Til

til

til, præp. m. Gen. kan i Alm., men ikkealtid, oversættes med til, og tjener til atbetegne 1) Maalet til hvilket der stevneseller Bevægelsen skrider frem; fara tilþings Gul. 131; tók Loðinn til Sigríðarok hélt henni Fbr. 8332; fór hann þegará fund hans ok bauð honum til sín EG.30 (6029); fluttu þeir nú líkin til kirkjuNj. 133 (2092); þeir H. ok R. kómo tilboðsins fjölmennir Nj. 34 (508); Þor-steinn bóndi reið til skips Gunl. 2(19211); villt þú til Íslands? segir hónNj. 6 (101); hann kemr til Noregs Nj.82 (1213). 2) Retningen hvori nogetgaar, er vendt, strækker sig; til hœgrihandar frá váru merki skal vera DagrHringsson Flat. II, 33811; þess lengðliggr vestan frá fjallinu Athlante oktil austrs alt til Egiptalands endimarkaStj. 9623; þeir ísar liggja meirr í land-norðr eðr til norðrs fyrir landinu Kgs.4010; til norðrs við uppsprettu DanubiiStj. 4821; hrútr hefir undir sér til suðrshval Pr. 4784; tvenn eru bygð Blálönd- annat er til vestrs í Mauritania Stj.9928; Asia gengr af suðrhalfu heimsinsum austr ok alt til norðrættar Stj. 6413;vóru brunnir fœtr af honum mjök sváneðan til knjá Nj. 133 (2095); hertilmaa ogsaa henføres Udtryksmaaderne:heyra, sjá e-t til e-s staðar (dvs. høre, senoget som findes, foregaar paa et Sted):heyrðu þeir grát ok veinan þar til ervar hertekit folk Fm. V, 3234; B. kemrnú at borginni með her sínn - ok sjáþeir nú fegrð til borgarinnar Flat. II,1258; endvidere: gætit hér til Önundar,húsbónda yðvars, ok þeirra félaga, ateigi slíti dýr eða fuglar hræ þeirra EG.60 (13529); H. mælti til hans í annatsinn Nj. 1 (217); þú trúðir mér eigi tilmálsins Nj. 6 (1017); Geirr goði býðrGunnari at hlýða til eiðspjalls síns Nj.56 (878); þrælarnir fóru í eyjar þær,er þeir sá í haf til útsuðrs Landn. 1, 6(3514); þetta spyrst til skipa Ragnars,at - Fld. I, 24113; drekk ek til þínEgill - en húskarlar drukku til föru-nauta Egils ok höfðu hinn sama for-mála EG. 74 (17921 fg); þú hefir þó ádrgiftu til mín sótt Flat. II, 7431; hvárrþeirra skyldi öðrum veita veizlu, okskyldi jarl fyrri sœkja í Sandvík tilÞorkels Flat. II, 17710 jvf Fm. IV,2206 fg; biðja til guðs Barl. 1826; daPræp. til her er anvendt for at betegneStedet, Personen mod hvilken den seendes,hørendes, søgendes, bedendes Sands ellerSind er henvendt. 3) Grændsen indtilhvilket noget gaar eller strækker sig; fráofanverðu ok til hinna neztu grund-valla Kgs. 4822; alt austr til heimsenda Stj. 6824; hélt hertoginn Brúnsvíkok öllu sínu ríki til dauðádags Fm. VI,739; bjó hann á Hreiðarstöðum til elliFm. VI, 21821; nú líðr á sumarit tilátta vikna Nj. 60 (9315); oss þótti hanntil fárra ára (dvs. indtil for faa Aar siden)myklu mega orka Flat. I, 4027; þat kann henda þann tíma sem árnar eðrönnur vötn vaxa meirr en til dœma(dvs. mere end almindelig, = údœmiliga)Stj. 8733; til þess er dvs. indtil: tekrhann sína öxi ok brytjar heldr stórttil þess, er hans ketill er fullr Didr.1682; fóru þeir til þess, er þeir kómutil kirkju HeilaG. I, 66230; þar til er(at) d. s.: hann gékk þar til, er hannkom til Varmalœkjar Nj. 17 (2724). 27(407); þú skalt hafa umsjá á fé Íllugameð honum þar til, er hann kemr tilÍslands Fm. VI, 3523; Stj. 8022; Klm.7316; hirti hann gótt korn ok hreint,ok nœra svá sin híbíli, sem hann má,þar til sem guð vill, at betr verði Kgs.7411; alt til dvs. lige til, den hele Tid,indtil: undr þetta hélz alt til dags Nj.157 (27211); þeir unnu á þeim mannier Valbjörn hét - ok ræntu þar tiltuttugu hundraða með því er spillt varSturl. II, 4720. 