom havegjort sig skyldige iok láta þeir, þá skal höfðingi gjalda40 merkr -, en ef þeir standa fyrir(dvs. ), þá eru þeir allir útlagir .gjøre Modstand, ikke ville slippe det ranedeFrost5, 14;6 þat er mælt er maðr stendrfyrir þeim manni eða veitir lið, er mannhefir veginn - ok varðar þat skóg-gang . I, 146 (. 300 fg);Grg2. 4Grág1 þeirstóðu lengst fyrir Magnúsi (), er hann hvíldi ítil Forsvarfor ham i Slagetrekkju sínni . 258;Fsk8 vér skulumEgil af lífi taka, ef vér kómumst í fœri,en hlífa engum manni, er fyrir honumvil standa . 58 (128). Eg13 standa3)fyrir járni dvs. : járniværge sig (mod Beskyld-ning eller Anklage) ved Jernbyrdá hann fyrir at standa . I, 5.Borg3316. 10 standa fyrir e-t dvs. ;4)gaa oggjælde for noget nú stendr hann eigifyrir meira mann en einn soðfantr eðanautreki . 14. - standaClar57gegn:í gegn e-u dvs. , = standa í mót: guð stendr ímodstaa, sætte sig imodnogetgegn dramblátum, en gefr miskunnlítillátum . 15. - standaHom5hjá:hjá e-m dvs. : stóð bróðir Árniassistere enaldregi hjá föður sínum (), nema þá hann fermði börn .Biskop Lauren- tiusBpI, 850. - 33í: : lítill var1)træde i nogetþessi maðr ok snarligr ok stóð steigur-liga í stigreip . VI, 416;Fm5 standa íklæði dvs. , = fara íiføre sig Klæderklæði, . 257;Þiðr23 standa í klæðumdvs. : hann stóð í þeimvære iført Klædersama habitu (professorum) um tíu daga. IX, 97;DN8 hann hafði þá ekki nemaklæði þau, er hann stóð í . I, 555Heilag9jvf . X, 104 &vl 6. Fm standa í2)e-u dvs. (= starfavære sysselsat med noget, optagetaf noget som sit Forehavendeí e-u . 5 (216 jvf &vl 3)): hannGunl3stóð í hernaði í morði ok í manndrápi. 16;Hb8 þótt hann eigi í mörgu atstanda, gleymir hann eigi þeirri fögrumeyju . 319;Mar1 sem húsbóndi stendrsem harðast í átinu dvs. , . 1056;holder ivrigst paa med at spiseMar10 þeirstóðu í þessum íllverkum . 327;Post15enn stendr hann í höggi (dvs. skógar-höggi) ok háreysti eptir vana .Mar1050 (jvf 1050 fg);3320. 24 móðir guðsstendr svá hart í því máli, at engi erundanferð . 1043;Mar7 hafa ok forellrarþínir jafnan í stórmælum staðit .Nj139 (224);17 it þikkizt hafa staðit ístórræðum . 140 (227);Nj11 mér þóttuþeir - of ungir hér til at standa ímannráðum . 60 (174);Laxd24 þó hafahúsfreyjur verit góðar, þótt eigi hafistaðit í mannráðum . 36 (53);Nj11 Frið-geirr var - ekki sterkr, hafði hann okekki staðit í bardögum . 67 (159);Eg31stendr hann eigi mörg ár í skólanum,áðr hann má heita yfirmeistari allra. 1. Clar39 standa í e-u dvs. ;3)bestaa i noget var hinn sæli Nicholaus í tví-faldri frægð, þat er at skilja innri okýtri; hinn innri stendr saman í kröpt-um ok björtum framningum, hin ýtristendr í drykk ok borðhaldi, göngu okklæðabúnaði . II, 81;Heilag8 í þessumtveim boðorðum standa lög öll ok spá-manna mál . 5. Hom9 standa í e-u4)dvs. , = standa tiltage saadan Vending, at noget ind-træder, bliver Resultatete-s; stirðna þá ráðin en sturlast góðsin,svá at í höfuðeyzlu stendr hvatvetna. 299;Mar29 stendr í deilu meðupers.þeim . III, 198;Fld18 í því stóð þá, ervér vissum síðast . I, 34;Sturl32 stóðí því um helgina, at Hafliði vill einnráða úskorat . I, 36. Sturl11 standa í5)e-u dvs. , = standavære benyttet til nogettil e-s: eigi skal annarra bóta megabeiðast heldr en hann stendr í eptirþví sáttmáli sem tekit hafa bauggildisok nefgildismenn . 5, 9;Frost9 sá kemsteigi til bóta, er síðan er fœddr, er máler trygt ok fé er upplykt í þeirri bót,er hann stœði í, ef hann væri fœddr. 5, 11. - standa með e-uFrost3með:dvs. : þat (bréf) stendr með (dvs.have noget saaledes, at det findesderved, deri) þrim tigum sakargipta .indeholderBpII, 120;11 þó at eigi stœði hans hagrmeð hinum mesta blóma áðr lúki .Harð6 (14);19 stendr nú búit með miklumblóma . 7;Band12 standa með = standavið dvs. , . 28. - staa imodGyð9í milli:stóð þat í milli, at eigi urðu sættirnar. I, 23. - standa móti,Sturl38móti:á móti, í móti e-u dvs. , = standa ísætte sig imodnoget, gjøre en Modstandgegn e-u: hón stóð í mót þeirra viljasakir elsku skírlífisins . 1109;Mar11 ekmun engum hlutum játa, sem í mótstanda hans vilja . I, 720;Bp13 þú stendrekki ímót með öllu afli slíkum údáða. I, 437;Flat18 tekr faðir meyjarinnarþví máli vel en móðir hennar stendrí móti . 514;Mar29 Barachias var þábúinn með guðs forsjá móti at standafalsri trú . 189;Barl21 ef Svíakonungrstœði í móti, segja þeir til meira háskastanda . IX, 352;Fm7 eigi mót stan-dandi hans fráveru (= non ob-lat.stante ejus absentia) . III, 30. -DN26 standa e-m nær = standa hjánær:e-m dvs. staa en nær og derunder være: munda ek þat vilja atham til Hjælpstanda þér þá næst, er þú þyrftir mest. 49 (76);Nj26 má þat ok sjá, at nærstanda vinir Gunnars . 56 (88). -Nj9 saman: standa saman dvs. : tóku þeir Úlfarr fé1)være sam-let paa et Stedallt undir sik, þat er þar stóð saman. 32 (56) jvf . 55 (118);Eb25Eg3 þarstóð auðr mikill saman . 32 (81);Laxd1ris hann upp -, sínn veg gangandibrott af öllu ránfengi, er þar var samanstandandi . 611;Mar17 reið biskupinnbrott - ok leyfði gamla manni alla þáfullsælu, er þar stóð saman . 1053;Mar27dróttinn Jesus Kristus, í þess (dvs. )hvishendi stendr saman eðli hverrar skepnu,- - slökk þú þenna eld! . 327;Post33exsurgat deus et dissipentur inimicieius, þat stendr saman í salmabókinniok þýðist svá . 22. o. s. v.Æf53 2)standa saman dvs. : harða göfugr er kraftr hófsemi,bestaa, have sin Be-staaenfyrir þá er saman stendr allr vegrþessa lífs á meðal manna . 57.Hom15 standa saman í, með e-u dvs. 3)bestaaaf noget som sit Indhold eller sine Dele: bók, er saman stendr í jartegnum sællarguðs móður Marie . 291;Mar27 guðselska öll stendr saman í varðveizluboðorða guðs . 5;Hom10 þessi blezanstendr saman í 3 hlutum . 61;Stj17þetta blezaða bœnahald stendr samanmeð þeim hlutum, er sjalfr guð í himin-ríki hefir sett ok samit . 236. -Mar18 til: standa til e-s dvs. : för1)give Udsigt tilnoget, give Anledning til eller Formod-ning om at noget vil indtræde, skeþín hin fyrri - var hin úsœmiligstaok stóð þó til nökkurrar umbótar .FlatII, 234 (. 120);25OH24 engi ván eða verð-leikr stendr til at fást megi . 91;Alex15ver þú sjalfr sem spakastr ok þó svá,at eigi þolir þú skemdir, er til stórrabrigzla standi . 8 &vl 20;Kgs upers.til langra meina mun standa -, efþetta ráð er fyrirlitit . I, 224;Sturl38stendr þó til miklu meira geigs, efkonunginum verðr nökkut . XI,Fm275;19 nú stóð áðr til svá mikils váða,at þat kann engi virða . VII, 144;Fm16þar stendr til mikils kostnaðar, ef -dvs. ,der er Udsigt til store Omkostninger . II, 18. DN5 standa til dvs. : eptir þeim efnum,2)være for- haanden som Grund eller Anledning til,som Regel for nogetsem honum þœtti til standa . VII,Fm60;5 taka þeir allir við bótum, sem lögstóðu til dvs. , . 94som Loven anvisteNj(146) jvf . 12 (17);6Laxd13 bœndr vilduekki hafa frekari álög af konungi enforn lög stœði til . XI, 224;Fm3 erumenn þess latari þó en líkindi stœðitil dvs. , . XI, 256;end rimeligt, sandsynligt kunde væreFm6 þat er líkast, atek játumst undir þetta sem bœn yðurstendr til . 125 (192). Nj11 standa3)e-n veg til dvs. : keypti ek - allt hennar heimili,være af en vis Beskaffen-hedsem þat stóð til . IV, 356;DN8 svástóðu lög þeirra til, at - . XI, 97;Fm5sem lög vár standa til . 421;Stj1 eptirþví sem guðs boðorð stendr til .HeilagI, 88;32 stendr nú ok svá til,upers.at (dvs. -)det forholder sig saaledes, atsjalfrar hennar líkneski á hann at gera. 557. Mar19 standa til e-s dvs. : Bera var einberni4)være berettiget til nogethans ok stóð til arfs eptir hann .Eg20 (37);30 hvergi mikit er maðr tekrmeð þessum skilvanga af föðurarfi sín-um, þá stendr hann framleiðis til allraerfða úskerðra . 3, 11;Frost11 þessisveinn - stóð til mikils ríkdóms eptirnána frændr at lögum . 298;Mar25 sváveraldar rík sem þú ert ok stendr tilmest sœmda í þessi halfu landsins. 299;Mar9 fyrirlét ek þá - allar eignir,er ek stóð til . I, 438;Heilag4 þau lögðuundir oss at - meta jarðir í móti því(dvs. ) seytían ærtogartil Erstatning for detbóli, er Eldrið stóð til í Bergi við Ag-mund bróður sínn . VI, 157;DN11. 15stendr hann til meira, ef hann gætirsín . I, 473. o. s. v.Heilag19 standa5)e-m til e-s dvs. (jvf standa 22):hjælpe en, være en be-hjælpelig til nogetBrandr segir svá, sem farit hafði, oksvá, hversu Ólafr hafði honum til staðit. 9. Háv19 standa e-u til dvs. : þeir stóðu þy til, at6)tilstaa, indrømme nogetprestrinn á Sondinnæ eiger í þeim œfrimylnefossenum . VIII, 286. DN19 7)standa til e-s dvs. (jvf standa 12): sagða ek mínnvære vendt eller gaai Retning mod noget, være henvendt tilnogetvilja standa til at vera munkr .HeilagI, 437. - standa undan dvs.28undan:: Gaius gaf þat ríki Agrippe -fattesok hafði hann þá 3 fjórðunga, en einnstóð undan . 70;Post19 finnr nú Sveinnkonungr, at mikit stendr undan viðhann í vinfenginu af hendi Sigvalda. XI, 106. - Fm25undir: standa1)vel undir dvs. : Flosivise sig villig til at gjøresit Bedste til en Sags Fremmesagði honum, at allir hefði vel staðitundir hans nauðsyn ok eyrindi . 135Nj(215);14 með því at (dvs. ) þér vilitdersomvel undir standa orðsending konungs. VII, 125;Fm23 jarl stóð vel undirhans mál ok gaf honum gótt langskip. VIII, 282;Fm8 munu margir mennvel undir þat standa, þeir er með Svía-konungi eru . 52;OH15 jvf . II,Sturl108;7 þat er svá mikil mín skömm, atek get eigi undirstaðit (= borit) .Stj520;16 vildi hann þá leita um sættirmeðal þeirra -, ok stóðu margir undirþat . II, 139;Sturl17 Þórðr mælti viðIngimund prest, at nökkurr vildis-manna ætti at hefja gildit, en kvaztundir mundu standa með þeim umhverja gleði, er þeir vildu fram hafa. I, 17. Sturl18 standa undir e-m dvs.2): þess á hann ok kost at segjavære i ens Besiddelse, under ens Vare-tægtlögleigur á féit at eindaganum, meðanstendr undir honum . II, 143 (.Grg8Grág216). - standa upp 19upp: , = rísa1)staa op,reise sig af en liggende Stillingupp: statt þú upp, sagði hón, ok gakktil rúms þíns -; Egill stóð upp o. s. v.. 89 (226 fg);Eg11 a) :af Leiet i Alm.um morguninn stóð hann upp fyrirdag . 78 (186);Eg22 hlupu varðmennupp - ok kölluðu út á skip, báðumenn upp standa . 27 (53) jvf .Eg15Nj82 (121);7 síðan stóðu þeir Ingjaldr uppok klæddust . 15 (27);Laxd32 þeir kómuþar árdegis, áðr menn váru upp staðnir. II, 24;Sturl18 fé Sigmundar var þeimmjök at meini ok var hvern morgin ítúni, þá er upp var staðit . Vígagls.90. b) :4af Sygeleiet i Særdeleshedhann liggr sjúkr heima at búð, þar erhann stendr aldri upp . 51 (80);Nj8 þáspurði Þórðr Sturlu, hvárt Bárðr mundiupp standa ór sóttinni eða eigi .SturlII, 273. 17 ();2)reise sig af en siddendeStillingi et eller andet Øiemed : Ásbjörnforat udtale hvad en har at sigestóð upp ok svaraði svá konungs máli. I, 55;Flat31 þá stóð Sigurðr upp okmælti hátt . VII, 18 jvf 20. 21.Fm16125X, 401 (. 55);31Ágr10 þá stóð konungrupp ok gékk til kirkju . 52;OH22 maðrstóð upp af hinum óœðra bekk, gékkfyrir konung ok mælti . 9 (235).Gunl3 : stóð hón upp ok gékk inn ok3)sætte sig i Bevægelse for at gjørenogettók til þjónustu við Ívar . I, 251;Flat7: sendi Broddi þá orðisær til en Reisning, hvorunder man medvæbnet Haand vil yde nogen sin Bistand,angribe nogenÁroni -, at þeir skyldu upp standaok mundi hann fá þeim vápn .SturlII, 207;34 hann kallaði þó engan aflaverða, at hann stœði upp . II, 13;Sturl34sendi hann orð brœðrum Halfdanar,at þeir skyldi standa upp með honum. I, 363 jvf 369. II, 238. 251;Sturl10. 127349þar váru þeir menn, er upp höfðustaðit í Skagafirði . II, 214. Sturl38 4): þótti Þórdísi íllt upp at standabryde op for at skifte Bolig, Opholds-sted. I, 315. Sturl37 = standa uppi 1;5)meðan ek má upp standa ok vápnumvalda . 40 (112);Laxd15 ek skal fylgjaSigvalda í þessa ferð - ok flýja eigifyrr en færri standa upp en fallnir séaf váru föruneyti . I, 181 (.Flat4FmXI, 110);29 Eiríkr gaf grið þeim mönn-um, er þá stóðu upp (= lifðu eptir. 108) . 140 jvf . I, 194Fris27Hkr6Flat32(. XI, 142). II, 499;Fm714 . VIII, 138.Fm24- standa uppi uppi: ,1)staa opreist = standa upp 5: Kjötvi hinn auðgiflýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð. 9 (15). Eg17 : konungr lét þar þegar búast2)staa ved Magt uden at være falden i Grus eller være nedrevet;om Husum í þeim húsum, er uppi stóðu .OH37. 14 3)staa paa Land, om Fartøi: eptir 3 mánuðr stigu þeir á skip þat,er þar hafði uppi staðit of vetrinn. 234, jvf . 150 (259);Post36Nj2 hannvar farmaðr mikill ok átti skip, eruppi stóð í Hrútafirði . 13 (273);Gunl11Þorkell var úti hér ok átti skip uppistandanda í Vaðli á Barðaströnd .Laxd57 (165) jvf 70 (200);2532 . II, 46;Bp19. II, 205. IceL. sag6 : lík Kjartans stóð uppi viku í4)staa ubegravet: om LigHjarðarholti . 51 (152 = .Laxd24FmII, 257);20 jvf . 66 (192). Laxd3 , = vera uppbendr (. 459):5)værespændtPost29svá sem boginn má eigi einart uppistanda, svá er ok farit mannligu eðli. 459. - Post22við: standa við e-u1)dvs. : þeir höfðu múga manns,sætte sig imod noget, gjøre det Mod-stand, modstaaat ekki stóð við . II, 235;Flat22 mennkváðu nauðsyn á vera, at þeir sættistok væri allir eins ok mundi fátt viðþeim standa . I, 142;Flat12 víkingartveir lágu úti - svá harðfengir, atekki stendr við . 156 (271);Nj15 þóttimönnum þá, sem engi hlutr mundi viðhonum standa . II, 209;IceL. sag6 Jóms-víkingar skutu svá hart, at ekki stóðuvið hlífarnar . I, 173;Fm1 er svá sagt,þar sem þeir eigast við -, at þarstandi við ok láti hvárigir undan sígasín skip . 73;Jómsv4 stóð þá við umhríð . 574;Hkr3 jafnan kost á hvártvið annat at standa við því () at lög leggibegge havelige Ret at modsætte sig detfé þeirra saman . 175;Grág16 ef lög-réttumaðr nökkurr stendr við því, erflestir vilja . I, 208. Grg11 standa2)við e-t dvs. (jvfstaa paa Spil ved nogetleggja e-t við): skal æ bú standa viðhverja holmgömgu . II, 475. Fld17 3)stendr við e-t dvs. , =det er nær vedheldr við e-t; þeir áttu svá harða okmarga leika, at við meiðingar stóð. 21 (34). - Vatsd21yfir: standa1)yfir e-u dvs. ;være tilstede ved noget heldrvildi hann þenna kjósa en standa yfirdrápi Þorgils frænda síns . II, 136Sturl18jvf 30. 32;2828 . I, 342. Bp34 standa2)yfir e-u dvs. ;udstrække sig over noget(þeir) hafa mér því heitit, at ek skalrétt hafa af hverju máli, þar er þeirraríki stendr yfir . 57 (124). Eg25 standa3)yfir dvs. ;være forhaanden, vedvare þástóð yfir svá mikill miskunnar tímisakir píningar várs Herra Jesu Christi. II, 194;Sturl5 sem yfir stendr hinþriðja nótt föstunnar ok hin næstafyrir bardagann . I, 696;Heilag9 hannmundi eigi lifa um framm þá kalendis-daga, er þá stóðu yfir . 247;Pr25 semyfir stóð okkarr kærleikr, tekr hónstranga sótt . 411;Pr31 alldri er greinmeð honum, hvárt yfir standa helgirsunnudagar eða yrkir tímar . 1050;Mar31var ok dimmt, meðan sandfallit stóðmest yfir . 222;Ann10 stendr nú yfirhans vika at segja hámessur . II,Bp147;1 hversu lengi skal fjárbón sjá yfirstanda . 92 (141).Nj1

Part of speech: v

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛋᛏᛆᚿᚦᛆ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary