Undir

undir

undir, præp. 1) under (hvad der er oven-paa, ovenover) mods. yfir; m. Dat. &Akk. þar fundu þeir undir (öskunni)húðina -; þeir tóku upp húðina okvóru þau (Njáll og Bergþóra) óbrunninundir Nj. 133 (20818); þá brast í sundrjörðin undir hesti hans Nj. 102 (15816);er hann kom þar, er mest var brunnitþvertréit, þá brast niðr undir honumNj. 131 (20224); Írar œpa þá heróp okvaða út á sjóinn ok ætla at leiða uppskipit undir þeim Laxd. 21 (502); sáfjöll undir jöklum Flat. I, 54021; róaundir segli Fm. VIII, 1315; þungr undirárum dvs. tung at ro frem, Fm. VI, 262;mátti öngum kosti fótum koma undirsik Heilag. I, 33914; sá þá Sveinn -þat eitt ráð at skjóta hesti undir Sig-urð - Fm. VII, 2126; Eg. 61 (13926);skjóta fótum undir sik dvs. give sig til atløbe, Fm. VIII, 35821; dagr er undir dvs.Dagen er gaaen ned (under Horisonten),Flat. III, 38429; áðr sól sé undir Grg.II, 11723. 2) ved Siden af (en høiereGjenstand som rager op eller udover);gengr síðan til búðar Þorgríms okEgill með honum, nema staðar undirbúðar gaflhlaðinu, - en er þeir Þor-móðr kómu undir búðina, tók veðrit atþykna Flat. II, 21016. 18; útan ok sunnanundir eldhúsinu stóð dyngja Gísl. 151;hann lagði austan undir Dýrnes - Þor-finnr jarl lá undir Dýrnesi Flat. II,40519 jvf I, 432; halda þeir nú eptirNjálssonum ok leita þeirra ok finna þáundir eyju einni Nj. 90 (1364); nú sœkjaþeir undir skerit ok lægðu segl síttFlat. I, 54033; torvelt get ek yðr verðaat leggja langskipin undir drómundinnFlat. I, 48327; stigu þeir af baki oklétu gefa hestunum undir garði Sturl.II, 1221; tóku þeir þar vöndul heysfyrir hest hvern ok lágu undir tún-garði Sturl. II, 14310; er dynrinn komundir húsin Sturl. II, 15236; þeir tókuþar undir kirkjunni einn brennumannSturl. II, 17732 jvf 1781; stóðu þeir -uppi undir virkinu Sturl. I, 26117; þarvar kominn Svarthöfði Dufgusson undirbœnahúsvegginn Sturl. II, 2193; sá þarmann undir hlíðinni upp frá Akri Sturl.II, 4713; sá þeir mannfjölda undir brekk-unni Sturl. II, 33810; Ö. stóð undirkirkju sunnan ok við kirkjuvegginnFlat. III, 44925; þeir vóru komnir undirÆðey átta skipum Sturl. II, 2623; fréttiHrafn þá at Sturla var inn undir Staðar-felli Sturl. II, 2684 jvf 2; undir RamnásiEJb. 32825; undir Vindási EJb. 33025;undir bergi EJb. 35719; undir berginoKalfsk. 111. 8; undir bergom EJb. 37118;undir brekku Kalfsk. 10b25; undir FelliSturl. I, 4117; undir Flogum Dn. VIII,205 (jvf 393); undir fjalli Gyð. 6810;undir björgum Bolt 1478; undir garðiEJb. 37110. 31826; undir hábrekku Dn.VIII, 220; undir hamrum EJb. 329;undir hauginum EJb. 31931; undirHrauni Sturl. I, 33814. II, 137; undirkirkjufjalli EJb. 32318; undir kleifinniEJb. 34612; undir kleifum EJb. 31319;undir lundinum EJb. 31030; underTjarnafjalli EJb. 31827; undir upsumEJb. 3121; undir Þrihyrningi Nj. 77(1142); i alle ovenfor anførte Exemplerbetegner undir med et følgende DativGaardens Navn, idet Udtrykket angiverdens Beliggenhed og tillige er træffendeder, hvor man vil angive hvor Mandenbor. Er der derimod Tale om en Be-vægelse, Reise eller Ankomst til Stedeteller Gaarden, bruger man undir m. Akk.f. Ex. fór hann undir Fjall til Guð-mundar Sturl. I, 38920; hann kom undirÞríhyrning Nj. 61 (9127); þeir kómuundir Hraun Sturl. II, 19536; og er derTale om Bevægelse fra Stedet eller skalder betegnes en Mands Hjemsted bruges undan m. Dat., se under dette Ord. Somden ved undir med et følgende Dat. givneStedsbeskrivelse i de tidligere anførte Ex-empler betegner en Gaards Navn, saakan den ogsaa tjene til at angive Be-liggenheden for en eller flere af GaardensDele, som ved Hjælp deraf faar en nær-mere Betegnelse eller udskiller samme frade øvrige, f. Ex. í vestra Arnarudi undirBergi EJb. 3487; í Sandom undir PilomEJb. 3294; naar det heder: í Dal undirEyjafjöll Sturl. II, 99, undir bergi íGausdal Kalfsk. 1123, kan det sammemaaske være Tilfælde, hvis ikke i det an-førte Tilfælde undir Eyjafjöll angiverGaarden Dals Beliggenhed og i det sidste í Gausdal angiver Beliggenheden af denGaard som laa undir bergi. Ved denhyppige Brug af Stedsnavne som undirási, undir bergi, var det som om manglemte, at de bestode af to Ord, hvorvedder af undir bergi opstod en ny Form, undiráss, undirberg, med Fordunklingaf den oprindelige Betydning, hvorvedman fik Udtryk som í undirási, í undir-ásinum EJb. 34713. 311; í undirbergiEJb. 314. 3839. 38210; í undirgarði EJb.3156; af undirbjörgum Bolt 1479. 3) ved Siden af, med Tilsidesættelse af; hannvar kvændr ok átti góða húsfrú -, okþó at eins ömbunaði hann þat eigi svável sem hœfði, þvíat hann elskaði miklukærligar aðra konu undir niðri meðfullri gerð í alla staði Mar. 27414; efkona hórar undir bónda sínn Frost. 3,7 &vl 7 jvf DI. I, 26227; hórast undirbónda sínum Grett. 2047. 4) neden-for, lavere nede end, m. Dat. sverðitbrotnaði undir hjaltinu Nj. 30 (4320);hvat er þat, at vera undir öllum? þatat vera lægri ok afleitligri öðrum o. s. v.Heilag. II, 66628; sól gengr undir dvs.gaar ned, Herv. 21110. 5) skjult un-der, indesluttet i, m. Dat. jarl spyrrhvat undir kveðju sé dvs. hvad denneHilsen har at betyde, Fld. III, 567; þatmá sannliga segjast, at Sigurðr jarlvar at vísu vargr undir sauð Flat. I,32416; veit ek eigi, hvat verit mun hafaundir för hans Sturl. I, 6321. 6) iens Magt eller Eie, under ens Herre-dømme eller Indflydelse, m. Dat. & Akk.ef undir oss skal koma kjörit dvs. omValget skal være overladt til os, Nj. 125(1928); þat er undir mér at - dvs. detstaar i min Magt, Mork. 8337; leggjae-t undir e-n, se leggja undir 1; játastundir e-t, se játa 3; ganga undir e-n,se ganga undir 3 og 4; bjóða e-m undirkrapti hlýðninnar, undir röksemdarvaldi Mar. 49128. 49234; örlög vár erueigi undir orðum þínum Klm. 33915 jvfFm. VIII, 134; hans líf er ok stendrþar undir (dvs. om han skal beholde sitLiv beror paa), hversu meðr sveininner gört Stj. 21921; svá var ávísat semundir væri bani ykkarr beggja (dvs. somom det vilde medføre eders begges Død),ef ið brálla kvæmið Am. 12; eiga e-tundir sér dvs. have noget under sin Raa-dighed, Sturl. II, 2227, se videre under eiga undir 2; nökkut, mikit, ekki erundir e-u dvs. noget, meget, intet beror paaen Ting, den er af nogen, stor, ingen Be-tydning eller Indflydelse: undir þínumþokka þykki mér mest af þínum frænd-um Ljósv. 2224; mér þykkir ekki undir,hvárt ek em hér lengr eðr skemr Svarfd.234; þér skyldit eigi þessa ferð undirhöfuð leggjast, ef yðr þœtti nökkutundir um hans vináttu Flat. II, 2418(jvf OH. 12710; Fm. IV, 283); Grett.166; ef bœnahús hrörnaði eðr félliniðr, þá skyldi af toptinni gjalda sexaura til graptarkirkju þeirrar, er bœna-húsit lá undir Sturl. II, 2816; öll málskyldi vera undir erkibiskupi (dvs. underhans Afgjørelse) Sturl. I, 21519; vil ekþví heita at eiga alt mítt mál undiryðr Fld. II, 53234; hón gaf sítt já til,at Þórir skyldi gefa Sudherengh undirkirkjo Dn. VIII, 234; kom þetta undirkirkjuna af forsjó síra Sigurðar, er hannsótti undir hana Kalfsk. 19b; síðan léthann gefa sér konungs nafn ok tókmítt ríki allt undir sik Fld. II, 53231;biskup var sóttr at trausti, at hannhéldi Skagfirðingum undir Gizur Sturl.II, 1385; sendo þeir þangat Constantiummeð liði myklo at heimta Englandundir Rómverja Heilag. I, 30218. 7) hos den af hvem man venter at faanoget eller søger noget, m. Dat. & Akk.sá maðr er féit er undir Grg. I, 23623;eiga fé undir e-m, se under eiga undir 1;far þú nú þar er þik hafi öll troll,heldr en ek eiga sigr mínn undir þérFld. II, 5546; kom at Tyrkja herr meðþat hit rækjasta höfuð, er þeir höfðuallt traust undir Mar. 1426 jvf Post.14413. 8056; hafa ván sína undir djöfliAnal.2 2476; styrk þurfum við af höfð-ingjum, en málaflutning á ek undirmér Hrafnk. 1720; leita ráðs undir e-nMar. 1421; Homil. 1330; ekki er traustmítt undir herklæðum Stj. 46425; þathafði verit sendiskip Knúts konungs -at bera fé undir lenda menn Flat. II,28833; berr (upers.) erfð undir e-n Mar.3003. 8) under noget som Garanti forSandheden af en Erklæring, Opfyldelsenaf et Løfte; fela, leggja e-t undir þegn-skap sínn Grg. I, 48. 50; vil ek seljaþér fé at láni undir hans trausti Hei- lag. II, 4217. 9) som Afkom eller af-drátt, jvf undan; hann hafði þá konufengit, er ek veit mesta ylgi á Norðr-lönd komit hafa; þá var honum þessván, at hann mundi ulf undir fœða, enekki hera Ridd. 1599; undir þeim (nl.hesti) var alinn Eiðfaxi Landn. 3, 8(1956). 10) under noget som Straf;bjóðum vér þér undir messusöngs pínu,at þú - Dn. X, 259. 11) for, i Godt- gjørelse eller Betaling for (= fyrir 25);spurði Kolbeinn, hvar fé þat væri, erhann bauð í leigu undir sik Nj. 88(12825); taki eyri undir hvert líspundtvær ertogar er þeir slá skinnsaum afþrensku járni eða valdresku; barberr(taki) penning veginn undir blóðláto. s. v. Rb. 2, 10.

Part of speech: præp

Possible runic inscription in Medieval Futhork:ᚢᚿᚦᛁᚱ
Medieval Runes were used in Norway from 11th to 15th centuries.
Futhork was a continuation of earlier Younger Futhark runes, which were used to write Old Norse.

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages related to Old Norwegian.

• Old Norse - Cleasby & Vigfusson Dictionary
• Old Icelandic - Geir Zoëga's Dictionary
• Old Swedish - K.F Söderwall's Dictionary