4) Bestemmelsen mangiver en Ting, Anvendelsen man gjørderaf; hann gengr frá sjá meðr allansínn her ok lætr landtjöld reisa okskipar liði sínu í fjórar fylkingar, enætlar sér til stjórnar ena fimtu Klm.21713; keypti þar pell ágætt, er hannætlaði Ólafi konungi sér til tignarklæðaFlat. II, 5514; þeir gáfu Helga Ás-bjarnarsyni viðu til skála Dpl. 185;mönnum til leiðarlýsingar ok farar-greiða Stj. 835; þat mun ek til skap-lastar Þóri finna, sem margan kannhenda Flat. II, 3028; plœgja akra sértil viðrlífis Stj. 7836; gaf hann þeimallan þann kost sem þeir þurftu sértil viðrlífis ok nœringar Stj. 8722; léthann gjöra eptir honum eina líkneskjusér til hugganar Stj. 10134; eigi skyldiþar alfrek ganga, ok var haft til þesssker eitt, er Dritsker var kallat Eb. 4(74); sá holmr var hafðr til þess atdrepa þar þjófa ok íllmenni Flat. I,23832; Nj. 60 (931); Fm. VIII, 424; Sturl.II, 24517; Fm. VII, 1938; Nj. 78 (11519);kristnir menn tóku sér til lögsögu-manns Hall af Síðu Nj. 106 (16415);þeir vildu hann til konungs taka Fm.I, 214. 5) Maalet eller Hensigten manhar for Øie, hvad man ved et Foretagendesøger at opnaa; nú er oss mikil þörf, atvér gerim með erfæðe váro ok meðolmoso til lífs hins eilífa Hom. 2002jvf 2017; þá gefr vel til fjár at vinnaNj. 5 (814); fé þurfum vér, ok eigi viljamínir menn vinna til matar eins Flat.II, 12619. 30211; þess er ván, at þú vilirmér eigi lengi til lítils þjóna, nú vilek gipta þér til eiginkonu dóttur mínaStj. 46719; Ólafr Svíakonungr, er kallartil Noregs Flat. II, 503; Snorri kallaðiþá til brynju sínnar Sturl. I, 30034; þarmeð mælti hann til mægða við kon-ung ok vildi fá Ingibjargar systur hansFlat. I, 41523; Laxd. 70 (20219); Egillok Einarr mæltu til vináttu með sérat skilnaði EG. 82 (2068); nær í miðjuplazi stendr einn klettr, er guð hugðitil eptirkomandi hluta HeilaG. I, 70414;hugðist til áreiðar á Gautland Fm. X,41322 (Ágr. 802); maðr var á báti ok sattil fiskjar Fld. II, 25311; sat Eindriði tiljárns ok fastaði, sem siðr er til þeirramanna, er járn skulu bera Flat. II,19520; Aroni þótti hann hafa sezt tilhöfuðs sér Bp. I, 63018; þeir er þáeggjuðu til þessarrar ferðar Klm. 1789;eggjaði hann konunginn til handgönguPr. 2817; er þat ok vænast, at svá fáiþér teygt oss til hlýðni Flat. I, 31329;föru vit heim til vápna okkarra Bp. I,6289; skulu vér veita þér styrk til þess,at þú kœmir aldri - Flat. II, 23429;gjarna vilda ek láta bústað til þess, at(dvs. naar jeg til Vederlag derfor kundeopnaa, at) Ljótr fengi nökkura svívirð-ing Fbr. 1022; þínir mótstöðumennmuni ekki mega gjöra þér til grandsPost. 2525; þat lét guð til þess verða,at - HeilaG. I, 39336; hann skoraði áÞorfinn til landa ok bauð honum holm-göngu Landn. 2, 6 (803); til þess atm. Konj. dvs. paa det at, for at: þeirtóku möttul einn á herðar sér okgéngu öfugir inn í herbergit til þess,at þeir sæi eigi hans leyndarlim Stj.6321 jvf 7115; þeir hugðust þetta tilþess gera, at eigi géngi mannum órminni þeirra stórvirki Barl. 17132. 6) Følgen, Resultatet af en Tilstand, Be-givenhed eller Gjerning; Grímr var sárrtil ólífis Dpl. 2511; þat er til þess, atþú rœgir þá saman dvs. dertil tjener, hjælper det, at du -, Nj. 108 (16619);þat heitir allt svidda, er svá verðrdautt, at eigi ganga manns handaverktil BorG. 1, 57; vissi hann þó gjörla, attil þessa géngo einir hverir lutir þeir,sem honum vóru úkunnigir Barl. 137;koma til e-s dvs. være Grund eller Aar-sag til noget, se under koma til 4, 2detBind s. 320b. 7) Personen mod hvil-ken man opfører sig eller er stemt paaen vis Maade; var sama grimd kórs-brœðra til hans Bp. I, 8213; aldri varhonum jafnvel til Híða sem áðr Fm.IX, 24510; þeir vóru - íllorðir - tilbónda þíns ok sona hans Nj. 93 (14225). 8) Gjenstanden med Hensyn til hvilken etForhold finder Sted, en Gjerning fore-tages, og hvortil samme saaledes frem-stilles indskrænket; hafða ek vit til þessat hætta þeim ekki hér Gísl. 5818;meðan er sól gengr hæst, þá hefir hónœrit afl til skins ok bjartleiks en lítitafl til yljar ok hita Kgs. 4613; mæltiÞ. við G., at hann hefði til engis aflanema - Nj. 17 (2715); þar er hvárkifiskr né nökkurr sá fugl, sem vanahefir til at kafa eðr í vatni at veraStj. 7530; hafa venju til e-s Hítd. 4;maðr gamall ok rumr ok ekki vel tilorrosto fœrr OH. 21325; þeir mennværi til þess bezt fallnir OH. 21323;er fljótt til frásagnar, at - Fm. XI,4279; margir eru fúsir til heraðs þessaSturl. II, 11831; Stj. 17220; Jómsv. 6827;gjarn til fjár ok landa Fsk. 247; OH.905; Flat. II, 3628; hann kallaði þá lík-ligasta til slíkra íllgerða Flat. II, 29213;Vatsd. 3 (617); skyldr er sá hverr tilat kenna öðrum heil ráð Homil. 124;þat var hans ráð, at taka - þann tilráða fyrir flokkinn, er vænn er til vits,mun þá betra verða til liðs Fm. VII,27926; bað hann þat allt af þvísa taka,sem hann lysti til Barl. 2317; hann tóklítt á um ferð þessa, þá er okkr varð tiltalat Flat. I, 3402. 9) det hvortil noget føies eller lægges; þar til dvs. desforuden,= þar með: ek skal gefa þér eittfagrt ers, þar til góð klæði ok góðvápn Klm. 712. 10) hvad der staar i et genitivisk Forhold til et andet Sub-stantiv, saaledes at altsaa Præp. til tje-ner til at omskrive Genitiv; jörðina,þat er at skilja samblandit ok úsamitefni til fjögurra höfuðskepna - svásem frjó ok undirstöðu til allra líkam-ligra hluta Stj. 710 fg; var þetta undir-rót til sundrþykkis Bp. I, 79627; sú ersök til þess at gull er kallat otrgjöldSE. I, 3521; til þessarra hluta eromörg dœmi Barl. 8718; guðs miskunnsér til þess þörf hversdagliga útöluligslýðs Hák. 8; hann lét halda sigrhelgi,sem siðr er til Rómverja HeilaG. II,20225; rök til þessarrar hátíðar eru þau,at - Mar. 8721; skógen til RossalandaEJb. 2111; þessi er sök til, er þér sjáitmik sýta ok gráta HeilaG. I, 1119. 11) uden følgende Genitiv forbundet med etforegaaende Verbum betegner det gjerne,at noget bringes til Veie eller i Stand,at noget er tilstede, f. Ex. búa, gera,skipa, bera, ganga, vera til. Om disseog de mange andre Forbindelser hvoritil forekommer med forskjellige Verber maa eftersees under disse. 12) conj.indtil at, = til þess er, þar til er, unz;skulu þeir til þings fara, til þeir mœtaþingmönnum Gul. 131; íslendingar eiguhauldsrétt, meðan þeir ero í kaupförum,til þeir hafa hér verit vetr þrjá Gul.20011; hverr á sínn fund, er hittir, tileigandi eftir kemr með váttum Gul.144. 13) adv. for, altfor (jvf nht. zu,engl. too) med følgende Adj. eller adv.:meðalsnotr skyli manna hverr, æva tilsnotr sé Hm. 54; mikilsti snemma komek í marga staði, en til síð í sumaHm. 65; því bregðr þú nú mér, Fáfnir!at til fjarri sják mínum feðrmunumFafn. 8; þú vill taka af mér landþetta, sem mítt erfðaland er, fyrir þásök at þú þykkist eigi til víðlendrFm. VI, 948; til hótsamr ertu Klm.49027; einum til fátt dvs. en for lidet:fyrir þat hefir ek drepit nökkura mennok þó einum til fátt, er ek hefir eigikonunginn sjalfan við velli lagt Fm.V, 2368; alls til dvs. altfor: munu viðofstríð alls til lengi konur ok karlarkvikvir fœðask Helr. 14; þótti mérverða hefndin alls til lítil eptir slíkanmann Fm. VI, 351; nökkurs til dvs. noget for: þykkjast menn þó finna, at kon-ungi þykkja nökkurs til seinir skatt-arnir Fm. IX, 293; engis til mikill dvs.ikke det mindste for stor: þeir eru bú-staðir beztir, ok munu þér þykkjaengis til miklir Sturl. I, 35530; þesstil seinir ero vér orðnir, er þeir hafamönnum at sér komit Korm. 74; heldrtil dvs. altfor: þá varð ek heldr til seinnVem. 728; helzt til d. s.: hefir þettahelzt til lengi leynt verit Fm. XI, 24028.I denne Betydning mister oftere til sinSlutningskonsonant og slutter sig underFormen ti toneløst fast til det foregaaende Ord, f. Ex. mikilsti Hm. 65; helzti(hölzti) Flat. I, 47430 (= alls til Flat.II, 296); Eb. 30 (5329); jvf helzti.

Part of speech: præp

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᛏᛁᛚ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Danish - Otto Kalkar's Dictionary
• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary